Emîr Mehmet Ali Paşa’nın Bosna-Hersek Seyahatnâmesi

Mısır Hidivi Tevfik Paşa’nın (1852-1892) küçük oğlu olan Emîr Mehmet Ali Paşa, uzun yıllar veliaht olmasına rağmen siyasetten uzak bir hayat yaşamış ve daha çok Nil Nehri’nde bulunan Ravza Adası’nda yaptırdığı dillere destan sarayı ve sahip olduğu Arap atlarına düşkünlüğü ile ön plana çıkmıştır. Bunun yanı sıra yaptığı seyahatlerle de gündemde kalan Emîr, bu seyahatler esnasında tuttuğu notların daha sonra yayınlanmasını sağlamıştır. Avrupa’da eğitim almış olmasından dolayı buradaki birçok ülkeyi defalarca ziyaret etmiş, ancak bununla da yetinmeyerek Kuzey ve Güney Amerika, Endonezya’da Cava Adası, Japonya, Şam ve Bosna-Hersek gibi dünyanın farklı bölgelerine seyahatlerde bulunmuştur. Bu makalede, kendisi hakkında henüz Türkçe akademik bir çalışma yapılmamış olan Emîr Mehmet Ali Paşa’nın hayatı ve Bosna-Hersek seyahatnâmesi üzerinde durulacak ve bu eserde yer alan tarihî, coğrafî, sosyal ve kültürel bilgiler değerlendirmeye tâbi tutulacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Mehmet Ali Paşa, Bosna-Hersek, Mısır, Seyahatname, Hidiv

Amīr Mehmed Ali Pasha’s Travelogue to Bosnia-Herzegovina

Amīr Mehmed ʻAli Pasha, the younger son of Egyptian Khedive Tawfīq Pasha (1852-1892), lived a life away from politics despite being the crown prince for many years and came to the fore with his fondness for the epic palace of languages he built on Rawḍa Island, located on the Nile river, and the Arab horses he owned. In addition, the order, which remained on the agenda with his travels, ensured that the notes he kept during these trips were published later. Because of his education in Europe, he visited many countries here many times, but not content with this, he traveled to different parts of the world, such as North and South America, Java island in Indonesia, Japan, Damascus and Bosnia-Herzegovina. In this article, The Life of Amīr Mehmed Ali Pasha, who has not been yet conducted an academic study in Turkish, and the travelogue to Bosnia-Herzegovina will be discussed, and the historical, geographical, social, and cultural information contained in this book will be evaluated.

Keywords:

Mehmed Ali Pasha, Bosnia-Herzegovina, Travel, Egypt, Khedive,

PDF

___

Abdurrahman, Şîrîn Fevzî, Kasru’l-Emîr Muhammed Ali ve Mulhakâtuhu, yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kahire Üniversitesi, 2009.
Bedevî, Velâ’uddîn, “İsnân ve Sittûne ʻÂm ʻalâ Vefâti’l-Emîr Muhammed Ali Tevfîk”, https://www.rosaelyoussef.com/205161 (çevrimiçi), 13.03.2021.
Buzpınar, Ş. Tufan, “Tevfik Paşa, Hidiv” Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 41 (2012), s. 14-15.
Dessûkî, Şâdiye ve Abdulbâkî, Mey Celâl, “Tâkım Mektebi’l-Emîr Muhammed Ali bi Methaf Kasri’l-Menyel”, el-Mecelletu’t-Tarîhiyyetu’l-Mısriyye, 51 (2018), s. 267-302.
Emîr Mehmet Ali Paşa, Kitâb ʻan Terbiyeti’l-Huyûli’l-ʻArabiyye, Matbaʻat Mısr, Kahire, 1935.
Emîr Mehmet Ali Paşa, Rihletu’s-Sayf ilâ Bilâdi’l-Bosna ve’l-Hersek, Mu’esseset Hindâvî, Birleşik Krallık, 2020.
Ertuğrul, Arzu, Kavalalı Mehmet Ali Paşa Dönemi’nde Mısır’da Edebi ve Kültürel Hayat (1805-1848), yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, 2018.
Fehmi, Zeki, Safvetu'l-ʻAsr fî Tarîh ve Rusûm Meşâhir Ricâl Mısr, Kahire, Mektebet Medbûlî, 1995.
Fahmy, Khaled, Paşa’nın Adamları Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Ordu ve Modern Mısır, Çev. Deniz Zarakolu, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2010.
Kızıltoprak, Süleyman, Mehmet Ali Paşa’dan II. Abbas Hilmi Paşa’ya, Mısır’da Osmanlı’nın Son Yüzyılı, İstanbul, Tarih Bilincinde Buluşanlar Derneği, 2010.
Kürdî, Şîrîn, “Hikayet sûreti’l-Emîr Muhammed Ali Ellezî Nâle Lakab “Veliyyu’l-ʻahd” Selâs Merrât”, https://m.akhbarelyom.com/news/newdetails/3050661/1 (çevrimiçi), 14.03.2021.
Özkoç, Özge, Mısır’ın 19. Yüzyılı, Modernleşme, Merkezileşme ve Özerklik, İstanbul, Ayrıntı Yayınları, 2015.
Râfiî, Abdurrahman, Asr Muhammed Ali, 5. bs., Kahire, Dâru’l-Me‘ârîf, 1989.
Sıddîk, Besme Ahmed, “Tercemetu’l-Emîr Muhammed Ali Tevfîk”, Mecellet İttihâdi’l-Câmiʻâti’l-ʻArabiyye li’s-Siyaha ve’d-Diyâfe, 15/2 (2018), s. 11-18.
Şahin, İlhan, “Abbas Hilmi II”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 1 (1998), s. 25-26.
Temimović, Emir, ve Glavaš, Dragan, “The Pliva Lakes - Sustainable Management and Tourism Valorization” Acta Geographica Bosniae et Herzegovinae, 7 (2017), s. 39-53.
Ziriklî, Hayreddîn, el-Aʻlâm: Kamûs Terâcim li-Eşheri’r-Ricâl ve’n-Nisâ min’el-ʻArab ve’l-Mustaʻrebîn ve’l-Musteşrikîn, 15. bs., Beyrut, Dâru'l-ʻİlm li'l-Melâyîn, 2002, C. VI, s. 306.