Hatice YÜCELER KAÇMAZ, Gülsüm Nihal ÇÜRÜK

Kolorektal Kanserden Korunma ve Hemşirenin Sorumlulukları

Mevcut birçok tarama ve tanılama yöntemi olmasına rağmen, kolorektal kanserler (KRK), dünya genelinde ve ülkemizde önemli sağlık sorunları arasında yer almaktadır. KRK ile ilişkili morbidite ve mortalitenin azaltılmasında tarama yöntemlerinin önemli olduğunu gösteren kanıtlar bulunmaktadır. KRK’den korunmada bireylere risk değerlendirmesinin yapılması ve bireylerin uygun tarama yöntemlerine yönlendirilmeleri gerekir. Hemşireler risk değerlendirmesi ve tarama yöntemleri konusunda bilgi sahibi olmalı ve bu konularda eğitim vermelidir. Kanser kontrolünde hemşire kanseri önleme, kanser tarama ve tanılama programlarında danışmanlık yapma, kanserli bireye bakım verme, birey, aile ve topluma sağlık eğitimi yapma ve araştırma yapma rollerine sahiptir. Uygun KRK tarama yöntemlerinin kullanılması ile KRK ilişkili morbidite-mortalite azaltılabilir ve bireyin yaşam kalitesi artırılabilir.

Anahtar Kelimeler:

Kolorektal kanser, Kanserden korunma, Sağlığın geliştirilmesi, Hemşirelik

PDF

___

Jemal, A., Bray, F., Center, M.M. et al. (2011). Global cancer statistics. CA Cancer J Clin, 61(2): 69-90.
Ferlay, J., Soerjomataram, I., Dikshit, R. et al. (2014). Cancer incidence and mortality worldwide: sources, methods and major patterns in GLOBOCAN 2012. Int. J. Cancer, 136: 359-386.
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu (2017). Türkiye kanser istatistikleri. Ankara, Sağlık Bakanlığı Yayınları.
American Cancer Society (2014). Colorectal cancer facts & figures 2014-2016. American Cancer Society, Atlanta.
Kılıçkap, S., Aksoy, S., Çelik, I. (2006). Kanserde birincil korunma. Dahili Tıp Bilimleri Dergisi, 13(2): 57-71.
Özkan, S., Keskinkılıç, B., Gültekin, M., Karaca, AS., Öztürk, C., Boztaş, G. (2014). T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. Ulusal kanser kontrol planı 2013-2018. Ankara, Sağlık Bakanlığı Yayınları.
Dos Santos Silva, I. (2009). Cancer epidemiology: principles and methods. IARC, Lyon.
Tuncer, M. (2009). Türkiye’de kanser kontrolü. T.C. Sağlık Bakanlığı Kanserle Savaş Dairesi Başkanlığı, Ankara.
Mahon, S.M. (2009). Prevention and screening of gastrointestinal cancers. Seminars in Oncology Nursing, 25(1): 15-31.
World Health Organization (2014). Global status report on noncommunicable diseases 2014, Switzerland.
Johnson, C,M., Wei, C., Ensor, JE., Smolenski, DJ., Amos, CI., Levin, B., et al. (2013). Meta-analyses of colorectal cancer risk factors. Cancer Causes Control, 24(6):1207-1222.
T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu. (2013). Türkiye kronik hastalıklar ve risk faktörleri sıklığı çalışması. Sağlık Bakanlığı Yayın No: 909, Ankara.
Boyle, T., Keegel, T., Bull, F., Heyworth, J., Fritschi, L. (2012). Physical activity and risks of proximal and distal colon cancers: a systematic review and meta-analysis. J Natl Cancer Inst, 104(20):1548-61.
Erarslan, E., Yüksel, I. (2011). Obezite ve gastrointestinal kanser ilişkisi. Yeni Tıp Dergisi,28(4):203-206.
Giovannucci, E. (2001). An updated rewiew of the epidemiological evidence that cigarette smoking increases risk of colorectal cancer. Cancer Epidemiol Biomark Prev, 10:725-731.
Botteri, E., Iodice, S., Raimondi, S., Maisonneuve, P., Lowenfels, AB. (2008). Cigarette smoking and adenomatous polyps: a meta-analysis. Gastroenterology,134(2):388-395.
Ferrari, P., Jenab, M., Norat, T., Moskal, A., Slimani, N., Olsen, A., et al. (2007). Lifetime and baseline alcohol intake and risk of colon and rectal cancers in the European prospective investigation into cancer and nutrition (EPIC). Int J Cancer, 121: 2065-2072.
Zisman, AL., Nickolov, A., Brand, RE., Gorchow, A., Roy, HK. (2006). Associations between the age at diagnosis and location of colorectal cancer and the use of alcohol and tobacco: implications for screening. Arch Intern Med, 166(6):629-634.
Bazensky, I., Shoobridge-Moran, C., Yoder, LH. (2007). Colorectal Cancer: An overview of the epidemiology, risk factors, symptoms, and screening guidelines. Medsurg Nursing, 16(1):46-51.
American Cancer Society (2015). American Cancer Society Guidelines on Nutrition and Physical Activity for Cancer Prevention. Erişim Tarihi: 04.11.2015, http://www.cancer.org/acs/groups/cid/documents/webcontent/002577-pdf.pdf
The World Cancer Research Fund. (2007). Food, nutrition, physical activity, and the prevention of cancer: a global perspective. AICR, Washington.
Norat, T., Lukanova, A., Ferrari, P., Riboli, E. (2002). Meat consumption and colorectal cancer risk: Dose response meta-analysis of epidemiological studies. Int J Cancer, 98:241-256.
Bastide, NM., Pierre, FH., Corpet, DE. (2011). Heme iron from meat and risk of colorectal cancer: a meta-analysis and a review of the mechanisms involved. Cancer Prev, 4:177-184.
T.C. Sağlık Bakanlığı Bursa Halk Sağlığı Müdürlüğü. Erişim Tarihi: 25.11.2015, http://www.bhsm.gov.tr/haber.php? HaberID=1496
Ertürk, S. (2010). Kolorektal kanserler: epidemiyoloji, etiyolojide rol oynayan etkenler, tarama ve kemoprevansiyon. In: Kolon ve Rektum Kanserleri (1.baskı), Baykan A, Zorluoğlu A, Geçim E, Terzi C, Seçil Ofset, İstanbul, ss 801.
Ordu, Ç., Saip, P. (2011). Kanserde kemoprevansiyon. Klinik Gelişim, 24:40.
Cooper, K., Squires, H., Carroll, C., Papaioannou, D., Booth, A., Logan, RF., et al. (2010). Chemoprevention of colorectal cancer: systematic review and economic evaluation. Health Technol Assess, 14(32):1-206.
Larsson, SC., Giovannucci, E., Bergkvist, L., Wolk, A. (2005). Whole grain consumption and risk of colorectal cancer: a population-based cohort of 60,000 women. Br J Cancer, 92:1803.
Cho, E., Smith-Warner, SA., Spiegelman, D., Beeson, WL., van den Brandt, PA., Colditz, GA., et al. (2004). Dairy foods, calcium, and colorectal cancer: a pooled analysis of 10 cohort studies. J Natl Cancer Inst, 96(13):1015-1022.
Wu, K., Willett, WC., Fuchs, CS., Colditz, GA., Giovannucci, EL. (2002). Calcium intake and risk of colon cancer in women and men. J Natl Cancer Inst, 94:437.
Yarbro, CH., Wujcik, D., Gobel, BH. (2011). Cancer Nursing: Principles and Practice (7 nd ed), Sudbury, Jones and Barlett publ. p 1931.
Kanbur, A., Capık, C. (2011). Servikal kanserden korunma, erken tanı-tarama yöntemleri ve ebe/hemşirenin rolü. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 18:61-72.
Varricchio, CG. (2004). A Cancer Source Book for Nurses (7 nd ed), Sudbury, Jones and Barlett publ. p 583.
Levin, B., Lieberman, BA., McFarland, B., Smith, RA., Brooks, D., Andrews, KS., et al. (2008). Screening and surveillance for the early detection of colorectal cancer and adenomatous polyps, 2008: a joint guideline from the American Cancer Society, the US Multi-Society Task Force on Colorectal Cancer, and the American College of Radiology. Gastroenterology, 134(5): 1570-1595.
Kalaycı, G. (2002). Kolon Kanserleri, Genel Cerrahi, Nobel Tıp Kitabevi Istanbul, ss 1343-1359.
Rex, DH., Johnson, DA., Anderson, JC., Schoenfeld, PS., Burke, CA., Inadomi, JM. (2009). American College of Gastroenterology guidelines forn colorectal cancer screening 2009. Am J Gastroenterol, 104(3):739-750.
Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı (2015). Kolorektal Kanser Taramaları. Erişim Tarihi: 25.11.2015, http://kanser.gov.tr/kanser/kanser-taramalari/879-kolon-kanseri-tarama-program%C4%B1.html
Zorluoğlu, A. (2010). Kalıtsal kolorektal kanserler. In: Kolon ve Rektum Kanserleri (1.baskı), Baykan A, Zorluoğlu A, Geçim E, Terzi C, Seçil Ofset, İstanbul, ss 801.
Nural, N., Akdemir, N. (2004). Dahiliye servislerinde yatan hastalarda kanser risk faktörleri ve erken tanı belirtilerinin saptanması. C.Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 4(2):1-13.
Glaus, A., Rieger, PT. (2006). Early Detection of Cancer. In: Nursing Patient With Cancer (1 nd ed), Kearney N, Richardson A, China, Elsevier, p 167-194.
Pınar, G., Algıer, L., Doğan, N., Kaya, N. (2008). Jinekolojik kanserli bireylerde risk faktörlerinin belirlenmesi. International Journal of Hematology and Oncology, 18(4):208-216.