Gülsüm ÇALIŞIR, Gonca UNCU, Aleyna Makbule ÜNAL

İLETİŞİM BAKIŞ AÇISIYLA HAMAM KÜLTÜRÜ

Geçmişi Romalılara kadar dayansa da hamam kültürünün Osmanlı ile birlikte yaygınlık kazandığı ve kültürel bir miras olduğu bilinmektedir. Kültürümüzde temizliğin, şifanın, belki de hepsinden önce dinin bir özelliği olarak kabul gören hamamlar, aynı zamanda sosyalleşme ve eğlence mekânları olarak da kullanılmaktadır. Geleneklerimiz sayesinde dünden bugüne aktarılan, neredeyse bin yıllık bir geçmişi olan hamam kültürü, beraberinde sadece bir ritüeli değil, aynı zamanda kişilerarası iletişimin yoğun şekilde kullanıldığı bir ortamı da günümüze taşıması bakımından önemlidir. Hamam söz konusu olduğunda birtakım geleneklerden de söz etmek olasıdır. Zira dünden bugüne evrilen hamam kültüründe değişmeyen özelliklerin başında gelin hamamı, asker hamamı, kırk hamamı, sünnet hamamı, bayram hamamı gibi geleneklerin varlığı dikkat çekmektedir. Böylece hamamın sadece yıkanıp, temizlenilen yer olmanın ötesinde; buluşma, kaynaşma, eğlenme, sohbet etme vb. iletişim ortamlarının yaratıldığı yer olduğundan söz etmek mümkündür. Bu düşünceden hareketle bize miras kalan geleneklerimizden birisi olan hamam kültürüne iletişim bakış açısıyla yaklaşmak, bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Bu amaca ulaşabilmek için çeşitli yaş ve eğitim seviyelerinden oluşan 20 kadın ve erkek ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerden elde edilen bilgilere göre; hamam kültürünün sadece kadınlara özgü değil, erkekler arasında da yaygınlık kazandığı, kadınların gelin hamamına erkeklerin ise asker ya da bayram hamamına öncelik verdikleri, hamamların bir iletişim ortamı olarak genel kabul gördüğü ve özellikle kişilerarası iletişimin devamına olanak tanıyan, hatta öyle ki hamamda kurulan dostlukların yıllar boyunca sürdürüldüğü, ilişki ve iletişimin günümüze kadar taşındığı bir mekân olduğu bulgularına ulaşılmıştır. Sonuç olarak hamamların şifa bulmak, kirlerden arınmak, temizlenmek için gidilen mekânlar olmanın yanı sıra; iletişim ortamlarının yoğun şekilde gerçekleştiği, içinde birçok ritüelin bulunduğu, sohbetlerin yapıldığı, şen kahkahaların atıldığı, eğlencelerin gerçekleştirildiği, kültürümüzün bir parçası olarak dünle bugün arasında kurulan bir köprü olduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler:

Hamam, kültür, kültürel miras, gelenek, iletişim, kişilerarası iletişim

TRADITIONAL TURKISH BATH CULTURE IN TERMS OF COMMUNICATION

As well as Turkish bath is known to be a cultural heritage of Roman period; this culture has spread with the Ottoman Empire. These traditional baths are considered to be a feature of cleanliness, healing, and perhaps religion before all, are also used as socializing and entertainment venues. Thanks to our traditions, the bath culture is almost a thousand years old heritage, is not only a ritual, but also an environment where intense communication between people is used effectively and carried on until today. When it comes to bathing, it is possible to talk about some traditions. In the bath culture that changes permanently. However, the unchanging bath traditions such as: the bride's bath, the military bath, the 40 bath, the circumcised bath and the feast bath still maintains. Therefore, besides being the only place where the bath was washed and cleaned, meeting, also the place getting together, having fun, chatting, etc. it is possible to call the place where communication environments are created. With this opinion, approaching to the traditional heritage of bath culture with a communication viewpoint is the aim of this work. To achieve this goal, semi-structured interviews were conducted with 20 men and 20 women from various ages and education levels. According to the information obtained from the interviews; it is accepted that bathing culture is a common communication venue not only for women but also for men, where they held bride baths for women, soldier baths or festivals. As a result, baths are generally regarded as a communication medium and allow continuity of interpersonal communication. Findings have been reached that the friendships established in the baths lasts life long. Besides known as the places for healing, cleaning and purifying, It is possible to say that they are kind of communication venues where are performed entertainments, festivals, took place many rituals and conversations. As a result, traditional baths are unique places in our culture, where play an important role as a bridge connects culture of past and today.

Keywords:

Bath, Culture, Cultural Heritage, Tradition, Communication, Interpersonal Communication,

PDF

___

ARISAN, Kazım ve Arısan Günay, D. (1995). Abdülaziz Bey, Osmanlı Adet, Merasim ve Tabirleri, Âdat ve Merasim-Kadime, Tabirât ve Muamelât-ı Kavmiyey-i Osmaniye, İstanbul: Numune Matbaacılık.
ARMAĞAN, Ahsen (2014). “Yalnızlık ve Kişilerarası İletişim İlişkisi: Öğrenciler Üzerinde Bir Araştırma”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 30, s. 27-43.
BİLGİN, Hülya (2003), "Osmanlıda Hamam Geleneği ve Hamam Malzemesi", Toplumsal Tarih Dergisi, Sayı: 115.
BOZOK, Düriye (2006). “Türk Hamamı ve Geleneklerinin Turizmde Uygulanışı (Bursa Merkez İlçe İçin Bir Araştırma)”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 13, s. 62-86.
ÇUBUKÇU, Hatice (2006). “Kişilerarası İletişimde Devingenlik: Yeni Bir İletişim Modeline Doğru”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 23, Sayı: 1S, 2006, s. 75-87.
DÖKMEN, Üstün (2001). İletişim Çatışmaları ve Empati, İstanbul: Sistem Yayıncılık.
ERDOĞAN, İrfan (2009). “Türkiye’de İletişim Araştırmacıların Geleceği”, (Der. Korkmaz Alemdar), Türkiye’de Kitle İletişimi: Dün, Bugün, Yarın, Ankara: Gazeteciler Cemiyeti Yayını.
ERTUĞRUL, Alidost (2009). “Hamam Yapıları ve Literatürü”, Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 13, s. 241-266.GÜRÜZ, Demet ve Eğinli, Temel, A. (2012). Kişilerarası İletişim, 3. Baskı, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
HABERMAS, Jurgen (1998). Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, (Çevirenler: Tanıl Bora, Mithat Sencer), İstanbul: İletişim Yayınları.
HARTLEY, Peter (2010). Kişilerarası İletişim, Ankara: İmge Kitabevi.
LUSTING, Myron, W. and Koester, Jolene (1999). Intercultural Compentence-Interpersonal Communication Across Cultures, 3. B, Longman, New York.
MEGEP (2008). “Halkla İlişkiler ve Organizasyon Hizmetleri Alanı - Etkin İletişim”, Mesleki Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Sistemi, Ankara.
ÖZŞAKER, Murat (2013). “Beden Eğitimi ce Spor Yüksekokulu Öğrencilerin İletişim Becerileri ve Benlik Saygıları”, IJTASE – International Journal of New Trends in Arts, Sports and Science Education, Volume: 2, Issue: 3, p. 29-39.
SAMİ, Kamuran (2017). “Halk Kültürü Bağlamında Hamam(lar)ın Toplumsal ve Mekânsal Dönüşümleri, Diyarbakır Tarihi “Suriçi” Örneği”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Güz-2017, Cilt: 16, Sayı: 64-Ek Sayı, s. 1531-1546.
TÜRKAN, Kadriye (2009). “Türk Masallarında Mimari: Hamam ve İşlevleri”, Milli Folklor, Sayı: 84, s. 162-174.
UZTUĞ, Ferruh (2003). Halkla İlişkiler ve İletişim, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
YILDIRIM, Ali ve Şimşek, Hasan (2004). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, 4. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.