Türkan KEJANLI, Canan KOÇ, Muhammet Can ALKAN

Tarihi bölgelere erişilebilirliğin engelli bireyler açısından değerlendirilmesi: Diyarbakır Suriçi bölgesi örneği

Engelli bireylerin sosyal, kültürel, ekonomik ilişkileri genellikle fiziksel çevreye erişmede sağlanan olanaklar doğrultusunda mümkün olur. Erişilebilirlik herkes için bir haktır ve bu hak bireylerin bulundukları toplumlara ait yasal düzenlemelerle çözülmeye çalışılır. Kent yaşamına katılma koşulları, toplumda yaşayan tüm bireylerde olduğu gibi engelli bireylerin de bağımsız hareket edebilmesine olanak sağlayan uygun planlama ve bir dizi önlemlere ihtiyaç duyar. Türkiye’de engelli bireyler kent yaşamına katılmaya daha az eğilimlidir. Bu yönde son yıllarda engelli bireylerin erişilebilirliği adına yapılan yasal düzenlemeler kentlerin yeni yerleşim alanlarında olumlu uygulamalarla karşılık bulurken tarihi alanlarda koruma ön plana çıkmaktadır. Dolayısıyla bu bölgelerde erişilebilirlik kısıtlı olmaktadır. Bu nedenle engelli bireylerin tarihi bölgeleri ziyaretlerinin nüfusun geneline göre daha az olduğu varsayılmaktadır. Bu çalışma engelli bireylerin Diyarbakır tarihi Suriçi bölgesi ve bu bölgede bulunan tarihi yapılara erişebilirliğin sağlanmasında fiziksel çevrenin zorluklarını ortaya çıkarır ve bu alandaki bilgiye katkıda bulunur. Engelli bireylerin tarihi alanlarda yaşadıkları sorunları ortaya koymak için Diyarbakır’da bulunan üç Sivil Toplum Örgütü ile iletişime geçilmiştir. Fiziksel çevreden daha fazla etkilenen bu örgütlere üye 54 bireye anket yapılmıştır. Çalışmada, Suriçi’ne erişim, Suriçi’nde dolaşım ve tarihi yapılara erişebilirliğin engelli bireylerin bakış açısıyla ortaya konulması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Dezavantajlı grup, Tarihi alan, Koruma, Ulaşım, Erişilebilirlik

Evaluation of the accessibility of historical regions in terms of disabled individuals: The case of Diyarbakır Suriçi region

Social, cultural and economic relations of disabled people are generally possible in line with the opportunities provided in accessing the physical environment. Accessibility is a right for everyone and this right is tried to be ensured by the legal regulations of the societies in which the individuals live. Conditions for participation in urban life require appropriate planning and a series of measures that allow individuals with disabilities to act independently as well as all individuals living in the society. Persons with disabilities in Turkey are less inclined to participate in urban life. In this direction, while the legal regulations made for the accessibility of disabled people in recent years have been met with positive applications in the new settlement areas of the cities, protection in historical areas has come to the fore. Accessibility in these regions is limited. Therefore, it is assumed that people with disabilities visit historical sites less than the general population. This study reveals the difficulties of the physical environment in ensuring the accessibility of people with disabilities to the historical Suriçi region of Diyarbakır and the historical buildings in this region, and contributes to the knowledge in this area. Three Non-Governmental Organizations in Diyarbakır were contacted to reveal the problems experienced by disabled people in historical areas. A survey was conducted with 54 individuals who are members of these organizations, which are more affected by the physical environment. In the study, it is aimed to reveal the access to Suriçi, circulation and accessibility to historical structures in Suriçi from the perspective of disabled individuals.

Keywords:

Disadvantaged group, Historical site, Protection, Transportation, Accessibility,

PDF

___

Access, (2011). Access Improving the Accessibility of Historic Buildings and Places. Government of Ireland. (Series Editor: Jacqui Donnelly) Dublin: Publıshed by The Stationery Office.
Çağlayan Gümüş, D. (2009). Tasarıma kapsayıcı yaklaşım: herkes için tasarım, tasarımda önemli bir kesim: Özürlüler İngiltere, Japonya ve Türkiye’de özürlülük ve erişilebilirlik. Mimarlık Dergisi, sayı 347, 28-35.
Çizel, B., Sönmez, N., & Akıncı, Z. (2012). Antalya’da engelli turizminin gelişimi için arz ve talep üzerine bir araştırma. Akdeniz Üniversitesi Proje Geliştirme, Uygulama ve Araştırma Merkezi (APGEM), Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı, Antalya.
Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi, (2022). 09 Kasım 2022 tarihinde erişildi. https://www.diyarbakir.bel.tr/diyarbakir/genel-bilgiler/tarihce.html 09.11.2022
Enginöz, E. B. (2015). Herkes için tasarım: Erişilebilir mimarlık. Mimarlık Dergisi, Sayı 381. www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=395& RecID=3576#
Erişilebilirlik Kılavuzu, (2020). Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara, (ed. Deniz Çağlayan Gümüş).
European Commission, (2010).
Koç, S. (2013). Tarihi yapılar için engelli erişimi. Ulaşılabilir Kentler Engelsiz Mekânlar Hareketi, I.Ulusal ''Engelleştirilenler 2013'' Sempozyumu. Konya.
Kültür ve Turizm Bakanlığı, (2022). Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu Müdürlükleri, 19 Eylül 2022 tarihinde erişildi. https://korumakurullari.ktb.gov.tr/TR-88879/tasinmaz-kultur-varliklari-ve-sit-alanlari.html
Özida, (2008). Herkes için ulaşılabilirliğin iyileştirilmesi: Örnek uygulama rehberi (aslından çeviri). Ankara: Başbakanlık Engelliler İdaresi Başkanlığı Yayınları.
Özida, (2010). Yerel yönetimler için ulaşılabilirlik temel bilgiler teknik el kitabı. Ankara: Başbakanlık Engelliler İdaresi Başkanlığı Yayınları.
Öztürk, M. (2011). Türkiye’de engelli gerçeği. MÜSİAD Cep Kitapları: 30. İstanbul: Ajansvısta Matbaacılık.
Sarıışık, M., & Düşünür, S. (2019). Turizmde zihinsel engelli bireylerin yaşadıkları zorlukların belirlenmesine yönelik bir araştırma. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 5-25.
TS 9111. Özürlüler ve hareket kısıtlılığı bulunan kişiler için binalarda ulaşılabilirlik gerekleri. Ankara: Türk Standartları Enstitüsü.
TS 12576. Şehir içi yollar- özürlü ve yaşlılar için sokak, cadde, meydan ve yollarda yapısal önlemler ve işaretlemelerin tasarım kuralları. Ankara: Türk Standartları Enstitüsü.
TSE, (2021). Türk Standartları Enstitüsü. 01 Şubat 2021 tarihinde erişildi. intweb.tse.org.tr.
UN, (2006). United Nations. www.un.org.