Emine TEMİZKAN SEKİZLER, Şenay ÜNSAL ATAN

Yaşlılık ve Cinsel Sağlık

Yaşlılık doğal bir süreç olmakla birlikte, bu süreçte meydana gelen değişimler bireylerin cinsel sağlığını etkilemektedir ancak buna rağmen cinsellik ihmal edilmektedir. Günümüzde giderek artan yaşlı nüfusun bakım ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için cinsellik değerlendirilmelidir. Bu derlemenin amacı, yaşlılık dönemi ve bu dönemdeki cinsel sağlığa dikkat çekmektir. Yaşlıların sağlık gereksinimlerini karşılamak için yaşlılığın cinsel sağlık üzerine etkilerini bilmek önem taşımaktadır. Yaşlılık döneminde vücutta meydana gelen fizyolojik değişiklikler (menopoz, andropoz), kronik hastalıklar (kardiyovasküler hastalıklar, kronik akciğer hastalığı, kas ve iskelet sistemi hastalıkları, diyabet, hipertansiyon, inkontinans, pelvik organ prolapsusu, Alzheimer hastalığı, diğer demanslar), medikal tedaviler ve psikososyal faktörler (kaygı bozuklukları, duygulanım bozuklukları, uyku bozuklukları, yaşlı istismarı, şiddet) bireylerin cinselliğini olumsuz etkileyerek cinselliğin yitirilmesine değil, cinsel performansın azalmasına neden olmaktadır. Yaşlılıkta cinsel sağlığa, yaşanılan toplum ve kültürün inanışları da etki etmektedir. Yaşlılıkta cinselliğin sona erdiği veya ermesi gerektiği düşüncesi, yaşlıların cinsel sağlığa yönelik sağlık hizmeti almasını olumsuz etkilemektedir. Hemşireler tarafından hem gençlere hem de yaşlılara doğru cinsel bilgilerin verilmesiyle, toplumda yaşlılıkta cinsel yaşamın olmadığı konusundaki yanlış inancın değişmesi, farkındalığın artması, olumlu tutumun gelişmesi ve bu sayede yaşlı bireylerin sağlık hizmetlerine erişimlerinin yeterli olması mümkün olacaktır. Hemşireler, yaşlıların cinsellikle ilgili riskli davranışlarını tespit etmeli, bakım gereksinimlerini karşılamalı ve konu ile ilgili araştırmaları artırmalıdır.

Anahtar Kelimeler:

Yaşlılık, Cinsellik, Cinsel Sağlık, Hemşire

Ageing and Sexual Health

Although aging is a natural process, the changes that occur during this process can impact an individual’s sexual health, even though sexuality is often overlooked. In order to meet the care needs of the increasing older adults’ population today, sexuality should be evaluated. This review aims to draw attention to the old age period and sexual health in this period. It is essential to know the effects of old age on sexual health to meet older adults’ health needs. Physiological changes in the body in old age (menopause, andropause), chronic diseases (cardiovascular diseases, chronic lung disease, musculoskeletal system diseases, diabetes, hypertension, incontinence, pelvic organ prolapse, Alzheimer’s disease, and other dementias), medical treatments and psychosocial factors (anxiety) disorders, affective disorders, sleep disorders, elder abuse, violence) negatively affect the sexuality of individuals, causing not the loss of sexuality but a decrease in sexual performance. Beliefs of society and culture also affect sexual health in old age. The thought that sexuality ends in old age or that it should come to an end negatively affects the elderly to receive health services for sexual health. By providing correct sexual information to both young and old by nurses, it will be possible to change the false belief in society that there is no sexual life in old age, to increase awareness, to develop a positive attitude, and thus, it will be possible for elderly individuals to have adequate access to health services.Nurses should identify the risky behaviors of the elderly regarding sexuality, meet their care needs and increase research on the subject.

Keywords:

Old Age, Sexuality, Sexual Health, Nurse,

PDF

___

World Health Organisation. https://www.who.int/ about/governance/constitution. (Erişim Tarihi: 19 Ocak 2023)
United Nation. (2017). World population agein 2017: Highlights. Retrieved from United Nations, https://www.un.org/en/development/desa/population/publications/pdf/ageing/WPA2017_Highlights.pdf (Erişim Tarihi: 23 Kasım 2021)
Rudnicka E, Napierała P, Podfigurna, et al. The World Health Organization (WHO) approach to healthy ageing. Maturitas. 2020;139:6-11.
Estebsari F, Dastoorpoor M, Khalifehkandi, ZR., et al. The concept of successful aging: a review article. Current Aging Science. 2020;13(1), 4-10.
Şahin DS, Özer Ö, Yanardağ MZ. Perceived social support, quality of life and satisfaction with life in elderly people. Educational Gerontology. 2019;45(1):69-77.
Şen S, Usta E, Aygin D, ve ark. Yaşlılık ve cinsellik konusunda sağlık profesyonellerinin yaklaşımları. Androloji Bülteni. 2015;17(60):64-7.
Tereci D, Turan G, Nergis Ka, ve ark. Yaşlılık kavramına bir bakış. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi. 2016;16(1):84-116.
Toptaş B, Hilmiye AK. Yaşlı Kadınların cinselliğe bakış açısı, yaşadığı sorunlar ve sağlık profesyonellerinin rolü. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2020;29(1):24-8.
Ören M, Kızıltepe R, Çengelci Özeke B. Yaşlılıkta cinsellik. Ege Tıp Dergisi, 55: 2016.
World Health Organization. World report on ageing and health. World Health Organization; 2015 Oct 22. (Erişim Tarihi: 25 Kasım 2021)
Kuzu A, Aydın C, Yıldız M, ve ark. Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölgesi’nde yaşlanma ile ilgili seçilmiş bazı ölçütlerin değerlendirilmesi. STED. 2019;28(1):17-27.
World Health Organization. Ageing and health. 2022 October 1. https://www.who.int/news-room/fact- sheets/detail/ageingandhealth#:~:text=The%20UN%20Decade%20of%20Healthy%20Ageing%20 (2021%E 2%80%932030)%20seeks,foster%20the%20abilities%20of%20older (Erişim Tarihi: 25 Kasım 2021)
Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiklerle Yaşlılar, 2020. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Elderly-Statistics-2020-37227 (Erişim Tarihi: 22 Kasım 2021)
Çelebi ÇD. Başarılı yaşlanma ve kadın. KADEM Kadın Araştırmaları Dergisi. 2021;7(1):79-107.
Sinan ÖZ, Bilgili NA. Yaşlılıkla ilgili yaygın inanç, tutumlar ve sağlık hizmetlerine yansıması. HEAD Koç Üniversitesi Hemşirelik Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2019;16(3):246-51.
Yon Y, Mikton C, Gassoumis ZD, et al. The prevalence of self-reported elder abuse among older women in community settings: a systematic review and meta-analysis. Trauma, Violence, & Abuse. 2019 Apr;20(2):245-59.
Yılmaz CK. Yaşlı bireylerde yerinde yaşlanma ile başarılı yaşlanma ve yaşam doyumu arasındaki ilişkinin belirlenmesi. Sağlık ve Toplum Dergisi. 2020;20(3):38-48.
Maccora J, Peters R, Anstey K. Gender differences in successful aging: longitudinal memory resilience in an Australian cohort. Innovation in Aging. 2018 Nov;2(1):881.
Bozdemir N, Özcan S. Cinselliğe ve cinsel sağlığa genel bakış. Turkish journal of family medicine and primary care. 2011;5(4).
World Health Organization. Integrating Health Care for Sexual and Reproductive Health and Chronic Diseases, Comprehensive cervical cancer control: a guide to essential practice. World Health Organization;2006, 4-5.
Yaş 70’te iş bitmez! . Cinsel Sağlık Enstitüsü Derneği. 2016. https://www.cised.org.tr/basin/366/yas-70te- isbitmez (Erişim Tarihi: 25 Kasım 2021)
İletmiş T, Arpaci F. 45-59 yaş grubu bireylerin yaşlilik dönemlerine ilişkin beklentilerini belirleyen ilişkiler. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi. 2017;4(1):49-62.
Karakartal D. Yaşlılıkta cinselliği etkileyen psikososyal faktörler. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi. 2020;6(13):118-27.
Nappi RE, Martini E, Martella S, et al. Maintaining sexuality in menopause. Post reproductive health. 2014 Mar;20(1):22-9.
Mroczek B, Kurpas D, Gronowska M, et al. Psychosexual needs and sexual behaviors of nursing care home residents. Archives of gerontology and geriatrics. 2013 Jul 1;57(1):32-8.
Kokanali D, Üstün YE. Yaşlı kadınlarda üreme sağlığı. Jinekoloji-Obstetrik ve Neonatoloji Tıp Dergisi. 2019;16(2):97-100.
Cezar AK, Aires M, Paz AA. Prevention of sexuall transmitted diseases in the point of view of elderly clients of a Family Health Strategy. Revista Brasileira de Enfermagem. 2012;65:745-50.
Tezce Ma, Beydağ KD. Menopozdaki kadınların menopoza bakış açısı ve cinsel yaşam kalitesi. Sağlık ve Toplum. 2021;31(1):175-86.
Lee DM, Nazroo J, O’Connor DB, et al. Sexual health and well-being among older men and women in England: Findings from the English longitudinal study of ageing. Archives of sexual behavior. 2016 Jan;45(1):133-44.
Karpuz H. Yaşlı kardiyovasküler hastalarda cinsel yaşam. Turk Kardiyol Dern Ars. 2017;45(5):134-7.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). İ n t i h a r İstatistikleri. 2015.
http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri. do?id=18626 (Erişim Tarihi: 29 Kasım 2021)
Ağırman E, Gençer MZ. Huzurevinde, evde ailesiyle ve yalnız yaşayan yaşlı bireylerde depresyon, yalnızlık hissi düzeylerinin karşılaştırılması. Çağdaş Tıp Dergisi. 2017;7(3):234-40.
Yaşar YÇ, Hintistan S. Yaşlılık–kadın ve cinsellik. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi. 2020;5(1):15-8.
Hughes AK, Rostant OS, Pelon S. Sexual problems among older women by age and race. Journal of Women’s Health. 2015 Aug 1;24(8):663-9.
Ornat L, Martínez-Dearth R, Muñoz A, et al. Sexual function, satisfaction with life and menopausal symptoms in middle-aged women. Maturitas. 2013 Jul 1;75(3):261-9.
Ertin H, Özkaya H. Muamele/İstismar ve Toronto Bildirgesi. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics, Law and History-Special Topics. 2016;2(2):77-84.
Gil AP, Kislaya I, Santos AJ, et al. Elder abuse in Portugal: findings from the first national prevalence study. Journal of elder abuse & neglect. 2015 May 27;27(3):174-95.
Burnes D, Acierno R, Hernandez-Tejada M. Helpseeking among victims of elder abuse: Findings from the National Elder Mistreatment Study. The Journals of Gerontology: Series B. 2019 Jun 14;74(5):891-6.
Karbeyaz K, Balcı Y. Yaşlılıkta cinsel saldırı, Eskişehir deneyimi. Turkish Journal of Geriatrics/Türk Geriatri Dergisi 16.1 (2013): 55-59.
Mahieu L, de Casterlé BD, Acke J, et al. Nurses’ knowledge and attitudes toward aged sexuality in Flemish nursing homes. Nursing ethics. 2016 Sep;23(6):605-23.
Babacan Gümüş A, Şıpkın S, Keskin G. Fonksiyonel sağlık örüntüleri modeli ile bir huzurevinde yaşayan yaşlıların bakım gereksinimlerinin belirlenmesi. Psikiyatri Hemşireliği Dergisi. 2012;3(1):13-21.
Bauer M, Haesler E, Fetherstonhaugh D. Let’s talk about sex: Older people’s views on the recognition of sexuality and sexual health in the health‐care setting. Health Expectations. 2016 Dec;19(6):1237-50.
National Survey of Sexual Health and Behavior, 2009.
https://nationalsexstudy.indiana.edu/keyfindings/index.html (Erişim Tarihi: 29 Kasım 2021).