Yaşlı Bakım Modellerinin Karşılaştırılması

Yaşlı bakımı, geleneksel ve profesyonel bakım kapsamında tüm bireyleri ilgilendiren önemli bir süreçtir. Son zamanlarda yapılan araştırmalar sonucunda, ülkemizin demografik yapısının değiştiği ve yaşlı nüfusunun beklenmedik bir düzeyde artış gösterdiği saptanmıştır. Dünya Sağlık Örgütü’nün yürütmüş olduğu çalışmalar çerçevesinde, ülkemizde ilerleyen yıllarda yaşlı nüfusunun artış göstermeye devam edeceğinin tahmin edilmesi yaşlı bakımını daha da ön plana çıkartmıştır. Nüfusun yaşlanmasına bağlı olarak yaşlı bakımına ihtiyaç duyacak kişi sayısının da artış göstermesi beklenmektedir. Bu durum bakım verici rolünün üstlenmesinde formal ve informal bakımda farklılıklar yaşanmasına sebep olmaktadır. Yaşlı bakımına yönelik hizmetler; evde bakım, kurumsal bakım ve son zamanlarda ön plana çıkan yerinde yaşlanma şeklinde gerçekleşmektedir. Bu hizmetlerin ortak amacı, bakım hizmeti sağlanırken bakıma ihtiyacı olan bireylerin insan onuruna yakışır şekilde hayatını sürdürebilmesidir. Ulusal ve uluslararası literatür incelendiğinde, yaşlı bakım modellerinin bütüncül olarak ortak ve karşılaştırmalı özelliklerini ortaya koyan çalışmaya rastlanmamıştır. Bu çalışma yaşlı bakım modellerinden olan evde bakım, kurum bakımı ve yerinde yaşlanma olgularının avantaj-dezavantaj ve politikalar ekseninde karşılaştırılması amacıyla hazırlanmıştır.

Anahtar Kelimeler:

yaşlı bakım modelleri, kurum bakımı, evde bakım, yerinde yaşlanma

Comparison of Elderly Care Models

Elderly care is a necessary process that concerns all individuals within the scope of traditional and professional care. As a result of recent studies, it has been determined that the demographic structure of our country has changed, and the elderly population has increased at an unexpected level. Within the framework of the studies carried out by the World Health Organization, the estimation that the elderly pulation will continue to grow in the coming years in our country has brought elderly care to the fore. Depending on the aging of the population, the number of people who will need elderly care is expected to increase. This situation causes differences in formal and informal care in undertaking the caregiver role. Services for elderly care are provided in the form of home care, institutional care and aging in place, which has recently come to the fore. The common purpose of these services is to ensure that the individuals in need of care can continue their lives in a manner worthy of human dignity while providing care services. When the national and international literature is examined, no study has been found that reveals the holistic standard and comparative features of elderly care models. This study has been prepared in order to compare the cases of home care, institutional care and aging in place, which are among the elderly care models, on the axis of advantages-disadvantages and policies.

Keywords:

elderly care models, institutional care, home care, aging in place,

PDF

___

https://sozluk.gov.tr/, Erişim Tarihi: 25.02.2022
Soner S. Alzheimer Hastalık Sürecinde Bakım Veren Aile Üyelerinin Yaşadıkları Güçlükler ve Sosyal Hizmet. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2017; 3: 375-387
TÜİK, (2022). İstatistiklerle Yaşlılar, 2021. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2021-4 5 6 3 6 # : ~ : t e x t = T % C 3 % 9 C % C 4 % B 0 K % 2 0K u r u m s a l & t e x t = Ya % C 5 % 9 F l%C 4 % B 1 % 2 0n % C 3 % B C f u s % 2 0 o l a r a k % 2 0 k a b u l % 2 0edilen,9%2C7’ye%20y%C3%BCkseldi. Erişim Tarihi: 03.04.2022
https://www.aile.gov.tr/media/98625/eyhgm_istatistik_bulteni_ocak_2022.pdf, Erişim Tarihi: 20.03.2022, sf. 98-100.
Karakuş, B. Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Hizmetler, Kurumsal Yaşlı Bakımı ve Kurumsal Yaşlı Bakımında İllerin Durumu. Ankara, Ertem Basım Yayın, 2018. Erişim Adresi: https://www.aile.gov.tr/media/9323/kitaptuerkiyede-yaslilarayonelik-hizmetler-kurumsal-ya%C5%9Fl%C4%B1-bak%C4%B1m%C4%B1-ve-illerin-durumu2018.pdf
Kalınkara V. Temel Gerontoloji Yaşlılık Bilimi. 4. baskı, Ankara, Nobel Yayınevi, 2021, sf. 279.
Beringer, T., & Crawford, V. (2003). Admissions to elderly care institutions in the United Kingdom. Reviews in Clinical Gerontology, 13(1), 95-101. doi:10.1017/S0959259803013194
Çohaz A. Türkiye’de Yaşlı ve Yaşlılara Sunulan Bakım Hizmetleri, Akademik Geriatri Kongresi, 26-30 Mayıs 2010, KKTC. Kongre Bildiri Kitabı, 122-126. Erişim Adresi: https://www.akademikgeriatri. org/files/Akademik_Geriatri_2010/Konusma_Metinleri/8.pdf
Turaman C. Yaşlı Sağlığı Hizmetlerinin Birinci Basamakta Planlanması, Geriatri, 2014; 1: 22-27
Karakuş B. Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Kurumsal Bakım İhtiyacı, Tespit ve Öneriler. Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Ankara, 2015. Erişim Adresi: https://www.aile.gov.tr/media/9323/kitaptuerkiyede-yaslilara-yonelikhi z m e t l e r- k u r u m s a l - y a % C 5 % 9 F l % C 4 % B 1 -bak%C4%B1m%C4%B1-ve-illerin-durumu2018.pdf
Oğlak S. Türkiye’de Yaşlının Uzun Süreli Bakımında Bakım Politikaları. Derleyenler; Korkmaz N, Yazıcı S. Küreselleşme ve Yaşlılık: Eleştirel Gerontolojiye Giriş, 1. baskı, Ankara, Ütopya Yayınevi, 2014, 215-234
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Türkiye’de Yaşlı Bakım Hizmetleri Raporu: Avrupa’dan En İyi Uygulama Örnekleri̇ ve Türkiye İçin Bir Model Tasarımı, Ankara, 2017. Erişim Adresi: https://www.aile.gov.tr/media/9334/tuerkiye-deya%C5%9Fl%C4%B1-bak%C4%B1m-hizmetleriavrupa-dan-en-iyi-uygulama-oernekleri-ve-tuerkiyei%C3%A7in-bir-model-tasar%C4%B1m%C4%B1-proje-itab%C4%B1.pdf, 236
Karakaş H. Birey-Çevre Uyumu Bağlamında Demans Dostu Çevreler Yaratmak ve Yerel Yönetimlere Öneriler. Yaşlılık Çalışmaları Dergisi, 2019; 3: 48-53
Özkul M, Kalaycı İ. Enformel Bir İş ve İstihdam Alanı Olarak Yaşlı Bakıcılığı: Yaşlı Yakınları ile Bakıcı İlişkilerinde Yaşanan Sorunlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 2018; 9: 1-27
Gürer A, Küdür Çırpan F, Atalan Özlen N. Yaşlı Bakım Hizmetleri. Journal of Health Services and Education, 2019; 3: 1-6
Nazlıer Keser E.N. Yaşlı Bakım Uygulamalarındaki Etik Sorunlar Üzerine Bir Değerlendirme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 2020; 31: 303-333
Doğan A.S. Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Sosyal Yardım ve Hizmetler: Kurumsal Yapı ve Mevzuat Bağlamında Bir Değerlendirme. Editör; Altun F, Ekonomik ve Sosyal Boyutlarıyla Yaşlılık, 1. baskı, Ankara, Gazi Kitabevi, 2021, 159-176
T.C. Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2019). I. Yaşlılık Şurası Komisyon Raporları, Ankara. Erişim Adresi: https://www.aile.gov.tr/media/40504/i-yas-lilik-s-urasi-07022020-pdf-pdf.pdf, 11
Resmî Gazete. Evde Bakım Hizmetleri Sunumu Hakkında Yönetmelik. 2005. Tarih:03.03.2005 ve Sayı:25751. Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/File/f?mevzuatNo=7542&mevzuatTur=KurumVeK urulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5 Erişim Tarihi: 01.03.2022
Kok L, Berden C, Sardiraj K. Costs and Benefits of Home Care for the Elderly Versus Residential Care: A Comparison Using Propensity Scores. The European Journal of Health Economics, 2015; 16: 119-131
Yılmaz, M. ve diğerleri. (2010). Sağlık Hizmetinin Alternatif Bir Sunum Şekli Olarak Evde Hasta Bakımı. İstanbul Tıp Dergisi, 11 (3), 125-132.
Özkan Ş, Aca Z. Japonya Evde Bakım Hizmetlerinin İncelenmesi ve Türkiye İçin Öneriler. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, 2021; 18: 157-178
http://apps.who.int/iris/bitstream/f;jsessionid=00AA D029514A9464B1234572A63BCA92?sequence=1, Erişim Tarihi: 08.05.2022
https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Yaslilar-2020-37227, Erişim Tarihi: 26.02.2022
https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/47370/istatistikbulteni_nisan2020.pdf, Erişim Tarihi: 28.02.2022
https://www.ailevecalisma.gov.tr/media/45354/yaslinufus-demografik-degisimi-2020.pdf, Erişim Tarihi: 28.02.2022
Ekinci G, Sur H. Türkiye’de Evde Bakım Hizmetleri Organizasyonu İçin Bir Model Önerisi. Sağlıkta Düşünce ve Tıp Kültürü Dergisi, 2012; 24: 68-71
Gürer A. Ülke Örnekleri ile Evde Bakım Hizmetlerine Genel Bakış. Journal of Health Services and Education, 2021; 5: 20-25
Aksoy H, Kahveci, R, Şencan, İ, Kasım, İ, Özkara, A. Evde Bakım Hizmetlerine Genel Bakış ve Türkiye’deki Mevcut Durum. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics, 2015; 7: 162-168
Özer Ö, Şantaş F. Kamunun Sunduğu Evde Bakım Hizmetleri ve Finansmanı. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2012; 3: 96-103
Taşdelen P, Ateş M. Evde Bakım Gerektiren Hastaların Bakım Gereksinimleri ile Bakım Verenlerin Yükünün Değerlendirilmesi. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 2012; 9: 22-29
https://ohsad.org/wp-content/uploads/2020/03/tcsaglik- bakanligi-faaliyet-raporu-2019-2.pdf, Erişim Tarihi: 01.03.2022
Sağlık Bakanlığı. Birinci Basamak Sağlık Hizmetleri Veri Rehberi, Temel Sağlık Hizmetleri, Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Ankara. 2012 Erişim Adresi: https://www.halksagligiokulu.org/Kitap/DownloadEBook/8d1fe0f9-269e-4414-ab27-cb7c510fc70d Erişim Tarihi: 01.03.2022
Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşları Tarafından Evde Sağlık Hizmetlerinin Sunulmasına Dair Yönetmelik, Tarih: 27.02.2015 ve Sayı: 29280. Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/02/20150227-14.htm Erişim Tarihi: 01.03.2022
https://ailevecalisma.gov.tr/tr-tr/sss/sosyal-yardimlargenel-mudurlugu/evde-bakimyardimi, Erişim Tarihi: 01.03.2022
Çakır G, Yaman ÖM. Yaşlılara Evde Bakım Vermenin Bakım Veren Aileler Üzerindeki Etkilerinin Aile Kuramları Temelinde Değerlendirilmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 2022;33:577-604
h t t p s : / / a i l e v e c a l i s m a . g o v. t r / m e d i a / 6 5 0 3 /yades2018usulesaslari.pdf, Erişim Tarihi: 01.03.2022
Yılmaz C. K. Yaşlı Bireylerde Yerinde Yaşlanma ile Başarılı Yaşlanma ve Yaşam Doyumu Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi. Sağlık ve Toplum Dergisi, 2020; 20: 38-48
Çapçıoğlu İ, Alpay A. H. Çevresel Gerontoloji Bağlamında ‘Yerinde Yaşlanma’nın Temel Belirleyicileri ve Aktif Yaşlanma Süreciyle İlişkisi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 2019; 8: 1949-1966
Kalınkara V, Kapıkıran Ş. Yerinde Yaşlanma Ölçeğinin Geliştirilmesi ve Psikometrik Özellikleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 2017; 10: 54-66
Korkut G, Dikmen T. Evde Yaşayan Yaşlı Bireylerin Yerinde Yaşlanmaya İlişkin Tutumlarının Sosyo- Demografik Değişkenler Bağlamında İncelenmesi. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2020; 22: 93-118
Kalınkara V, Arpacı F. Yerinde Yaşlanma, VII. Ulusal Yaşlılık Kongresi, 23-25 Mayıs 2013, Karabük. Kongre Bildiri Kitabı 54-60
Yörükan, T. Sosyolojik ve Sosyal Psikolojik Görüş Açısıyla: Şehir, Konut ve Mahremiyet. 1. baskı, Ankara, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 2012, sf. 164.
Öğüt S, Öğüt Düzen K, Polat M. Huzurevlerinde Yaşayan Yaşlıların Yerinde Yaşlanma Konusundaki Duygu ve Düşünceleri. Manisa CBU Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2017; 4: 522-526
Çevik Akyıl R, Adıbelli D, Erdem N. ve ark. Huzurevinde ve Evde Kalan Yaşlılarda Yalnızlık ve Algılanan Sosyal Destek ile Mutluluk Düzeyleri Arasındaki İlişki. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 2018; 21: 33-41
Mooney, LA, Knox D, Schact C. Unserstanding Social Problems, 9th edition, Stamford, Cengage Learning, 2014