Enver Sağır, Hüseyin Uzunoğlu, Koncagül Hançer

Kios'dan (Gemlik) Üç Yeni Lahit

Bu makalede, 2009 yılında Bursa'nın Gemlik (antik Kios kenti) ilçesinde bir inşaat yapımı sırasında fark edilen ve Bursa Arkeoloji Müze Müdürlüğü tarafından yapılan kurtarma kazıları sonucu gün yüzüne çıkarılan Roma İmparatorluk dönemine ait üç adet lahit ve lahitlere mezar armağanları olarak konulan küçük objeler tanıtılmaktadır. İkonografik ve stilistik açıdan birbirlerine benzeyen lahitler üzerinde herhangi bir kabartma ya da bezeme bulunmamaktadır. İkisi tekne üzerinde, diğeri ise kapağın yan uzun yüzünde bulunan tabula ansatalarda özenle yazılmış Yunanca mezar yazıtları mevcuttur. İlk lahit içerisinde ele geçen buluntular arasında imparator Valerianus I ve ortak imparator Gallienus devrine ait altın bir sikke dikkat çekmektedir. Marcus Iulius Aelianus Iulianus tarafından doktoru ve azatlı kölesi için yaptırılan ikinci lahitten çıkartılan bir yüzük kaşı üzerinde Isis ve Serapis büstleri bulunmaktadır. Üçüncü lahdi kendisi ve ailesi için yaptıran Aurelius Numerius, Kios kentinden şu ana kadar bilinen ilk meclis üyesi olma özelliğini taşımaktadır. Bu lahde yapılacak başka bir gömü için belirlenen cezanın 100,000 dinar gibi yüksek bir meblağ olması yazıtlarda sıkça görülen bir durum değildir. Yazıtların çevirileri ise şöyledir:1. Lahit = Rascanius Longinus ve Flavianus Arkesilaos'un mezarı:“Ben, Rascania Saturneina, babam Rascanius Longinus için, kuzenim ve genç kızlığımdan (bakireliğimden) kocam olan Flavianus Arkesilaos'a bu lahdi yaptırdım. Eğer birisi buraya başka bir (cesedi) gömerse, kutsal kasaya ağırlaştırılmış (ceza olan) beş bin denaria verecek! Ve oğlum Flavianus Longinus bunun dışında kalacak ve (eğer) kendisi isterse onların yanına gömülebilecektir!”2. Lahit = Doktor Kladaios'un ve azat edilmiş kişi Iulius Harmodios'un Mezarı:“Ben, M(arcus) Iulius Aelianus Iulianus, hekim dostum Kladaios ve azatlım Iulius Harmodios için (bu mezarı yaptırdım).”3. Lahit = Kioslu Aurelius Numerius ve çocuklarının mezarı:“Ben, Kioslu meclis üyesi Aurelius Numerius bu mezarı kendim ve çocuklarım için yaptırdım. Eğer birisi buraya başka bir cesedi gömecek olursa, kent kasasına 100,000 denaria verecektir (ceza ödeyecektir)!”

Anahtar Kelimeler:

Bithynia, Kios, lahit, Gemlik, küçük objeler, Isis, Sarapis, yüzük kaşı, I. Valerianus, altın sikke

Three new sarcophagi from Kios (Gemlik)

Three sarcophagi (fig. 2) dated to the Roman Imperial Period were recently unearthed in Gemlik (ancient Kios) (fig. 1) in a rescue excavation conducted by Bursa Museum’s Directorate. Several small objects found in these sarcophagi, grave goods, were delivered to the Archaeological Museum of Bursa, while the sarcophagi are today in the garden of the Directorate of Technical Works (Fen İşleri Müdürlüğü) in Gemlik. The sarcophagi resemble each other in their iconography and stylistically. Upon the tabulae ansatae there are three inscriptions, two are on the façade of the chests of two of these sarcophagi, the other is on the long side of the lid of the third. Amongst the finds from the first sarcophagus was a gold coin dated to the reign of Valerianus I and Gallienus. An intaglio carrying a depiction of Isis and Sarapis was found in the second sarcophagus which was carved on behalf of Marcus Iulius Aelianus Iulianus for Kladaios, both his friend and doctor, and for his freedman Harmodios. The inscription on the lid of the third sarcophagus records the owner as Aurelius Numerius and that he was a councillor in the city, providing the first attestation of a βουλεύτης in Kios. The high penalty of 100,000 denarii for tomb violation is not commonly found in the inscriptions.

Keywords:

Bithynia, Kios, sarcophagus, Gemlik, small finds, intaglio, Isis, Sarapis, Valerianus I, gold coin,

PDF

___

N. E. Akyürek Şahin, Nikomedeia'dan İki Entelektüel: Basilikos ve Kyrion'un Mezar Epigramları, Olba XIX, 2011, 349–370.
M. Adak, Claudia Anassa– eine Wohltäterin aus Patara, EA 27, 1996, 127–142.
N. Asgari – N. Fıratlı, Die Nekropole von Kalchedon, in: S. Şahin – E. Schwertheim – J. Wagner (ed.), Studien zur Religion und Kultur Kleinasiens. Festschrift für F. K. Dörner zum 65. Geburtstag, Leiden 1978, 1–107.
A. Avram, The Propontic Coast of Asia Minor, in: M. H. Hansen – T. H. Nielsen (ed.), An inventory of Archaic and Classical Poleis, Oxford 2004, 974–999.
A. Backe-Dahmen, Die Welt der Kinder in der Antike, Mainz 2008.
J. Boardmann – D. Scarisbrick, The Ralph Harari Collection of Finger Rings, London 1977.
R. Bondoux, Les Villes, in: B. Geyer – J. Lefort (ed.), La Bithynie au Moyen ge (Réalités Byzantines 9), Paris 2003, 377– 409.
S. Cormack, The Space of Death in Roman Asia Minor, Vienna 2004.
T. Corsten, Neue Denkmäler aus Bithynien, EA 17, 1991, 79–100.
J. A. Cramer, A geographical and historical description of Asia Minor with a map, Oxford 1832.
F. K. Dörner, Inschriften und Denkmäler aus Bithynien, IstForsch 14, Berlin 1941.
N. Ehrhardt, Milet und seine Kolonien. Vergleichende Untersuchung der kultischen und politischen Einrichtungen, Frankfurt am Main 1983.
D. French, Milestones of Pontus, Galatia, Phrygia, and Lycia, ZPE 43, 1981, 149–174.
R. Higgins, Greek and Roman Jewellery, London 1980.
W. Hornbostel, Sarapis. Studien zur Überlieferungsgeschichte, den Erscheinungsformen und Wandlungen der Gestalt eines Gottes, EPRO 32, Leiden 1973.
R. Ineichen, Würfel und Wahrscheinlichkeit. Stochastisches Denken in der Antike, Heidelberg–Berlin–Oxford 1996.
G. Koch – H. Sichtermann, Römische Sarkophage, München 1982.
G. Koch, Sarkophage der römischen Kaiserzeit, Darmstadt 1993.
G. Koch, Türkiye'deki Roma İmparatorluk Dönemi Lahit¬leri / Sarkophage der Römischen Kaiserzeit in der Türkei, Antalya 2010.
A. Körte, Kleinasiatische Studien IV. Ein Altphrygischer Tumulus bei Bos–öjük(Lamunia), AM 24, 1899, 1–46.
K. Konuk – M. Arslan, Ancient Gems and Finger Rings from Asia Minor. The Yüksel Erimtan Collection, Ankara 2000.
F. Kudlien, Die Stellung des Arztes in der römischen Gesellschaft, Stuttgart 1986.
T. Corsten, A Lexicon of Greek Personal Names V A. Coastal Asia Minor: Pontos to Ionia, Oxford 2010.
A. M. Mansel, Gemlik Tümülüs Mezarı, Belleten 38 (150), 1974, 181–189.
C. Marek, Stadt, Ã„ra und Territorium in Pontus–Bithynia und Nord–Galatia, Tübingen 1993 (IstForsch 39).
C. Marek, Pontus et Bithynia. Die römischen Provinzen im Norden Kleinasiens, Mainz am Rhein 2003.
R. Merkelbach – J. Stauber, Steinepigramme aus dem grie¬chischen Osten II. Die Nordküste Kleinasiens (Marmara¬meer und Pontos), München–Leipzig 2001.
G. Perrot – E. Guillaume – J. Delbet, Exploration archéologique de la Galatie et de la Bithynie, d'une partie de la Mysie, de la Phrygie, de la Cappadoce et du Pont, Paris 1872.
D. W. Prakken, Funerary Inscriptions in New York, AJA 58.4, 1954, 321–322.
A. Rieche, Römische Kinder– und Gesellschaftsspiele, Stuttgart 1984.
L. Robert, A travers l'Asie Minuere. PoÃ¨tes et prosateurs, monnaies grecques, voyageurs et géographie, Paris 1980.
G. Rodenwaldt, Ein Typus römischer Sarkophage, BJB 147, 1942, 217–228.
K. Ruffing, Städtische Wirtschaftspolitik im hellenistisch–römischen Kleinasien? Zur Funktion der Emporia, in: H. U. Wiemer (ed.), Staatlichkeit und politisches Handeln in der römischen Kaiserzeit, Berlin 2006, 123–151.
J. Scarborough, Romans and Physicians, CJ 65, 1970, 296–306.
W. Schulze, Zur Geschichte lateinischer Eigennamen, Berlin 1904.
J. Spier, Ancient Gems and Finger Rings: Catalogue of the collections / The J. Paul Getty Museum, California 1992.
C. Tanrıver, Kios'tan iki yeni mezar steli, in: H. Malay (ed.), M. (Usman) Anabolu'ya Armağan: Presented to M. (Usman) Anabolu, Arkeoloji Dergisi II, 1994, 119–120.
C. Texier, Asie Mineure: Description géographique, historique et archéologique des provinces et de villes de la ChersonnÃ¨se d'Asie, Paris 1862.
Ç. Uygun, Patara Geç Hellenistik – Roma Dönemi Takıları, Antalya 2000 (Unpublished Master Thesis).
B. Yalman, İznik ve Çevresinde Belirlenen Eski Eser Tahribatları ve Öneri Koruma Tedbirleri, A. Ü. Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 36, 1.2, 1993, 461–479.
W. H. Waddington – E. Babelon – T. Reinach, Recueil Général des Monnaies Grecques d' Asie Mineure, Paris 1908.
E. Zwierlein-Diehl, Die antiken Gemmen des Kunsthistorischen Museums in Wien Band 1. Die Gemmen von der minoischen Zeit bis zur frühen römischen Kaiserzeit, München 1973.