Maşatdağı diyasporik boksitlerinin jenetik yorumu, Alanya, Antalya, Türkiye

Bu çalışmada, Alanya'nın 15 km kuzeydoğusunda yeralan Maşatdağı diyasporik boksitlerinin stratigrafik, petrografik ve jeokimyasal özelliklerine dayanarak oluşumu yorumlanmıştır. İnceleme alanında, Alanya Birliği' nin Yumrudağ Grubu'na ait birimler yüzeylemektedir. Bu birimlerden Cebire is formasyonu (Üst Permiyen) kireçtaşları ve bunlarla yanal ve düşey geçişli dolomitik kireçtaşı - dolomit seviyeleri ile temsil edilmektedir. Cebireis formasyonunun üzerine uyumlu olarak Asmaca formasyonuna (Alt Triyas) ait kristalize kireçtaşı ve kuvarsit araseviyeli muskovitşist, kuvarsşist, serisitşist (fillit), kalkşist ve kloritoyidşistler gelmektedir, inceleme alanında 15'ten fazla boksit mostrası bulunmaktadır. Bu mostralar iki ya da üç bağımsız boksit kütlesinin fay ve aşınma yüzeyi tarafından parçalanmış bölümleri şeklindedir. Bunlar daha çok formasyonlarının sınırında yer almakta, ancak her iki birimin içinde bağımsız cevherler de bulunmaktadır. Bu özellikleriyle cevher kütleleri intra-karstik mağara dolgularına benzemektedir. Jeokimyasal veriler, boksitlerin terra rossa oluşumlarının intra-karstik boşluklarda silisini kaybederek boksite dönüştüğüne işaret etmektedir. Buna göre, Geç Triyas'ta karasallaşan Alanya Birliği'nin mostrasında Üst Permiyen ve Alt Triyas yaşlı karbonatlı kayaçlar yüzeylemiştir. Zamanla gelişen karşılaşmalarla yüzeyde büyük çukurluklar, yeraltında da mağaralar ortaya çıkmıştır. Karbonatlı kayaçların ayrışmasından arda kalan killi malzeme pelitik kayaçlardan kaynaklanan ince detritiklerle beraber yüzeyde ve karstik çukurda birikerek terra rossa oluşumunu sağlamıştır. Mağaraların içine kadar taşınan terra rossa suyun rejim değişimleri, topografik yapının bozulması gibi etkenlerle mağaralarda sürekli yer değiştirmiştir. Derin dolaşımlı suların pH değerinin bazik alana kayması, zaman zaman indirgeyici ortam şartlarının gelişmesiyle terra rossanın bünyesindeki silisin çözünerek uzaklaşması ile boksite dönüşmüştür. Geç Triyas - Erken Kretase zaman avalığında oluşan Maşatdağı boksitleri Geç Kretase' deki kıvrımlarıma ve Geç Paleosen - Erken Eosen'de gelişen naplaşma hareketleri ile gömülmeye maruz kalmışlardır. Bunun sonucunda da metamorfizma geçirerek diyasporik özellik kazanmıştır.

Genetic interpretation of the Masatdagı diasporic bauxites, Alanya, Antalya, Turkey

In this study, the genesis of the Masatdagi bauxite diasporic bauxite occurrences located 15 km northeast of Alanya (Antalya, Turkey) evaluated by using the strati graphic, petrographic and geochemical data. In the study area, the formations of Yumrudağ Group of Alanya Unit are cropped out. The Cebireis formation (Upper Permian) is represented with marble and laterally transitional dolomitic limestone and dolostone levels. This formation was overlain by the Asmaca formation (Lower Triassic) consists of the marble and chloritoidschist, calkschist, phyllite, quartzschist having quartzite inter layers. There are more than fifteen bauxite outcrops in the study area. These bauxite occurrences may be the parts of two or three individual bauxite bodies dissected by faults and erosion. These bauxite bodies mostly occurred at the boundary of above-mentioned formation, but there are independent bauxite outcrops in carbonate rocks. With these properties, the ore bodies look like intra-karstic cavity fillings. The geochemical data point that the bauxite was formed as a result of transformation of terra rossa in the karstic holes by leaching of the silica by groundwater. The Upper Permian - Lower Triassic carbonate rocks of Alanya Unit were emerged during Late Triasssic with time large holes and caves were developed through karstification. Clayey residuals from decomposition of carbonate rocks and fine grained detritic matters from pelitic rocks were transported and deposited in the karstic holes and caves as terra rossa. The terra rossa was carried to the caves were continuously transformed by a result of changes in water regime and topographic position. In the caves, shifting the pH value of the deep circulating groundwater into basic area, and developing of reducing condition cause the dissolution and removing of silica from terra rossa, and the formation of bauxite. The Masatdagi bauxite formed during Late Triassic — Early Cretaceous time was subducted compressional stress which were effective during Late Cretaceous and napping during Late Paleocene and Early Eocene so that they buried deeply and metamorphosed, and had gained the diasporic characteristics.

___

Akçay, M., 2002, Jeokimya, Temel kavramlar ve uygulamaya aktarımları; Karadeniz Teknik Üniv.Yayl., Genel Yay. No 204, 506 s
Arni, P., 1940, Antalya Şeytandağları boksit yatakları; Maden Tetkik ve Arama Enst. Rap., No 1165, 5 s.
Arni, P.. 1941, Türkiye'de halen malum boksit Yatakları; Maden Tetkik ve Arama Enst. Mecmuası, XIV. 115-129.
Atila, A., Korkmaz, E., 1990, Karaman - Ayrancı Ar 45465 nolu diyasporit sahasının maden jeoloji raporu; Maden Tetkik ve Arma Gen. Müd., Proje No 98-42a, 27 s.
Bardossy, G., 1997, Berthier les Baux et l'historite la bauxite; C. R. Acad Sci. Paris, 324, II a, 1031-1040
Barutoğlu, H. Ö., 1938, Alanya -Kuruçay (Bükköy) zımpara zuhuratı hakkında ilk etüd raporu; Maden Tetkik ve Arama Enst. Raporu, No 941,17 s.
Blumenthal, M., 1941, Alanya sahil silsilesinde diyaspor sahresı zuhuru ile bu havalinin jeolojik durumu hakkında rapor; Maden Tetkik ve Arama Enst. Raporu, No 1338, 51 s.
Blumenthal, M. 1951, Batı Toroslar'da Alanya art ülkesinde jeolojik araştırmalar; Maden Tetkik ve Arama Enst. Yayl, Seri D, No 5,149 s.
Boyle, R. W., 1968, The geochemistry of silver; Geol. Survey of Canada, Dep. Of Energy, Mines and Resources Bull., 160 pp
Egger, E., 1959, Antalya vilayetinde Alanya kuzeyi Paleozoyik içindeki alüminyum cevherleri; Maden Tetkik ve Arama Enst. Raporu, No 157, 29 s.
Etibank, 1976, Alanya - Maşatdağı ve çevresinin jeolojisi; Etibank Seydişehir Alüminyum İşi., Arama Rap., 7 s.
Franceschelli, M., Puxeddu, M., M emmi, I., 1998, Li-Bi-rich Rhaetian metahauxite, Tuscany, Italy: reworking of oldder bauxites and igneous rocks; Chemical Geology, Elsevier, 144, 221-242 Kansun, G., 1993, Alanya - Demirtaş (Antalya) arasının jeolojisi ve mineralojik -petrografik incelemesi; Selçuk Üniv. Fen Bil. Ens. Yüksek Lisans Tezi,135 s.
Kansun, G., 1999, Alanya - Demirtaş -Bucak - Kızılcaşehir (Antalya) civarının stratigrafi, petrografi ve jeokimyası; Selçuk Üniv. Fen Bil. Enst. Doktora Tezi, 176 s.
Karadağ, M. M., Temur, S. Arık, F., Öztürk, A., 2003, Maşatdağı (Alanya -Antalya) diyasporitik boksitlerinin dört anabileşen jeokimyası; Geosound, Yerbilimleri, Çukurova Üniv. Yay. Org., 42,35-51
Livingston D. A., 1963, Chemical composition of rivers and lake; Data of Geochemistry, 60th ed. (Ed. By M Fleischer), United Nations Geol. Survey Prof Paper, 440-G, 64 pp.
Lombi, E., Zhao, F. J., Zhang, G., Sun, B., Fitz, W., Zhang, H., McGrath, S. P., 2001, In situ fixation of metals in soils using bauxite residue: Chemical assesment; Enviromental Pollution, 23, 2, 345-355.
Orhon, Ş., 1978, Alanya - Maşatdağı boksit yatağı arama raporu; Etibank A.T.G.B. Boksit Arama ve Etüd Müd., 19 s. Özgül, N., 1984 a, Alanya bölgesinin jeolojisi; Bildiriler, Ketin Semp., Türkiye Jeol. Kur., 121-130.
Özgül, N., 1984 b, Alanya tektonik penceresi ve batı kesiminin jeolojisi; Bildiriler, Ketin Semp., Türkiye Jeol. Kur., 97-120.
Özlü, N., 1979, Akseki - Seydişehir boksitlerinin yaşı üzerine; !. Bilimsel ve Teknik Kongre, Bildiriler, Ankara, 9-24
Öztürk, H., Hein, .J. R., Hanilçi, N., 2002, Genesis of the Doğankuzu and Mortaş bauxite deposit, Taurides, Turkey: Separation of Al, Fe, and Mn and implication for passive margin metallogeny; Econ. Geol., 97, 5, 1063-1077
Peyronnet, P., 1971a, Alanya bölgesinin (Güney Toroslar) jeolojisi, metamorfik boksitin kökeni; Maden Tetkik ve Arama Enst. Derg., 76, 98 -123.
Peytonnet, P., 1971b, Alanya bölgesinin petrografi ve mineralojisi ile Alanya masifindeki boksitlere bitişik kloritoidli şistlerin kökeni; M.T.A. enst. Derg., 76,154-160.
Price, G. D., Valdes, P. J., Sellwood, B. W., 1997, Prediction of modern bauxite occurance: implications for climate reconstruction; Palaeo, Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 131, 1-13.
Rose, A. W., Hawkes, H. E., Web J. S., 1979, Geochemistry in mineral exploration, Academic Pr, New York, 657 pp.
Seyhan, I., 1972, Kaolin, bentonit, kil ve tuğla-kiremit toprakları jeolojisi; Maden Tetkik ve Arama Enst. Yayl., Eğitim Serisi, No 13, 52 s.
Şengör, A. M. C., Yılmaz, Y., 1991, Tethian evolution of Turkey: A plate tectonic approach; Tetonophysics, 75, 181-241.
Şahin, S., 1997, Correlation between silicon dioxide and aluminium oxide contents of bauxite samples; Hyrdrometallurgy, 44, 185-180.
Temur, S., 2006, A geochemical approach to parent rucks of the Masatdagi diasporic bauxite, Alanya, Antalya, Southern Turkey; Geochemistry International, 44, 9, 941-852
Temur, S., Kansun, G., 2005, Geology and petrography of the Masatdagi, Alanya, diasporic bauxites, Antalya, Turkey; J. Asian Earth Sci., 27, 4, 512-522
Temur, S., Kansun, G., Karadağ, M., Arık, F., Öztürk, A., 2003, Maşatdağı (Alanya - Antalya) diyasporitik boksitlerinin stratigrafik konumu; Geosound, Yerbilimleri, Çukurova Univ. Yay. Org., 42,109-122
Temur, S., Karadağ, M. M., Arık, F., Öztürk, A., 2002, Maşatdağı (Alanya -Antalya) boksitlerinin jeolojik ve jeokimyasal incelemesi; Selçuk Univ. Araş. Fonu Projesi, 2000 / 075,172 s
Temur, S., Orhan, H., Deli, A., Karadağ, M. M., 2005, Seydişehir (Konya) boksitlerinin stratigrafik konumu; Geosound, Yerbilimleri, 46,171-189
Temur, S., Orhan, H., Kurt, H., 2005, Mass and volume change calculations of the Masatdagi bauxites, Alanya, Antalya, southern Turkey; Geochemistry International, 42,12,1-18
Wippem, J., 1962, Toros boksitleri ve bunların tektonik durumu; Maden Tetkik ve Arama Enst. Derg., 58, 47-70.
Valeton, I., 1972, Bauxites; Elsevier, Amsterdam, 226 pp.