Şevki FİLİZ, A. Melis SOMAY

Küçük Menderes Nehri kıyı sulak alanının hidrojeokimyasal değerlendirilmesi

Hidrojeokimya, sulak alanların su tipini, beslenme-boşalma sınırlarını ve su-kayaç ilişkisinin tanımlanmasına yardımcı olur. Bu çalışmada, Türkiye' nin önemli sulak alanlarından biri olan Küçük Menderes Nehri kıyı sulak alanı araştırılmıştır. Çalışma alanı başlıca Selçuk olmak üzere Efes ve Şirince yörelerini de kapsamaktadır. Su örnekleri 2001 yılında, hidrolojik havza sınırı dahilinde, bulunduğu alanı temsil eden 43 noktadan alınmıştır. Küçük Menderes Nehri deltası oluşurken meydana gelmiş 3 göl ve 1 bataklık, bu sulak alanı temsil etmektedir. Gebekirse gölü, Akgöl ve Kocagöz Gölü karstik mermerler ve yağışlardan beslenmekte ve kanallar ile de Küçük Menderes Nehrine boşalmaktadır. Gebekirse Gölü sulak alanında 92 kuş türü vardır. Eleman bataklığı her kış Küçük Menderes Nehrinin taşması sonucu sellenmekte ve yazın da kuruyan alan bölgedeki insanlar tarafından tarım amaçlı kullanılmaktadır. Havzanın genelinde hidrojeokimyasal verilere göre dağlık alandan kıyı kesimine doğru su tipi Ca-Mg-HCOş ten Na-Cl ye doğru bir değişim göstermektedir. Selçuk ovasında tuzlanma olayı önemli bir problem teşkil etmektedir. Su tipinin değişmesi, ovadaki sulama ve içme suyu amaçlı açılan sondajlardan yapılan aşırı yeraltı suyu çekimine bağlıdır. Bu bağlamda, kıyıdaki deniz suyu girişimi gölleri ve bataklığı tuzlandırmaktadır.

Hydrogeochemical assesment of Küçük Menderes River coastal wetland

Hydrogeochemical properties help us to identify wetlands water type, discharge and recharge boundary of wetlands, water-rock interactions. In this study one of the most important wetland of Turkey that is Kucuk Menderes River Coastal Wetland was preliminary investigated. The study area includes Selçuk, Ephesus and Şirince. The water samples were collected from the crucial points of hydrological basin boundary of the wetland in 2001. There are 3 lakes and 1 swamp that were formed while Kucuk Menderes River Delta was occurred. Lake Gebekirse, Lake Akgol and Lake Kocagoz recharge from the karstic marble and rainfall; and discharge to the Kucuk Menderes River with channels. There are 92 bird species in Lake Gebekirse wetland. Eleman swamp is submerged every winter by floods from the Kucuk Menderes River and dries in summer and used as agricultural by local people. In general in the whole basin, according to the chemical data from hilly area to the coast, the water type changes between Ca-Mg-HC03 to Na-Cl. The salinization is an important problem in the Selçuk Plain. Changing of the water-types can be explained by excessive pumping of groundwater for drinking and agricultural uses. In this context, the sea water intrusion caused the lakes and swamp saline.

___

Apha. 1989, Standard Methods for the Examination of Water and Wastewater 19th edn, American Public Health Association, Washington, DC. 126
Calmbach, L., 1997, AquaChem Computer Code Version 3.7.42, Waterloo Hydrogeologic, Waterloo, ON.
Candan O. ve Dora, Ö., 1998, Menderes Masifinde Granulit, Eklojit ve Mavi Şist Kalıntıları:Pan-Afrikan ve Tersiyer Metamorfik Evrimine Bir Yaklaşım, Türkiye Jeoloji Bülteni, V: 41 (l),pp: 1-35.
Chadha, D.K., 1999, A Proposed New Diagram For Geochemical Classification of Natural Waters and Interpretation of Chemical Data, Hydrogeology Journal 7, 431-439.
Çetinkaplan, M., 2002, Tertiary High Pressure I Low Temperature Metamorphism in the Mesozoic Cover Series of the Menderes Massif and Correlation with the Cycladic Crystalline Complex:Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir (Yayınlanmamış).
DSİ (Devlet Su İşleri), 1973, Küçük Menderes Ovası Hidrojeolojik Etüt Raporu, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü Jeoteknik Hizmetler ve Yeraltı Suları Dairesi Başkanlığı.
Durov, S.A., 1948, Natural Waters and Graphic Representation of Their Compositions, Akademiya Nauk SSSR Doklady 59, 87-90.
Erinç, S., 1955, Gediz ve Küçük Menderes Deltalarının Jeomorfolojisi, IX. Coğrafya Meslek Haftası, Tebliğler, Türk Coğrafya Kur. Yay., No:2, 33-36.
Fretwell, J.D., Williams, J.S., and Redman, P.J. (compilers), 1996, National Water Summary on Wetland Resources, U.S. Geological Survey Water-Supply Paper 2425, 431 p.
Galleway. W., 1975, Process Framework for Describing the Morphologic and Stratigraphic Evolution of Deltatic Depositional Systems. Deltas, Houston Geol. Soc, 87-98.
Golden Software, 1999, Surfer 7.0 Surface Mapping System, Colorado.
Gökçen S.L., Kazancı, N., Yaşar, D., Gökçen N., Bayhan, E., 1996, Küçük Menderes Delta Kompleksi ve Gelişiminde Aktif Tektonizma Etkileri, Türkiye Jeoloji Bülteni, C.33,15-29, Ankara.
Güngör, T., Erdoğan, B., 2002, Tectonic Significance of Mafic Volcanic Rocks in a Mesozoic Sequence of the Menderes Massif, West Turkey, Int J Earth Sci (Geol Rundsch), 91:386-397.
IAH (International Association of Hydrogeologists) 1979, Map of Mineral and Thermal Water of Europe Scale: 1:500,000, IAH, United Kingdom.
Kurttaş, T., 2002, Karışım Sularında Kökensel Katkıların Belirlenmesi, Hidrolojide izotop Tekniklerinin Kullanılması Sempozyumu, DSİ Genel Müdürlüğü, Adana.
Malcolm R., Soulsby C., 2001, Hydrochemistry of Groundwater in Coastal Wetlands: Implications for Coastal Conservation in Scotland, Sci Total Environ 265:269-280.
Nippon, 1996, The Study on Küçük Menderes River Basin Irrigation Project in the Republic of Turkey, Japon International Cooperation Agengy(JICA) ve Devlet Su İşleri(DSİ).
Öner, 1997, Selçuk Ovasının Fotojeomorfolojisi, I. Uluslararası Geçmişten Günümüze Selçuk Sempozyumu, Selçuk Belediyesi ve Ege Üniversitesi İzmir Araştırma ve Uygulama Merkezi, Selçuk.
Piper, A.M., 1944, A Graphic Procedure in Geochemical Interpretation of Water Analyses, American Geophysical Union Transactions 25,914-923.
Pusatlı, Ö.T., 2000, Assesment of Irrigation Water Quality And Contamination In The Küçük Menderes River Basin Izmir-Turkey: Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara (Yayınlanmamış).
Ramsar 1987, www.ramsar.org
Richter B.C., Kreitler, W.C., 1993, Geochemical Techniques for Identifying Sources of Groundwater Salinization, CRC Press, New York.
Sıkı, M., 1997, Selçuk (İzmir) Kuş Cenneti' ne Genel Bir Bakış, I. Uluslararası Geçmişten Günümüze Selçuk Sempozyumu, Selçuk Belediyesi ve Ege Üniversitesi İzmir Araştırma ve Uygulama Merkezi, Selçuk.
Somay, M., 2001, İzmir Kuş Cennetinin Hidrolojisi, Hidrojeolojisi ve Hidrojeokimyası: Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
TSE 266, 1997, Türk Standardı: Sular-İçme ve Kullanma Suları, 1. Baskı, Ankara. Wilcox, L.V., 1955, Classification and Use of Irrigation Waters, US Dept Agriculture Circ.
Yazicigil H., Karahanoğlu N., Yılmaz K., Gündoğdu A., Şakiyan J., Yeşilnacar E., Tuzcu B., 2000, Investigation and management of the Küçük Menderes Basin groundwaters. Hydrogeology, vol 5. Middle East Technical University, Ankara.