Dereli-Şebinkarahisar (Giresun güneyi) arasında yüzeylenen Doğu Pontid plütonizması petrojenezinde magma karışımı, fraksiyonel kristalleşme, kabuksal kirlenme ve kısmi erime süreçleri

Doğu Pontidlerin orta kesimlerinin çoğunlukla kuzey zonunda, Dereli-Şebinkarahisar (G Giresun) arasında yüzeylenen Üst Kretase-Eosen yaş aralığında yerleşmiş olan plütonik kayaçlar üç farklı plütonik faz olarak tanımlanmıştır. Bunlar Tamdere kuvars mozoniti, Sürmen granodiyoriti ve Aksu biyotit monzogranitinden oluşan I. faz (Üst Kretase); Şebinkarahisar kuvars siyeniti ve Gökçebel siyenitinden oluşan II. faz (Paleosen) ile Yücedere diyorit/gabrosundan oluşan III. faz (Eosen) olarak haritalanmıştır. Bu fazların, aynı zamanda, tüm Doğu Pontid plütonizması için de geçerli olabileceği önerilmektedir. Bu plütonik fazlar üzerinde yürütülen arazi, mineralojik-petrografik ve jeokimyasal çalışmalar sonucunda elde edilen veriler, çeşitli fazlara ait magmaların, farklı kaynak malzemelerin farklı jeodinamik ortamlarda ve farklı kısmi erime koşulları altında meydana geldiklerini göstermiştir. Diğer taraftan, bu magma kaynaklarının katılaşmaları sırasında ilksel bileşimlerini değiştiren magma mingling/mixing, fraksiyonel kristalleşme ve kabuksal kirlenme gibi süreçlerin etkin olduğu da belirlenmiştir. Yay magmatizması ürünü olan I. plütonik fazın magması, eş yaşlı felsik ve mafik magmaların heterojen (mingling) ve homojen karışımı (mixing) sonucu meydana gelen hibrid bir magma karakterinde olup, fraksiyonel kristalleşme süreci ile haritalanabilir üç alt kayaç birimi (Tamdere kuvars monzoniti, Sürmen granodiyoriti ve Aksu biyotit monzograniti) oluşturmuştur. Çarpışma sonrası alkali magma karakteri göstermesinden dolayı tüketilmemiş üst manto malzemesinin kısmen yüksek basınç (>10 Kbar) ve düşük dereceli kısmi erime (%20) kısmi erime koşulları altında meydana gelebileceği önerilen III. faz magmasının ise %5-10 arasında bir kabuksal kirlenmeye uğramış olduğu belirlenmiştir.

Magma mingling/mixing,fractional crystallisation,crustal assimilation and partial melting processes on the petrogenesis of the Eastren Pontide plutonism, Dereli-Şebinkarahisar (Giresun) region, NE Turkey

Plutonic rock units of Upper Cretaceous-Eocene in age, outcropped between Dereli and Şebinkarahisar towns of Giresun city located mainly in the outer zone of the central parts of the Eastern Pontides, have been identified as three different plutonic phases. These are as follow: First plutonic phase consisting of Tamdere quartz monzonite, Sürmen granodiorite and Aksu biotite monzogranite (Upper Cretaceous); second plutonic phase comprising of Şebinkarahisar quartz syenite and Gökçebel syenite (Paleocene); and third plutonic phase composed solely of Yücedere dioritel gabbro (Eocene). These plutonic phases are suggested to be valid for the igneous geology of not only the Giresun area but also for the entirely Eastern Pontides. Field, mineralogical -petrographical and geochemical data on these plutonic phases have concluded that the magmas of different phases have been generated by different partial melting of different sources in different geodynamics. On the other hand, these data have also shown some solidification processes such as magma mingling/mixing,fractional crystallisation and crustal assimilation which have modified the primary compositions of the magmas. The magma of first plutonic phase, representing the characteristics of hybrid and arc related magmatism, has been derived from the mingling/mixing of co-eval felsic and mafic magmas. Solidification of this magma has yielded three mapable subunits by fractional crystallisation. The magma of second phase is thought to be derived from the enriched upper mantle by the partial melting under the conditions of relatively high P (>10 Kbar) and low degree partial melting (< 20%) due to its post-collisional alkaline magma character. It has also developed an intensive metasomatism in the wall-rocks. The magma of third phase is suggested to be sourced from the high degree (> 20%) partial melting of the upper mantle rocks because of having been post-collisional tholeiitic mafic magma character. It has also been contaminated with a degree of 5-10 % by the assimilation of crustal rocks during the ascending and solidification of the magma.

___

Geosound-Cover
  • ISSN: 1019-1003
  • Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
  • Başlangıç: 1986
  • Yayıncı: Çukurova Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Bölümü
Sayıdaki Diğer Makaleler

Terkedilmiş maden ocaklarındaki (Pb-Zn yatakları) ağır metallerin çevreye etkisi

Adem ERSOY

Kaçkar batoliti Altıparmak Dağı-Soğanlı Dağı arası(GD Çamlıhemşin-Rize) kesiminin petrografik, jeokimyasal ve petrojenetik incelenmesi

Yıldırım GÜNGÖR, Osman YILMAZ, Durmuş BOZTUĞ

Elazığ-Maden Bölgesi, Maden Çayı boyunca bakır için biyojeokimyasal anomalilerin incelenmesi

Zeynep ÖZDEMİR, Ahmet SAĞIROĞLU

Topuk-Göynükbelen sokulumunun mineralojik ve jeokimyasal özellikleri, Bursa-Orhaneli, KB Anadolu

Yüksel ÖRGÜN, Atilla AYKOL

Bahçe-Haruniye (Adana) ofiyolitine bağlı kromit cevherleşmeleri

Ender SARIFAKIOĞLU, Mesut ANIL

Tuzhisar (Sivas) kayatuzu kristallerinde sıvı kapanım incelemeleri

Fuat CEYHAN, Osman KOPTAGEL, Ahmet EFE

Aygörmez Dağı napı (Pınarbaşı-Kayseri) Devoniyen-Triyas yaşlı diyajenetik-çok düşük dereceli meta-sedimanter kayaçların mineralojik ve petrografik özellikleri

Ömer BOZKAYA, Hüseyin YALÇIN

Kop kromitlerinin aranmasında kullanılabilecek mineralojik-petrografik ve yapısal kriterler

Hasan KOLAYLI, Bilal ÖZDEMİR, Emin ÇİFTÇİ

Yozgat batoliti GB kesimindeki (Şefaatli-Yerköy arası) monzonitik birlikte fraksiyonel kristalleşme ve magma karışması (Magma mingling/mixing)süreçleri

Sibel TATAR, Durmuş BOZTUĞ

İç Anadolu alkali plütonizmasındaki Korundağ ve Baranadağ plütonlarında (D Kaman-KB Kırşehir) silisçe aşırı doygun (ALKOS) ve silisçe tüketilmiş alkali (ALKUS) kayaç birlikteliği

Nazmi OTLU, Durmuş BOZTUĞ