XVIII. YÜZYILDA KAZAK – KALMUK – CUNGAR MÜCADELELERİ ÖZET Türk tarihine derin izler bırakan hadiselerden biri olan Kalmuk istilası, XVII. ve XVIII. asırlarda güçlü merkezi devlet kuramayan Orta Asya Türk halklarına çok zarar vermiştir. Orta Asya’ya doğru yapılan son Moğol akını olan Kalmuk istilası, Cungarya’daki nüfus çokluğuna bağlı olmuş ve Cungarya’dan İdil boylarına ve Sırderya boylarına kadar Türk ülkelerinin yakılıp yıkılmasına sebeb olmuştur. Moğol Cungar ve Kalmuk hanlıkları ile en fazla ilişkide olan ve en çok mücadele eden Kazak Türkleri olmuştur. Kazakların sözü edilen mücadeleler neticesinde zayıf olan birliktelikleri tamamen kopmuş ve nüfus olarak yok olmanın eşiğinden dönmüşlerdir. Hususiyle 1723 yılındaki Aktaban Şubırındı hadisesi Kazak halkının hafızasında unutulmaz izler bırakmıştır. 1726 yılındaki kurultayda birleşme kararı alan Kazaklar, 1728 yılındaki Anıkaray zaferinden sonra birlikleri han seçiminden kaynaklanan anlaşmazlık sebebiyle bozulmuştur. Tsevan Rabdanın hakimiyete gelmesiyle en güçlü dönemini yaşayan Cungar hanlığı, Cungar aristokratların baskısı ile Kazak topraklarını zapt etmek istemişlerdir. Ayrıca diğer amaçları ise Kazak topraklarından geçen ticaret yollarına hakim olarak ekonomik güç elde etmek istemişlerdir. Türk ülkelerinin Kalmuklar karşısında korunması için Kazaklar set olmuş ve böylece Kalmuklar rahatça Orta Asya içlerine hareket edememişlerdir. Kazaklar açısından ise vaziyet olumlu olmamış ve Rusya’nın Orta Asya’yı işgalinde ilk adımı adımı olan Kazakistan’ın işgali kolaylaşmıştır. XVIII. asrın başlarındaki büyük Kazak – Cungar mücadelelerinden sonra birbirinden tamamen bağımsız olan Kazak Cüzleri artık yavaş yavaş Rusya’nın hakimiyetine girmiştir.  Anahtar Kelimeler: Kazaklar, Kalmuklar, Cungarlar, Aktaban Şubırındı