“RADLOFF: 50 SENELİK BİR HİZMET-İ İLMÎYE

Türkoloji sahasında Alman asıllı Türkolog Friedrich Wilhelm Radloff, ayrı bir öneme sahiptir. 81 yıllık ömrünün büyük bir kısmını Türk halkları üzerine yaptığı çalışmalarda tüketmiştir. Diğer Şarkiyatçılarla kıyaslandığında Çarlık Rusya hâkimiyetinde yaşayan Türk halkları arasında Radloff’a büyük bir ilgi vardır. Özellikle 1910’lu yıllarda Çarlık baskısının artması ve bu baskının bir sonucu olarak Rus Şarkiyatçılarının gayri Ruslara, bu anlamda Türk halklarına yönelik olumsuz tutumları, Tatar modernistleri arasında tepkiyle karşılanmıştır. Radloff’un Türk halklarını Hristiyanlaştırma ve Ruslaştırma emeli taşıyan diğer şarkiyatçılardan farklı olarak sadece bilim yolunda ilerlemesi, ona karşı oluşan bu ilginin başlıca nedenini oluşturmaktadır. Ayrıca Kazan gibi Türk-Tatar modernleşmesinin merkezinde bir dönem çalışması da bu ilginin başka bir sebebidir. Çalışmalarıyla kendi dönemini aşarak günümüzde de alanında öncülüğünü devam ettiren Radloff, Türk-Tatar modernleşmesinin önemli isimleri tarafından da yakından takip edildi. Bu isimlerden birisi de Sadri Maksudî Arsal’dır. Bu çalışmada, Sadri Maksudî Arsal’ın F. W. Radloff hakkında 1909 yılında “Yıldız” Gazetesi’nde yazdığı makalenin Tatarca’dan Türkçeye çevrisi yapılmıştır. Çalışma, bir bakıma Sadri Maksudî Arsal üzerinden TürkTatar modernistlerinin Radloff’a bakış açısını ve onun çalışmalarının Türk-Tatar milleti için ne derece önemli olduğunu ortaya koymaktadır.

“RADLOFF: 50 YEARS OF SCIENCE SERVICE”

In the field of Turcology, German-born Turcologist Friedrich Wilhelm Radloff has a special importance. He spent most of his 81 years of life in his studies on Turkish people. Compared to other orientalists, there is a great interest in Radloff for the Turkish peoples living under Tsarist and imperial Russia. Especially in the 1910s, the Tsarist pressure increased and as a result of this pressure, the negative attitudes of the Russian orientalists towards the non-Russians and the Turkish people in this sense were met with a reaction among the Tatar modernists. For this reason, Radloff's progress towards science unlike other orientalists who aimed to Christianize and Russianize the Turkish peoples is the main reason for this interest. Also, a period study in the center of Turkish-Tatar modernization like Kazan is another reason for this interest. Radlof, which continues his leadership in its field by exceeding his own period with his works, has been closely followed by important names of Turkish-Tatar modernization. One of these names is Sadri Maksudî Arsal. In this study, Sadri Maksudî Arsal’s article about F. W. Radloff, published in “Yıldız” newspaper in 1909, was translated from Tatar to Turkish. The study reveals in a sense, the perspective of Turkish-Tatar modernists on Radloff through Sadri Maksudî Arsal and how important his works are for the Turkish-Tatar nation.

PDF

___

Abdullin, İ.A., Vahitova S.B., Gazizova F.M., Gaynanova L.R., Ganiyev F.E., Möhemmediyev MG., Hanbikova Ş.S., Ehmetyanov R.G., Ahuncanov G.H., Mingulova R.R. Tatar Telenen Anlatmalı Süzlege, Tatarstan Kitap Neşriyatı, C. I, 1977, C.II, 1979, C.III, 1981. Kazan.
Avrasya Türkologları Sözlüğü, haz. Aleksandr Kolesnikov, İlyas Kamalov, C.1, Türk Tarih Kurumu, Ankara 2011, s. 148-150.
AYDA, Adile, Sadri Maksudî Arsal, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1991.
Büyük Rusça-Türkçe Sözlük, Engin Yayıncılık, İstanbul 1996.
DEVLET, Nadir, 1917 Ekim İhtilâli ve Türk-Tatar Millet Meclisi, Ötüken Neşriyat, İstanbul 1998.
DEVLET, Nadir, Rusya Türklerinin Milli Mücadele Tarihi (1905-1917), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2014.
DEVLETŞİN, Tamurbek, Sovyet Tataristan’ı, çev. Mehmet Emircan, Kültür Bakanlığı Yayınları, (Yer ve tarih bilgisi eksik.).
GAFFAROVA, F. Yu., Sadri Maksudî (1906-1924), Şıkola, Kazan 2001.
HABLEMİTOĞLU, Necip, Gaspıralı İsmail, Pozitif Yayınları, İstanbul 2014.
KANLIDERE, Ahmet, Reform Within Islam: Tajdid and Jadid Movement amongthe Kazan Tatars (1809-1917) Conciliation or Conflict, Eren Yayıncılık, İstanbul 1997.
KASIMOV, Begali, Milli Uyanış, çev. Fatma Açık, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara 2009.
KHALİD, Adeeb, The Politics of Muslim Cultural Reform, Berkeley, USA, 1998.
LAZZERİNİ, Edward James, Ismail Bey Gaspirinskii and Müslim Modernism in Russia 1876-1914, Washington University, (Yayımlanmamış Doktora Tezi) 1973.
MAKSUDOF, Sadreddin, “Radlof: Elli Yıllık Hizmet-i İlmîye”, Yuldız, No. 397, 1909, s. 2.
MAKSUDOF, Sadreddin, “Radlof: Elli Yıllık Hizmet-i İlmîye”, Yuldız, No. 397, 1909, s. 2,3.
MARAŞ, İbrahim, Türk Dünyasından Dinî Yenileşme, Ötüken Neşriyat, İstanbul 2002.
ÖNER, Mustafa. Kazan-Tatar Türkçesi Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2015.
Sadri Maksudî: Tarih hem Hezérgé Zaman, haz. F. Yu. Gaffarova, Tatarstan Fenner Akademiyası Şihabetdin Mercanî Tarih İnstitutı, Kazan 2004.
SAĞLIK, G. Selcan, “Wilhelm Radloff'un Hayatı ve Sibirya Türk Halklarının Kültür Dokusu Üzerine Görüşleri”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları, Sayı. 9, 2008, s.471-486.
SAMİ, Şemseddin. Kâmûs-ı Türkî, Kapı Yayınları, İstanbul 2009.
TAHİRLİ, Abid, Gaspıralı Dünyası Gaspıralı Dehası, çev. Cumhur Turan, İleri Yayınları, İstanbul 2014.
Tatar Edipleri, Megrifetçilére (XX. Yüz Başı), haz. Ramil İslamov-Rife Harrasova, Tatarstan Fenner Akademiyası, G. İbrahimov Dil, Edebiyat hem Sanat İnstitutı, Kazan 2005.
TAYMAS, Abdullah Battal, Kazan Türkleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, İstanbul 1966.
TOGAN, Zeki Velidi, Hatıralar, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 2012.
Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2005.
VALEYEV, R. M., “İz İstorii Rossiiskoy Tyurkologii: Pisma N.F. Katanova V.V. Radlovu Konets XIX-Naçala XX. vv.”, ed. E.İ. İzotova, V.V. Radlov i Duhovhaya Kultura Tyurkskih Haradov Sbornik Trudov I.
Mejdunaradnoy İnternet-Konferentsii, Kazan, (21 Mart 2012), Alyans, Kazan 2012, s. 50-54.
YEMELİANOVA, Galina M., Russia and Islam: A Historical Survey, Palgrave, Hampshire 2002.
YILDIZ, Naciye, “Radloff, Friedrich Wilhelm”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 34, s.388-390.
YUSUPOV, F. Yu., “V. V. Radlov-Yarkii Predstabitel Kazanskoy Lingvistiçeskoy Şkolı”, Ed. E.İ. İzotova, V.V. Radlov i Duhovhaya Kultura Tyurkskih Haradov Sbornik Trudov I. Mejdunaradnoy İnternet-Konferentsii, Kazan, (21 Mart 2012), Alyans, Kazan 2012, s.214-218.