ALTIN ORDA’DAKİ KENT MERKEZLERİNİN GELİŞİMİ VE ÜKEK ŞEHRİ

Araştırma hedefleri ve materyalleri: Bu çalışma Altın Orda topraklarındaki şehirlerin gelişimini anlatmaktadır. Çalışma içerisinde göçebe ekonomiden yerleşik ekonomiye geçişi incelemek amacıyla Marco Polo ve Rubrucklu William gibi Avrupalı gezginlerin görüşlerine yer verilmiştir. Ebu’l-Fidâ gibi Arapça kaynaklar şehirlerin konumlarını bulmamızı sağlarken İbn Battuta da şehirlerin yapılarını derinlemesine anlamamızı sağlıyor. Yıllık göç güzergâhının en kuzeyinde yer alan Ükek şehri, başlangıçta güneydeki başkent Saray ile kuzeydeki Bulgar şehri arasında bulunan sıradan bir şehirdi. Muhtemelen iklim değişikliği sebebiyle burada tahıl ürünleri yetiştirilmeye başlandı ve bu sayede şehrin önemi arttı. Ayrıca Ortaçağ kaynakları ve Modern kaynaklar incelenerek de Ükek adının etimolojik olarak kökeni bulunmaya çalışıldı. Araştırmanın sonuçları ve yeniliği: Çalışmada Ükek isminin şehrin inşa edildiği alanın jeolojik yapısı ile ilgili olduğu ortaya konulmaktadır. Birçok bilim adamına göre “Ükek” şehrin etrafını kaplayan surlar anlamına gelen “kutu” kelimesinin orijinal haliyken, yazar bu ismin şehrin yapısının şeklinde bulunan kutu benzeri oyuklardan dolayı verildiğini tartışmaktadır. Ancak ismi her ne sebepten dolayı verilmiş olursa olsun, şehir güneydoğu tarafından binlerce kilometre uzaklıktan gelen yolcuların bile fark edebileceği kadar yüksekte olmasının yanı sıra şekli ile de hemen tanınıyordu.

THE DEVELOPMENT OF URBAN CENTERS IN GOLDEN HORDE AND THE CITY OF UKEK

Research objectives and materials: This essay discusses the rise of cities in the territories of the Golden Horde. It contextualizes the information found in European travelers such as Marco Polo and William of Rubruck to examine the transition from a nomadic economy to a sedentary economy. Arabic sources such as Abū l-Fidā allow a survey of the location of the major urban centers while Ibn Baṭṭūṭa allows a deeper understanding of the composition of cities. While Ukek started as an urban center situated at the northern borders of the annual nomadic migration route and midway between the capital city Saray in the south and the city of Bulgar in the North. The article argues that it is likely that the city of Ukek later gained in importance as a center for grain production as the result of climate change. It also attempts to understand the origin and meaning of the name Ukek by examining the medieval and modern sources. Results and actuality of the research: The essay proposes that the name Ukek actually reveals information about the geological formation of the site on which it is built. While according to many scientists, the word "Ükek", is the original form of the word “box", which means the city walls the author argues that this name is given due to box-like cavities in the form of the city's structure. For whatever reason the name was given, the city was immediately recognized by its shape, as well as being high enough to be noticed by passengers from thousands of kilometers from the southeast.

PDF

___

Abū l-Fidā, Géographie d’Aboulféda, II, J. T. Reinaud (trans.), Paris 1848.
Al-Rabghūzī, The Stories of the Prophets: Qiṣaṣ al-anbiyā, An Eastern Turkish Version, I-II, H.E. Boeschoten et al. (eds., trans.), Brill, Leiden 1995.
Anonim Iskendera, V. G. Tizengauzen, Sbornik materialov otnosyashchikhsya k istorii Zolotoy ordy, II, Izvlecheniya iz persidskikh sochineniy, A. A. Romaskevich, S. L. Volinyy (eds.), Moscow–Leningrad 1941.
ARAT, R. R., Kutadgu Bilig, I: Metin. Istanbul 1947.
BARTOL’D, V. V. Dvenadtsat’ lektsiy po istorii turetskikh narodov Sredney Azii, Sochineniya, v, Moscow 1968.
BARTOL’D, V. V. Mesto prikaspiyskikh oblastey v istorii musulmanskogo mira, Sochineniya, II, Moscow 1963
BARTOL’D, V. V. Novyy trud o polovtsakh, Sochineniya, v, Moscow 1968.
BARTOL’D., V. V. Bolgary, Sochineniya, v, Moscow 1968.
BLUM, J., Lord and Peasant in Russia from the Ninth to the Nineteenth Century, Princeton 1961.
BRATASHOVA, S. A., Ranniy Saratov: Na perekrestke putey i epokh , Saratov 2015.
BROCKELMANN, C., Mitteltürkischer Wortschatz, nach Maḥmūd al-Kāšγarīs Dīvān Luγāt at-Turk, Bibliotheca Orientalis Hungarica I, Budapest 1928.
CLAUSON, G., An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish, Oxford 1972.
CLAUSON, G., An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth Century Turkish. Oxford 1972.
Drevnetyurksiy slovar, V.M. Nadelyaev et al. (eds.), Leningrad 1969.
ECKMANN, J., Middle Turkic Glosses of the Rylands Interlinear Koran Translation, Bibliotheca Orientalis Hungarica 21, Budapest 1976.
FASMER, M., Etimologicheskiy slovar’ russkogo yazyka, vol. I-IV, Moscow 1986-1987.
FEDOROV-DAVYDOV, G.A., Städte der Goldenen Horde an der unteren Wolga, Materialien zur Allgemeinen und Vergleichenden Archäologie 11, Münich, 1984.
FEDOROV-DAVYDOV, G.A., Zolotoordynskie oroda Povolzh’ya, Moskva 1994.
FYODOROV-DAVYDOV, G. A., The Culture of the Golden Horde Cities, British Archaeological Reports, International Series 198. Oxford 1984.
Ġaffārī, Nusax-i cahān-ārā, V. G. Tizengauzen, Sbornik materialov otnosyashchikhsya k istorii Zolotoy ordy, II: Izvlecheniya iz persidskikh sochineniy, A. A. Romaskevich, S. L. Volinyy (eds.), Moscow–Leningrad 1941.
Ibn al-Muhannā, Kitāb Ḥilyat al-insān wa-ḥalabat al-lisān, yahut, İbni Mühennâ lûgati, Kilisli Muallim Rifat (ed.), Istanbul 1922.
Ibn Baṭṭūṭa, The Travels of Ibn Baṭṭūṭa, A. D. 1325–1354, I-III, H.A.R, Gibb (trans.), Cambridge, 1958–1971.
Kirakos of Ganjak, History of the Armenians, R. Bedrosian (trans.), Sources of the Armenian Tradition, New York 1986.
Kirakos of Ganjak. Istoriia Armenii, L.A. Khanlarian (trans.), Pamyatniki pis’mennosti Vostoka 53, Moscow 1976.
KRAMAROVSKİY, M., Gorod i gorodskaya zhizn’ v Zolotoy Orde, Istoriya Tatar s drevneyshikh vremen v semi tomakh, III, Ulus Dzhuchi (Zolotaya Orda) XIII–seredina XV v., Kazan 2009, s. 567-589.
LE GOFF, J., Medieval Civilization, 400–1500, J. Barrow (trans.), New York 1989.
Maḥmūd al-Kāšγarī. Compendium of the Turkic Dialects (Dīwān Luγāt at-Turk), Robert Dankoff, James Kelley (ed., trans), Sources of Oriental Languages and Literatures, 7. Duxbury, MA 1982–1985.
Maḥmūd al-Kāşġarī, Divanü lûgat-it-türk tercümesi, I-IV, B. Atalay (trans.), Ankara 1939–1941/1985–1986.
Marco Polo, The Travels, Ronald Latham (trans.), Penguin, New York 1958.
MARQUART, J., Über das Volkstum der Komanen: W. Bang and J. Marquart, Osttürkische Dialektstudien, Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen, Philologisch-Historische Klasse, N.F. 13:1, Berlin, 1914/Göttingen 1970.
Maxmūd al-Kāshġarī, Dīvān luġāt at-Turk, Z.-A. Auezova (trans.), Dayk- Press, Almaty 2005.
Maxmut Qashqari, Türik sözdigi, Asqar Qurmashulı Egeubay (trans.), Khant, Almaty 1997–1998.
MELYORANSKİY, P. M., Arab filolog o turetskom yazyke, St. Petersburg 1900.
MENGES, K. H., Uvek/Ükäk, ‘Mauerturm, Bastion’, Zeitschrift für Slavische Philologie 24:1 (1955).
NEDASHKOVSKİİ, L. F., Zolotoordynskie goroda Nizhnego Povolzh’ya i ikh okruga,Vostochnaya literatura Publ., Moscow 2010.
NEDASHKOVSKİİ, L. F., Zolotoordynskiii gorod Ukek i ego okruga, Vostochnaya literatura Publ., Moscow 2000.
NEDASHKOVSKY, L. F., Ukek: The Golden Horde City and Its Periphery. An Analysis of the Written, Numismatic and Artefactual Evidence for the City of Ukek and the Jochid State on the Volga, 12th to 15th centuries, British Archaeological Reports S1222, Archaeopress, Oxford 2004.
Nizām al-Dīn Shāmī, Ẓāfarnāma: V. G. Tizengauzen, Sbornik materialov otnosyashchikhsya k istorii Zolotoy ordy, II, Izvlecheniya iz persidskikh sochineniy, A. A. Romaskevich, S.L. Volinyy (eds.), Moscow–Leningrad 1941.
RICHARD, J., La Papauté et les missions d’orient au Moyen-Age (XIIIe–XVe siècles), Rome 1977.
SCHAEDER, H. H., VORWORT MARKWART, J., Wehrot und Arang. Untersuchungen zur mythischen und geschichtlichen Landeskunde von Ostiran, H.H. Schaeder (ed.), Leiden 1938.
SCHAMİLOGLU, U., Climate Change in Central Eurasia and the Golden Horde, Zolotoordynskoe obozrenie, 2016, Vol. 4, no. 1, s. 6–25.
SCHAMİLOGLU, U., The Golden Horde: Economy, Society, and Civilization in Western Eurasia, Thirteenth– Fourteenth Centuries, Madison, Turko‑Tatar Press, Yakında Yayınlanacak, Bölüm 8.
SCHAMİLOGLU, U., The Impact of the Black Death on the Golden Horde: Politics, Economy, Society, and Civilization, Zolotoordynskoe obozrenie,2017, Vol. 5, no. 2, s. 325–343.
SCHAMİLOGLU, U., The Islamic High Culture of the Golden Horde, Proceedings of the Second International Symposium on Islamic Civilization in the Volga-Ural Region: Kazan, 24–26 June 2005, Rafik Muhammetshin, Zeynep Durukal, and Güler Doğan (eds.), Sources and Studies on the History of Islamic Civilization. Istanbul, Research Centre for Islamic History, Art and Culture, 2008, s. 19–39.
SCHAMİLOGLU, U., Torgovlya Ulusa Dzhuchi so stranami Sredizemnemor’ya, Istoriya Tatar s drevneyshikh vremen v semi tomakh, III: Ulus Dzhuchi (Zolotaya Orda). XIII–seredina XV v., Kazan 2009.
SCHAMİLOGLU, U., Torgovlya Ulusa Dzhuchi so stranami Sredizemnemor’ya, Istoriya Tatar s drevneyshikh vremen v semi tomakh, iii: Ulus Dzhuchi (Zolotaya Orda). XIII–seredina XV v., Kazan 2009.
SCHAMİLOGLU, U., Vysokaya islamskaya kul’tura Zolotoy Ordy, Istoriya Tatar s drevneyshikh vremen v semi tomakh, III; Ulus Dzhuchi (Zolotaya Orda). XIII–seredina XV v., Kazan, 2009, s. 589–598.
Siberian Ice Maiden, en.wikipedia.org/wiki /Siberian_Ice_Maiden. Erişim Tarihi: 5 Ocak 2016.
SPULER, B., Die Goldene Horde. Die Mongolen in Russland, 1223–1502, Wiesbaden 1965.
TENİSHEV, E. R., Tuvinsko-russkiy slovar, Moscow 1968.
‛Umarī, Das mongolische Weltreich, Al-‛Umarī’s Darstellung der mongolischen Reiche in seinem Werk Masālik al-absār fī mamālik al-amṣār, K. Lech (ed., trans.), Asiatische Forschungen 22, Wiesbaden 1968.
Vaṣṣāf, Tārīx-i Vaṣṣāf: V. G. Tizengauzen, Sbornik materialov otnosyashchikhsya k istorii Zolotoy ordy, II, Izvlecheniya iz persidskikh sochineniy, A. A. Romaskevich, S. L. Volinyy (eds.), Moscow–Leningrad 1941.
William of Rubruck, Mission to Asia, A Nun of Stanbrook Abbey (trans.), C. Dawson (ed.), London 1955/Toronto 1980.
YANİNA, A., Obshchiy obzor kollektsii dzhuchidskikh monet iz raskopok i sborov Kuybyshevskoy ekspeditsii v Bolgarakh (1946–1958 gg.), Trudy Kuybyshevskoy ekspeditsii, IV, Materialy i issledovaniya po arkheologii SSSR 111, Moscow 1962.
YEGOROV, V. L., Istoricheskaya geografiya Zolotoy Ordy v XIII–XIV vv, Moscow 1985.
YUDAKHİN, K. K., Kirgizsko-russkiy slovar, Moscow 1965.