Yüksekova (Hakkari) Yöresinde Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Tanımlanması
Bu çalışma Yüksekova (Hakkari) ve köylerinde yetiştirilen üzüm çeşitlerinin ampelografik özelliklerini belirlemek amacıyla 2011-2012 yıllarında yürütülmüştür. Üzüm çeşitlerinin ampelografik özellikleri “International Board for Plant Genetic Resources” (IBPGR) tarafından geliştirilen “Descriptors for Grape” metoduna göre belirlenmiştir. Yüksekova yöresinde yetiştirilen 12 üzüm çeşidinin Vitis vinifera L. türüne ait olduğu belirlenmiştir. Tane kabuk rengi 6 çeşitte ‘yeşil sarı’ diğer 6 çeşitte ise ‘koyu kırmızı’ olarak tespit edilmiştir. Ortalama salkım ağırlığı Tırşık ve Tritelk çeşitlerinde ‘küçük’, Besirane, Mirani, Öküzgözü ve Reşmıv çeşitlerinde ‘büyük’, diğer çeşitlerde ise ‘orta’ olarak saptanmıştır. En düşük salkım ağırlığı Tritelk çeşidinde (193.50±17,78 g), en yüksek salkım ağırlığı ise Öküzgözü çeşidinde (576.30±48.22 g) belirlenmiştir. Asma başına ortalama verim 3.79-6.08 kg, suda çözünebilir kuru madde miktarı % 11- 19, titreedilebilir asit miktarı 6,00-16.30 g/l değerleri arasında değişim göstermiştir. Tüm çeşitler de çiçek yapısı ‘hermafrodit’ olarak belirlenmiştir.
Ampelographic Identification of Grape Varieties Grown in Yüksekova (Hakkâri) Region
This study was conducted in 2011-2012 to determine ampelographic characteristics of the grape varietiesgrown in Yüksekova (Hakkâri) town and villages. Ampelographic characteristics of the varieties were determined basedon “Descriptors for Grape” method developed by “International Board for Plant Genetic Resources” (IBPGR). It wasdetermined that 12 grape varieties grown in Yüksekova region belonged to Vitis vinifera L. species. Berry skin colorwas ‘Green yellow’ in six varieties and ‘dark red’ in the other six varieties. Mean bunch weight of the varieties was“small” in Tırşık and Tritelk varieties, “big” in Besirane, Mirani, Öküzgözü and Reşmıv varieties and “Medium” in theothers. The lowest bunch weight (193.50±17,78 g) was observed in Tritelk variety and the heaviest bunch weight(576.30±48.22 g) was observed in Öküzgözü variety. Average yield per grapevine varied between 3.79-6.08 kg, watersoluble dry matter content (WSDM) varied between 11-19% and titratable acidity varied between 6,00-16.30 g/l.Flowers of all varieties were “hermaphrodite”.
___
- Ağaoğlu YS, Çelik H, Çelik M, Fidan Y, Gülşen Y, Günay
A, Halloran N, Köksal Ġ ve Yanmaz R (1995). Genel
Bahçe Bitkileri. AÜ, Ziraat Fakültesi, Eğitim
Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları, Yayın No:
4, 387 s., Ankara.
- Akkurt M (1997). Meram (Konya) İlçesi Bağcılığı ve
Yörede Yetişen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik
Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerinde Araştırmalar..
AÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,
Ankara.
- Aktepe N (1994). Kalecik İlçesi Bağcılığı ve Yörede
Yetişen Üzüm Çeşitlerin Ampelografik Özelliklerinin
Belirlenmesi Üzerinde Araştırmalar. AÜ, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Altın H (1991). Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi
Araştırma Bağında Yetiştirilen Bazı Üzüm
Çeşitlerinde Ampelografik Özelliklerin ve Fenolojik
Safhaların Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma. ÇÜ,
Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
- Anonim (1983). Descriptor for Grape. IBPGR Secretariat,
Roma, 93.
- Anonim (1997). Descriptor for Grapevine (Vitis spp.).
International Plant Genetic Resources Institute, Roma,
Italy, 58.
- Anonim (2010a) Bitki Genetik Kaynaklarının Korunması
ve Kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. Teknik
Kongresi. 11-15 Ocak 2010. Ankara.
- Anonim (2010b). The Second Report on The State of The
World’s Plant Genetic Resources For Food and
Agriculture. FAO, Rome.
- Asensio ML, Valdes E, Cabello F (2002). Characterisation
of Some Spanish White Grapevine Cultivars by
Morphology and Amino Acid Analysis. Scientia
Horticulturae 93: 289–299.
- Barış C, Gürnil K (1991). Üzüm Çeşitlerinde (Vitis
vinifera) Çekirdeksizliğin Kalıtımı. Bahçe 20 (1–2):
87–100.
- Binay Y. (2013). Bazı Yöresel Üzüm Çeşitlerinin
Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi. Adnan
Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Yüksek Lisans Tezi, Aydın.
- Casanova1 J, Mozas P, Ortiz JM. (2011). Ampelography
and Microsatellite DNA Analysis of Autochthonous
and Endangered Grapevine Cultivars in The Province
of Huesca (Spain). Spanish Journal of Agricultural
Research, 9 (3): 790-800.
- Çelik H. (1990). Kastamonu İli Bağcılık Durumu ve
Burada Yetiştirilen Bazı Üzüm Çeşitlerinin
Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerinde
Araştırmalar. 19 MÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Yüksek Lisans Tezi, Samsun.
- Çelik H, Karanis C. (1998). Amasya’da Yetiştirilen Bazı
Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin
Saptanması Üzerine Bir Araştırma. 4. Bağcılık
Sempozyumu Bildirileri. 20–23 Ekim 1998, Yalova.
357–361.
- Çelik H, Köse B, Cangi R (2008). Determination of Fox
Grape Genotypes (Vitis labrusca L.) Grown in
Northeastern Anatolia. Hort. Sci (PRAGUE) 35(4):
162–170.
- Çoban H, Küey E. (2006). Manisa’da (Yuntdağı)
Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik
Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar. Ege
Üniv. Ziraat Fak. Dergisi. 43(2): 41–52.
- Demir İ. (1987). Ankara Şartlarında Yetiştirilen Yabancı
Kökenli Bazı Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik
Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerinde Araştırmalar.
AÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,
Ankara.
- Dilli Y. (1997). Harran Ovası Koşullarında Yetiştirilen
Bazı Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Nitelikleri İle
Verim ve Kalite Unsurlarının Belirlenmesi Üzerinde
Bir Araştırma. HÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek
Lisans Tezi, Şanlıurfa.
- Diri A. (1996). Sungurlu Bağcılığı ve Yörede Yetişen
Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özellikleri. AÜ, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Ecevit FM, Kelen M. (1999). Isparta (Atabey)’da
Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik
Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Tr.
J. of Agriculture and Forestry, 23: 511–518.
- Eker Ö. (2015). Ekşi Kara ve Gök Üzüm (Vitis vinifera L.)
Çeşitlerinin Ampelografik Özellikleri. Selçuk
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans
Tezi, Konya.
- Eren F. (2012). Gemerek (Sivas) Yöresinde Yetiştirilen
Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin
Belirlenmesi Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi. Tokat.
- Fidan Y. (1985). Özel Bağcılık. AÜ, Ziraat Fakültesi,
Yayın No: 930, 401s, Ankara..
- Gider S. (1995). Kalecik Karası Üzüm Çeşidinin Klon
Seleksiyonuyla Elde Edilmiş Klonlarının Ankara
Koşullarında Ampelografik Özelliklerinin Saptanması
Üzerine Bir Araştırma AÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Doktora Tezi, Ankara.
- Gonzalez AS, Massera F, Moscosol D, Hinrichsen P,
Montenegrol G, Laucou V, Lacombe T, Boursiquot
JM, Pszczólkowski P. (2016). Identification and
Characterization of Original Grapevine Cultivar (Vitis
vinifera) Found in Chile. Cien. Inv. Agr. 43(2):21-31.
- Güleryüz M, Köse C. (2003). Olur (Erzurum) İlçesinde
Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik
Özellikleri. Atatürk Üniv., Ziraat Fakültesi Dergisi, 34
(3): 205-209.
- Güler B. (2007). Pervari (Siirt) Yöresinde Yetiştirilen
Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin
Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. YYÜ, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Van.
- Gürsöz S. (1993). GAP Alanına Giren Güneydoğu
Anadolu Bölgesi Bağcılığı ve Özellikle Şanlıurfa
İlinde Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik
Nitelikleri İle Verim ve Kalite Unsurlarının
Belirlenmesi Üzerinde Bir Araştırma. ÇÜ, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Adana.
- Kaplan N (1994). Diyarbakır ve Mardin İllerinde
Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik
Özelliklerinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. AÜ,
Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, Ankara
- Kara Z (1990). Tokat Yöresinde Yetiştirilen Üzüm
Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi
Üzerinde Araştırmalar. AÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü,
Doktora Tezi, Ankara.
- Kara Z, Beyoğlu N. (1995). Konya İli Beyşehir Yöresinde
Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik
Özellikleri Üzerinde Bir Araştırma. 2. Ulusal Bahçe
Bitkileri Kongresi. 3–6 Ekim 1995, Adana. Cilt 2:
519–523.
- Kılıç MF (2009). Gevaş (Van) Yöresinde Yetiştirilen
Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin
Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma.. YYÜ, Fen
Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans tezi, Van.
- Küçükhaskul A (1996). Safranbolu Bağcılığı ve Yörede
Yetişen Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik
Özelliklerinin Belirlenmesi. AÜ, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
- Marasalı, B., 1986. Ankara Koşullarında Yetiştirilen Bazı
Yerli Standart Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik
Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerinde Araştırmalar.
A.Ü., Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,
Ankara.
- Maul E. (2008). Status of The European Vitis Database.
Report of A Working Group on Vitis, Biodiversity
International, 25-34.
- Medınaradze I, Abashıdze E, Chıpashvılı R, Vashakıdze
L, Maghradze D. (2015). Ampelographic Study of
Vitis vinifera L. Varieties Maintained in Shida Kartli
(Georgia). Vitis 54 (Special Issue), 125–126.
- Morton LT (1979). A Practical Ampelography (Translated
and Adapted From P. Galet). Cornel University Pres,
Ithaca and London, 248.
- Odabaş F, Köse B, Çelik H (2002). Amasya İli Merzifon
İlçesinde Yetiştirilen Bazı Üzüm Çeşitlerinin
Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine Bir
Araştırma. V. Bağcılık ve Şarapçılık Sempozyumu, 5–
9 Ekim 2002, Nevşehir, 366–371.
- Oraman MN. (1972). Bağcılık Tekniği II. AÜ, Ziraat Fak.,
Yayın No: 470, Ankara. 402.
- Pejıc I, Maletıc E. (2010). Conservation Evaluation and
Revitalization of Native Grapevine Varieties in
Croatia. Mitteilungen klosterneuburg, 60: 363-368.
- Regner F, Eiras-Dias JE, Stadlbauer A, Blahous D (1999).
“Blauer Portugıeser”, The Dissemination of A
Grapevine. Ciencia Tec. Vitiv. 14(2): 37–44.
- Santiago JL, Boso S, Gago P, Alonso-Villaverde V,
Martinez MC (2007). Molecular and Ampelographic
Characterisation of Vitis vinifera L. “Albarino”,
“Savagnin Blanc” and “Caıno Blanco” shows that
they are different cultivars. Spanish Jornal of
Agricultural Research. 5(3): 333–340.
- Serhat Mİ. (2016). Iğdır Yöresinde Yetiştirilen Yerel
Üzüm Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin
Belirlenmesi. Iğdır Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Iğdır.
- Söylemezoğlu G. (2001). Türkiye’de Yetiştirilen Bazı
Sofralık ve Şaraplık Üzüm Çeşitlerinin
İzoenzimlerden Yararlanarak Teşhisleri. Gıda 26 (6):
451-459.
- Söylemezoğlu G, Kunter B, Akkurt M, Sağlam M, Ünal
A, Buzrul S, Tahmaz H (2015). Bağcılığın
Geliştirilmesi Yöntemleri ve Üretim Hedefleri.
Türkiye Ziraat Mühendisleri VIII. Teknik Kongresi,
12-16 Ocak 2015, Ankara, 606-630.
- Uyak C. (2010). Siirt Yöresinde Yetiştirilen Üzüm
Çeşitlerinin Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi
Üzerine Bir Araştırma. Y.Y.Ü., Fen Bilimleri
Enstitüsü, Doktora Tezi. Van.
- Uzun İ. (2015). Asma Gen Bankaları ve Veri Tabanları.
Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi-A 27 (Türkiye
8. Bağcılık ve Tekn. Sempozyumu Özel Sayısı): 492-
500.
- Ünal MS (2000). Malatya ve Elazığ İlleri Bağcılığı İle
Malatya İlinde Yetiştirilen Üzüm Çeşitlerinin
Ampelografik Özelliklerinin Belirlenmesi Üzerine
Araştırmalar. ÇÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora
Tezi, Adana.
- Weaver, R.J. (1976). Grape Growing. California
University, Davis.
- Winkler, A.J., Cook, J.A., Kliewer, WM., Lider, L.A.
1974. General Viticulture. California Üniv. Press,
Berkeley, 710.