Mersin'in mekansal biçimlenme süreci ve planlama deneyimleri

19. yüzyılın başlarında kurulmuş olan Mersin kenti, yaklaşık iki yüzyıllık bir süreçte ve özellikle son yirmi yılda yoğunlaşarak sosyal, ekonomik ve mekânsal olarak hızlı bir gelişme göstermiştir. Bu hızlı gelişim, Mersin kentinde tekil yapıların üretilmesini sağlamış olsa da kentin karakterinin hızla kaybolmasına ve kentin bir yapı yığını haline gelmesine neden olmuştur. Bu makalede, Mersin’in iki yüzyıllık gelişim sürecinde kentsel mekânın biçimlenmesinin değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Bununla birlikte, süreçte kent planlarının etkinliği araştırılmıştır. Araştırma kapsamında, Mersin’in gelişimi “plansız dönem” ve “planlı dönem” olarak iki dönemde ele alınmıştır. Mersin’in kendine özgü niteliklerini oluşturduğu dönemin plansız dönem olduğu araştırmanın dikkat çekici sonuçlardan biridir. Planlı dönemde planlar, kente karakter kazandırmaktan çok kentsel mekânda aynılaşma üretmektedir. Kentsel mekânda farklılaşma, plan kararlarını değiştirme yoluyla gerçekleşmektedir. Bu kapsamda, özelde Mersin genelde ise Türkiye planlama sistemi, plan kararlarının kentlerin özelliklerine göre üretilmesini ve uygulanmasını sağlayacak, mekânın nitelik kazanmasına olanak tanıyacak planlama ve tasarım anlayışına gereksinim duymaktadır.

Urban planning experience and formation of urban space in Mersin

Mersin, established at the beginnings of the nineteenth century, faced with rapid social, economic and spatial developments during two centuries, especially intensified in the last twenty years. Although the rapid development and growth provided the production of individual buildings, it resulted with a lack of local distinctiveness and made the city a clutter of construction. The article aims to evaluate the formation of urban space during the rapid development of Mersin, occurred in the last two centuries. Furthermore, it endeavors to investigate the effectiveness of urban development plans during this process. Thus, the development of Mersin is examined through two periods, which are named as “planned period” and “unplanned period”. The study revealed that Mersin could construct its local distinctiveness in the unplanned period. In the planned period, urban plans are far away to bring about local distinctiveness and a local character to the city, led to anonymity in the urban space. The distinctiveness tried to be achieved via attempts to change planning decisions. In this respect, the study expresses the need to formulate new planning views for the formation of urban space that will contribute to the local distinctiveness and to raise the quality in the urban space, in the example of Mersin and in Turkey in general.

PDF

___

1. Adıyeke, N. ve Adıyeke N., “Modernleşmenin Doğurduğu Kent”, Mersin, Sırtı Dağ Yüzü Deniz: Mersin, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004.
2. Akkaya, Y., “19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Mersin Ekonomisi”, Mersin, Sırtı Dağ Yüzü Deniz: Mersin, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004.
3. Yorulmaz, Ş., “Yabancı Tüccar ve Gayri Müslim Tebaanın Mersin Ekonomisindeki Yeri (1830- 1918), Mersin, Sırtı Dağ Yüzü Deniz: Mersin Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004.
4. Bozkurt, İ., “Salnamelere Göre 19. Yüzyılın Sonları ve 20. Yüzyılın Başlarında Mersin’in Demografik, Etnik ve Dinsel Yapısı”, 19.yy.da Mersin ve Akdeniz Dünyası, Mersin Üniversitesi Yayınları No:7, Mersin, 2002.
5. Çelik, Z., 19. Yüzyılda Osmanlı Başkenti: Değişen İstanbul, Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul, 1998.
6. Yenişehirlioğlu, F., “Mersin Evleri”, Mersin, Sırtı Dağ Yüzü Deniz: Mersin, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2004.
7. Toksöz, M., “19. Yüzyılda Bir Doğu Akdeniz Liman Kenti”, 19.yy.da Mersin ve Akdeniz Dünyası, Mersin Üniversitesi Yayınları No:7, Mersin, 2002.
8. Hayri Ergün Arşivi
9. Tekeli, İ., “Türkiye’de İmar Planlamasının Tarihsel Kökleri”, Türkiye’de İmar Planlaması (Editör: Gök, T.), ODTÜ Mimarlık Fakültesi, Ankara , 1980.
10. Tankut, G., Bir Başkentin İmarı, Anahtar Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1993.
11. Mersin Üniversitesi Akdeniz Kent Araştırmaları Merkezi
12. Akçura, T., İmar Kurumu Konusunda Gözlemler, ODTÜ, Ankara, 1981.
13. Mersin Büyükşehir Belediyesi Planlama arşivleri