Kula tarihsel kentinin yirminci yüzyıldaki fiziksel dönüşümünün mekan dizim analiziyle incelenmesi

Küçük Anadolu kentlerinden biri olan Kula, mekân dizimi (space syntax) yöntemiyle incelenmektedir. Kula, 1900’ler ve 1930’lar arası, 1930’lar ve 1970’ler arası ve 1970’ler ile 2000’ler arası olmak üzere üç döneme ayrılarak incelenmiştir. Mekân dizim analizi, bir yerleşimin açık alanlarını, en kamusaldan özele doğru hiyerarşik bir sıraya dizerek bu hiyerarşik yapı üstüne insanların birbirleriyle teklifsizce bir araya gelme potansiyeli olan mevki ve hareket kanallarını anlamak başta olmak üzere, toplumsal kontrol ve mahremiyet üstüne yorum yapmamıza olanak verir. Bu makalede, Kula küçük kentinin, fiziksel ve sosyal nirengi noktaları olan dini yapıların, çeşmelerin ve tanımlı açık alanların bu hiyerarşik dizilimdeki konumlarına odaklanılmaktadır.

Space syntax analysis of the twentieth century transformation of Kula

Kula is a historical small town in Aegean Anatolia, which has been under preservation since the 1980s. This paper analyzes the morphology of Kula in order to understand the transformation of its spaces that are considered to be public. These spaces are the social and spatial landmarks of the town, which are the old mosques and churches, the common open spaces, and the public fountains that were closed in the 1970s. By employing the space syntax analysis developed by the group led by Bill Hillier and Julianne Hanson, Kula is examined in three time periods in the 20th century. The first period is between the 1900s and the 1930s, the era that when Kula still manifested the formal characteristics of an Ottoman town. The second period is between the 1930s and the 1970s, the era when the new public institutions and the Izmir-Ankara highway were built. The third and the last period is between the 1970s and the end of the 20th century. This is when the preservation regulations were implemented on the town and it is also the time frame when Kula grew twice its size of the 1960s.

PDF

___

1. Hillier, B. Hanson, J. The Social Logic of Space. Cambridge University Press, Londra, 1984. Hillier, B. Space is the Machine. Cambridge University Press, Londra, 1996.
2. Bozer, R.Kula Evleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay., Ankara, no. 892, 1987. Bozer, R. Kula’da Türk Mimarisi, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara,1990. Tosun, Y. Milli Mimarimizde Kula Evleri, Ticaret Matbaacılık, İzmir, 1969. Tosun, Y. 17-19. yy’da Batı Anadolu’da Osmanlı-Türk Şehir Dokuları, Bu Dokuları Oluşturan Evler ve Korunmaları, Dokuz Eylül Üniversitesi Yay., Izmir, 1983.
3. Kula’nın kentsel tarihi ile ilgili bilgiler çeşitli kaynaklardan sentezleniştir: Bozer, R., Kula’da Türk Mimarisi Kültür Bakanlığı Yay., Ankara,1990. Darkot, B. “Kula” Islam Ansiklopedisi cilt 6, A. Adıvar, v.d. ed. Milli Eğitim Basımevi, Istanbul, 973-976, 1955. Fersan, N. Küçük Anadolu Kentlerinde Tarihsel Dokunun Korunması İle İlgili Bir Yöntem Araştırması, Doktora Tezi, İTÜ, Fen Bil. Ens., 1980. Varlık, M. Ç. "16. yyda Kütahya Sancağında Yerleşme ve Vergi Nüfusu" Belleten cilt 52 no. 202, 115-167, 1988.
4. Mekan dizim analizinin uygulama esasları ve teorik alt yapısına dair kapsamlı bir tartışma için: Çil, E. “Bir Kent Okuma Aracı Olarak Mekân Dizim Analizinin Kuramsal ve Yöntemsel Tartışması” Megaron YTU Mimarlık Fakültesi e-dergisi, cilt 1 sayı 4, Aralık 2006: 218-233. http://www.megaron.yildiz.edu.tr/yonetim/dosyalar/ 04_03_CIL_E.pdf
5. Integration terimi diğer makalelerde türkçeye farklı sözcüklerle aktarılmıştır. Tümleşiklik, entegrasyon gibi sözcükler arasında ve kaynaşıklık bütünleşikliğin, analizin mantığını en iyi ifade eden sözcük olduğu düşünülmektedir.
6. Spatialist adlı bilgisayar programı, John Peponis, Jean Wineman, Sonit Bafna ve Mahmud Rashid tarafından geliştirilmiştir. Spatialist, Microstation programıyla bütünleşik olarak çalışmaktadır.
7. Tosun, İ. Tarihi, Sosyal, Kültürel ve Turizm Yönleri ile Kula, Kula Tarihi Ve Folklor Notları Aboloji Matbaacılık, İzmir, 1969.
8. Peponis, J. Hadjinikolau, E., Livieratos, C. "The Spatial Core of Urban Culture" Ekistics, cilt 30 sayı 56, 43-55. Ocak 1989.
9. Çil, E. Exploring The Construction of The Identities of Kula, A Place in Aegean Anatolia, Doktora Tezi, University of Michigan, H.H. Rackham School of Graduate Studies, 2005.