On Dokuzuncu Yüzyılda Osmanlı Devleti nin Bağdat ve Yemen Vilayetlerinde Medreselerin Açılma Gerekçelerine İlişkin İki Belge

Bu çalışmada, Osmanlılar tarafından, Bağdat vilayetinde Şii mezhebinin, Yemen vilayeti Ta\'iz sancağında da İngiliz Protestan Misyonerlerinin dini faaliyetlerini durdurmak için medrese açma gerekçeleri ile ilgili iki belgeye yer verilmiştir. Çalışma iki bölümden oluşturulmuş, birinci bölümde, Selçuklu devleti ve Osmanlı devletinde medreselerin kuruluş gerekçeleriyle gelişimi süreci ele alınmış; Şii mezhebinin Irak\'taki yayılmacılığı ile ilgili belgeye yer verilmiştir. İkinci bölümde ise Osmanlı devletindeki misyoner faaliyetleri ve buna karşı Yemen vilayetinin Ta\'iz sancağına ait kasabalarda medrese açılması gerekçesi ile ilgili belgeye yer verilmiştir. On dokuzuncu yüzyıla ait olan bu iki belge, başlangıçtan Osmanlı devletinin yıkılışına kadar geçen süreçte din ve mezhep mücadelesinin sürd&uumlTwo documents are discussed in this study. One of them accounts for the reasons for opening a madrassa in Baghdad State to stop the activities of Shiism, the other accounts for the reasons to open a madrassa in Ta\'iz province of Yamen to avoid the English Protestant missioners\' activities. The study is composed of two parts, one covering the establishment reasons for madrassas in the Seljuks and Ottoman times and the development of madrassa and also two documents with regard to the expansionism of the Shiite sect of Islam; the other part discussing the missionary activities in the Ottoman Empire and the reasons for opening a madrassa in Ta\'iz province of Yamen State. The two documents, both dating back to the nineteenth century, show that religious and sect related struggles continued from the beginning to the collapse of the Ottoman Empire and that the Empire fought in this struggle by opening schools.Osmanlı Devletinde Eğitim, Medrese, MisyonerlikEducation in Ottoman Empire, Madrassa, Missionary Tam Metin

Anahtar Kelimeler:

Osmanlı Devletinde Eğitim, Medrese, Misyonerlik

Two Documents Concerning the Reasons For Opening the Madrassas in Baghdad and Yamen States of The Ottoman Empire in the Nineteenth Century

Two documents are discussed in this study. One of them accounts for the reasons for opening a madrassa in Baghdad State to stop the activities of Shiism, the other accounts for the reasons to open a madrassa in Ta\'iz province of Yamen to avoid the English Protestant missioners\' activities. The study is composed of two parts, one covering the establishment reasons for madrassas in the Seljuks and Ottoman times and the development of madrassa and also two documents with regard to the expansionism of the Shiite sect of Islam; the other part discussing the missionary activities in the Ottoman Empire and the reasons for opening a madrassa in Ta\'iz province of Yamen State. The two documents, both dating back to the nineteenth century, show that religious and sect related struggles continued from the beginning to the collapse of the Ottoman Empire and that the Empire fought in this struggle by opening schools.

Keywords:

Education in Ottoman Empire, Madrassa, Missionary,

PDF

___

Akyüz, Y. (2005). Türk Eğitim Tarihi (M.Ö.1000-M.S.2004), PegemA Yayıncılık, Ankara.
Aytaç, K. (1980). Avrupa Eğitim Tarihi, A.Ü.Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları, Ankara:.
Baltacı, C. (1974). XV-XVI. Asırlarda Osmanlı Medreseleri, Ankara: İrfan Matbaası.
Başgöz, İ. (1995). Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk, Ankara:Başbakanlık Basımevi.
Büyük İslam Tarihi (Doğuştan Günümüze),Cilt:14, İstanbul:1989, Çağ Yayınları
Çelebi, A. (1954). İslam Eğitim Öğretim Tarihi, (Çev: Ali Yardım.1983), İstanbul:Damla Yayınevi
Ergün, M. (1996). II. Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri (1908-1914), Ankara: Ocak Yayınları
Gümüş,M.S. (2002). İngiliz Casusunun İtirafları(Hempher), İstanbul:Hakikat Kitapevi.
Haydaroğlu, İ.P. (1993). Osmanlı İmparatorluğunda Yabancı Okullar, Ocak Yayınları Ankara.
Tekeli, İ. ve İlkin,S. (1993). Osmanlı İmparatorluğu’nda Eğitim ve Bilgi Üretim Sisteminin Oluşumu ve Dönüşümü, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
Kansu, N. (1930). Türkiye Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme, Muallim Ahmet Halit Kitaphanesi, İstanbul.
Karaköse,H.(2004), Yahudilerin Filistin’e Yerleşme Girişimleri ve Süleyman Hayri Beyin Layihası (1911), G.Ü.Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, C: 5, Sayı:1, Say: 43-57
Kieser, H.L. (1999). Mission, Ethnicity and Civil Society in Ottoman and early Republican Turkey, ( Paper read at the workshop Identity Formation and the Missionary Enterprise in the Middle East, Watson Institute for International Studies, Brown University, Providence RI, 17.-18. 11. 1999).
Kocabaşoğlu, U. ( 1989). Anadolu’daki Amerika, Arba Yayınları, İstanbul.
Kocabaşoğlu, U. (1994). Tanzimat'ın 150. Yıldönümü Uluslar arası Sempozyumu. 31 Ekim-3 Kasım 1989. Ankara: TTK yay.Sayfa: 539-551.
Koçer, H.A.,(1991). Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu, MEB Basımevi, İstanbul.
Köymen, M. A. (1992). Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi Cilt III.Alp Arslan ve Zamanı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
Özyılmaz, Ö. (2002). Osmanlı Medreselerinin Eğitim Programı, Kültür Bakanlığı, Ankara.
Sayar, S. (2001). İstanbul’daki Protestan Kiliseler, T.C.Uludağ Üniversitesi, İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 10, Sayı: 2, Sayfa: 285-291.
Sezer, A., (1999). Osmanlı Dönemi Misyonerlik Faaliyetleri, Osmanlı, Editör:Güler Eren, Cilt: 2, Yeni Türkiye yayını, Ankara.
Talas,M.A. (1939). Nizamiye Medresesi ve İslam’da Eğitim ve Öğretim,(Çev:Sadık Cihan,1999), Samsun:Etüd Yayınları
Taşdemirci, E. (1989). Nuriye Medreselerinin Türk Ve İslam Eğitim Tarihindeki Yeri, Kayseri: E.Ü. Sos. Bil. Dergisi, Sayı:2 , 269-273.
Turan, O. (1993). Selçuklu Tarihi ve Türk İslam Medeniyeti, İstanbul:Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
Ünan, F. (1997). Türk Dünyasında Bilim ve Eğitim, Yeni Türkiye Dergisi, Sayı:15
Unat, F. R. (1964). Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Milli Eğitim Basımevi, Ankara.
Vahapoğlu, H. (2005). Osmanlıdan Günümüze Azınlık ve Yabancı Okullar, İstanbul.
Yalçın, C. (2002). Türkiye’de Çağdaş Eğitim Tarihi, A.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları, Eskişehir.
http://www. egitim. aku. edu.tr/tet02. Ergün, M., İslamiyet’ten Sonraki Türk Eğitim Tarihi.
http://www.akşam.com.tr. Topraklarımızı Alıp İncillerini Verdiler, 20 Aralık 2004 Akşam Gazetesi.
http://www.ilkadimdergisi.com/146/arasrirma-omer-turan.htm, Turan, Ö., Avrasya Coğrafyasında Misyonerlik Faaliyetleri-1
http:///www.akmb.gov.tr/turkce/books/azerbaycan/ersoy.tasdemirci.htm, 10.05.2005