Divan şairinin yerel tarihe katkısı bağlamında Diyarbakırlı Lebib'in tarihleri

Edebiyatın diğer bilim dalları ile münasebeti inkâr edilemez. Edebiyat araştırmacısı bir çok bilim dalına müracaat eder ve onlardan gereğince istifade etmeye çalışır. En çok baş vurulan bilim alanı ise tarihtir. Edebiyat araştırmacısı konusunun ilgili bölümlerindeki karanlık hususları aydınlatmak üzere tarihin yazılı kaynaklarından istifade eder. Edebî eserler her ne kadar sanatkârın kurgusuyla oluşmuş ürünler olsalar da netice itibariyle gerçek hayattan izler taşırlar. Özellikle divan edebiyatındaki kaside ve tarihler, konuları itibariyle sosyal hayatın bazen bütün canlılığı ile yansıdığı metinlerdir. Bilhassa büyük merkezlerde yaşamış şairlerin eserlerine konu olan kimi olaylar çoğunlukla genel tarih kitaplarında da yer aldığı için bunların şiire konu edilmesi pek dikkat çekmemektedir. Ancak Osmanlı Devleti'nin taşradaki kültür merkezleri olan Erzurum, Amasya, Trabzon, Kerkük, Bağdat ve Diyarbakır gibi, bölgeleri için de son derece önemli olan şehirler ve çevrelerinin yetiştirdiği şairler ile bunların yöreyle ilgili tarihî, siyasî ve sosyal olaylara dair şiirleri, şehir tarihlerinin tamamlanmasında önemli veriler olacaktır. Bu çalışmada, öncelikle edebiyat-tarih münasebeti değerlendirildikten sonra Güneydoğu Anadolu'nun önemli siyasî ve kültürel merkezlerinden biri olan Diyarbakır'da yaşamış ve etrafındaki pek çok gelişmeye dair tarih kıt'aları kaleme almış Diyarbakırlı Lebîb'in manzum tarihleri ışığında bölge tarihine katkılar sağlanmaya çalışılacaktır.

Contribution to local history in the context of the divan poet historic poems of lebib of Diyarbakır

Relation between literature and other science branches can not been denied. The literature researcher applies to a lot of science branches and tries to put account as well as from them. The most referred science branche is history. Literature researcher put account from written sources to enlighten unknown points that concerned with his research. Whatever literary Works be formed by the fiction of artist they eventually carry marks from social life. Especially kasides and tarihes in Classical Turkish literature are texts that social life rebound on it obvioulsy. Some events that is been subject in Works which have been written by poets who lived nearby city centres does not attract attention because of they mostly take a place in history books. But the cities that are culture centers and have very important place for their area like Erzurum, Amasya, Trabzon, Kerkuk, Baghdad and Diyarbakır, the poets who grow up around this places, their historical, political and social poems concerned with area will be important data for city histories. In this studying, firstly relation between history and literature will appreciate. Then will try to contribute for the history of this area with poets by Diyarbakırlı Lebîb who lived in one of the political an cultural center Diyarbakır, and have a lot of history poems.

PDF

___

AYNUR, Hatice; KARATEKE Hakan T.(1995), Aç Besmeleyle iç Suyu Han Ahmed'e Eyle Dua, III. Ahmed Devri İstanbul Çeşmeleri, İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yay.,
BEYSANOĞLU, Şevket (1957), Diyarbakırlı Fikir ve Sanat Adamları, Ankara.
BİLKAN, A. FUAT (2004), “Tarih Araştırmalarında Edebi Metinlerin Değeri ve Divanların Tarihçiye Sundukları”, Yağmur Dergisi, Sayı: 23.
BİLMEN, Ö. Nasuhi (1962), Büyük Tefsir Tarihi II (Tabakatü’l-Müfessirîn), Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yay.
BRAUDEL, Fernand (1981), The Structures of Everyday Life, London.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1982), “Divan Edebiyatında Şiir Kavramı”, Çevren, 35: 47- 64, Priştine.
ERÜNSAL, İsmail E. (1984),"Türk Edebiyatı Tarihinin Arşiv Kaynakları II: Kanunî Sultan Süleyman Devrine Ait Bir İn'âmât Defter", Osmanlı Araştırmaları, IV: 1-17.
FLEISCHER, Cornell H. (1996), Tarihçi Mustafa Âli (Çev.: Ayla Ortaç), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
GÜNAY-TÜRKEŞ, Umay(2006), Türklerin Tarihi-Geçmişten Geleceğe, Ankara: Akçağ Yayınları,
IGGERS, Georg G. (2003), Bilimsel Nesnellikten Postmodernizme Yirminci Yüzyılda Tarih Yazımı (Çev.: Gül Çağalı Güven), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
İNALCIK, Halil (2003), Şair ve Patron, Ankara: Doğu-Batı Yay.
İSEN, Mustafa (1997), Ötelerden Bir Ses, Ankara: Akçağ Yay.
KURNAZ, Cemal (1987), Hayalî Bey Divanı’nın Tahlili, Ankara: Kültür Bakanlığı Yay.
KURTOĞLU, Orhan (2004), Lebîb Dîvânı (İnceleme, Tenkitli Metin, Sözlük), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Basılmamış Doktora Tezi), Ankara.
ÖZDEMİR, Nebi (2007), “Türklerin Tarihi ve Karşılaştırmalı Kültür Bilimi Araştırmaları”, Milli Folklor, 73: 147-153.
ÖZKAN, Ömer (2007). Divan Şiiri Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı, İstanbul: Kitabevi Yay.
ÖZTEKİN, Özge (2006), XVIII. Yüzyıl Divan Şiirinde Hayatın İzleri, Divanlardan Yansıyan Görüntüler, Ankara: Ürün Yay.
TURAL, Sadık (1993), “Tarihçinin Edebiyat Dünyasından Alması Gerekenler veya Metoda Âit Düşünceler” Edebiyat Bilimine Katkılar, Ankara: Ecdâd Yay.
ÜLGENER, Sabri (1981), İktisadi Çözülmenin Ahlak ve Zihniyet Dünyası, İstanbul: Der Yay.
ÜLGENER, Sabri (1983), Zihniyet, Aydınlar ve İzmler, Mayaş Yay.
YAKIT, İsmail (1992), Türk-İslâm Kültüründe Ebced Hesabı ve Tarih Düşürme, İstanbul: Ötüken Yay.

ISSN: 1307-914X
Yayın Aralığı: Yılda 2 Sayı
Başlangıç: 2007
Yayıncı: ANKARA HACI BAYRAM VELİ ÜNİVERSİTESİ

Arşiv