BİR TEDAVİ YÖNTEMİ OLARAK "KAN ALDIRMAK" VE KLÂSİK TÜRK ŞİİRİNDEKİ KULLANIMI

Mısır, Roma, Çin, Mezopotamya gibi eski uygarlıklardan beri çeşitli amaçlarla başvurulan kan aldırma, Hz. Peygamber'in bilhassa kendisinin uygulayıp teşvik etmesiyle İslamî gelenekte de önemli bir yer teşkil etmiştir. Kan aldırma, gerek Hz. Peygamber'in konuyla ilgili hadislerinin tesirinden gerekse halka ârız olan bazı hastalıkların tedavisindeki olumlu sonuçlarından dolayı geleneksel tıpta hekimlerce uygulanan bir tedavi usulü olmuştur. Yaşadıkları dönemlerin sosyal, siyasal ve kültürel hayatlarına kayıtsız kalmayan klâsik şairler, hekimlerin kan aldırmalarının sebepleri, yöntemleri, zamanları, kullandıkları araç gereçleri ve hekimler dışında kimlerin kan aldıkları gibi hususları çeşitli sanatlarla şiirlerinin estetik bir malzemesi hâline getirmişlerdir. Bu çalışmada, klâsik şiirde doğrudan ya da dolaylı olarak söz konusu edilen kan aldırmanın, tespit edilen beyitlerden hareketle klâsik şairler tarafından nasıl görüldüğü ve hangi bağlamlarla şiire konu edildiği irdelenmiştir

Venesection: A Treatment Method and It's Use in Classical Turkish Poetry

Not only in such ancient civilizations as Egypt, Rome, China and Mesopotamia up until now, venesection has also had a vital place in İslamic tradition, especially with Muhammad the Prophet, practicing and advising it. Venesection has been a method of treatment practiced in traditional medicine by phsicians due to both the influence of the relevant hadiths of the Prophet and the positive results in the treatment of some diseases people suffered from. Employing various literary devices, classical poets, who were not indifferent to the social, political and cultural considerations of their time, made an aesthetic material of their poems why physicians practised venesection, the methods and instruments they used, and who else apart from physicians practiced venesection. This study deals with the way the classical poetry mentions venesection directly or indirectly and how and from pesrpective venesection is percieved by classical poets in their poems

PDF

___

AKDOĞAN, Yaşar (t.y.), Ahmedî Dîvân, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1 /h/ahmedidivaniyasarakdogan.pdf (23.09. 2013).
AKKUŞ, Metin (1993), Nef'î Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
AKMAN, Eyüp (2009), "Necati Beğ Divanı'nda Deyimler ve 'Tebbeti Ters Okutmak' Deyimi Üzerine", http://turkoloji.cu.edu.tr/ESKI%20TURK%20%20EDEBIYATI/eyup_akman_necati_beg_diva ni.pdf (13.09. 2013). Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu,
AKYÜZ, Kenan vd. (1990), Fuzûlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
ARSLAN, Mehmet - AKSOYAK, İ. Hakkı (t.y.), Haşmet Külliyatı (Dîvân, Senedü'ş-şuara, Viladet- name, İntisabü'l-müluk), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-213630/h/girisvemetin.pdf (23.09.2013).
AYDEMIR, Yaşar (2009), Ravzî Divanı, Ankara, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 213618/h/metin.pdf (23.09.2013).
BAŞPINAR, Fatih (t.y), Beyânî Dîvân (İnceleme-Metin), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 275461/h/beyani-a.pdf (23.09.2013).
BAYAR, Bilal (2010), Yâver Hayatı, Edebî Kişiliği ve Dîvânı, Muğla: Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
BİLKAN, Ali Fuat (1997), Nâbî Dîvânı I-II, İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
CANAN, İbrahim (1995), Hadis Külliyatı Kütüb-i Sitte Tercüme ve Şerhi, C. 11, Ankara: Akçağ Yayınları.
EĞRI, Aysel (2006), 17. YY. Şairlerinden Hikmetî ve Divanı, Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
ERSOY, Ersen (2010), II. Bayezit Devri Şairlerinden Münîrî Hayatı, Eserleri ve Dîvânı (İnceleme- Tenkitli Metin), İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı Doktora Tezi.
GÜRGENDERELI, Müberra (t.y.), http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1-213638/h/metin.pdf (23.09.2013). Mostarlı Hasan Ziyâ'î Divanı,
http://www.hacamat.net/Hacamat/hacamatin-faydalari.html (08.09.2013).
İBN-İ SÎNÂ (1995), El-Kânûn fi't-Tıbb Birinci Kitap, (Çev.: Esin Kâhya), Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
KALKIŞIM, Muhsin (1994), Şeyh Gâlîb Dîvânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
KANAR, Mehmet (2008), Farsça-Türkçe Sözlük, İstanbul: Say Yayınları.
KARABULUT, Ali Rıza (2006), Tıbb-ı Nebevî Ansiklopedisi 1-2, 6. Baskı, Ankara: Kozan Ofset.
KARAKÖSE, Saadet (1994), Nev'i-zade Atayi Divanı Kısmi Tahlil-Metin, Malatya: İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Anabilim Dalı Doktora Tezi.
KAYA, Hasan (2009), 18. YY. Şairi Âsaf ve Dîvanı (İnceleme-Tenkitli Metin-Dizin), İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı Doktora Tezi.
KEMIKLI, Bilal (2007), "Divan Şiirinde Hastalık ve Tedavi", Uludağ Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, S. 1, C. 16, Bursa, 19-36.
KÖŞE, Abdullah (1996), "Hacamat", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, C. 14, İstanbul, 422.
KURTOĞLU, Orhan (2004), Lebîb Dîvânı (İnceleme-Tenkitli Metin- Sözlük), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı Doktora Tezi.
KUZUBAŞ, Muhammet (2006), "Divan Şairleri Hastaları Nasıl Tedavi Ederler?", Karadeniz Araştırmaları, 78-89.
MACİT, Muhsin (1997), Nedîm Divânı, Ankara: Akçağ Yayınları.
MENGI, Mine (1995), Mesîhî Dîvânı, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
MERMER, Ahmet (1991), Mezâkî Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı'nın Tenkidli Metni, Ankara: Ata- türk Kültür Merkezi Yayınları.
MERMER, Ahmet (1997), Karamanlı Aynî ve Dîvanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
NUR DOĞAN, Muhammet (2010), Fuzulî Leylâ ve Mecnun Metin, Düzyazıya Çeviri, Notlar ve Açık- lamalar, İstanbul: Yelkenli Yayınevi.
NUR DOĞAN, Muhammet (2011), Şeyh Galib Hüsn ü Aşk Metin, Düzyazıya Çeviri, Notlar ve Açıkla- malar, İstanbul: Yelkenli Yayınevi.
ONAY, Ahmet Talat (2009), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (Haz.: Cemal Kurnaz), İstanbul: H Yayınları.
ÖZKAN, Ömer (2005), "Bir Tedavi Bitkisi Olarak Gül'ün Divan Şiirindeki Görünümleri", AKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, C. XII, S. 2, 30-41.
ÖZKAN, Ömer (2007), Divan Şiirinin Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı (XIV-XV. Yüzyıl), İstanbul: Kitabevi Yayınları.
PALA, İskender (2007), Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
SARAÇ, M. A. Yekta (2002), Emrî Divanı, İstanbul: Eren Yayıncılık.
SARI, Şeyma (2009), Hâtif Ali Efendi Hayatı, Edebî Kişiliği, Dîvânının Tenkitli Metni (132b-203a) ve Nesre Çevirisi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
SEZER, Müslih (2009), Cesârî Dîvânı, Van: Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
ŞAFAK, O. Necmettin (2010), "İlk Dönem (14. ve 15. Yüzyıl) Türkçe Tıp Yazmalarında Çocuk Sağlığı Hastalıkları ve Tedavileri", Yeni Tıp Tarihi Araştırmaları, İstanbul: Nobel Matbaacılık, 227-311.
TARLAN, Ali Nihat (1992), Hayâlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
TARLAN, Ali Nihat (1992), Necatî Beg Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları.
TIĞLI, Fatih (2006), Bursalı Rahmî Çelebi ve Divânı, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
TOKAT, Feyza (2012), Hezârfen Hüseyin Efendi'nin "Tuhfetü'l-Erîbi'n-Nâfia li'r-Rûhânî ve't-Tabîb"i (İnceleme-Metin), Denizli: Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi.
TURGUTLU, Mehmet (2008), Enderûnlu Halîm Dîvânı (İnceleme-Metin), Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
UNAT, Yavuz - KÂHYA, Esin (2006), "Kan Alma (Venesection) ve Cezerî'nin Kan Miktarını Ölçen Aletleri", II. Türk Bilim ve Teknoloji Tarihi Kongresi, 30-31 Ekim 2006, Isparta: http://www.yavuzunat.com/t/T31.pdf (08.09.2013).
ÜNVER, İsmail (1983), Ahmedî İskender-nâme İnceleme-Tıpkıbasım, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
ÜZÜMCÜ, Mehmet Ali (2008), Kitâb-ı Sergüzeşt-i Za'îfî (İnceleme, Metin, Nesre Çeviri, İndeks), Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
YAZAR, İlyas (2006), Kânî Dîvânı (İnceleme-Metin), İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Anabilim Dalı Doktora Tezi.
YENIKALE, Ahmet (2012), Sünbül-zâde Vehbî Dîvânı, http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1- 292567/h/sunbul-zade-vehbi.pdf (23.09.2013).
YENITERZI, Emine (1998), "Dîvan Şiirinde Sağlık ve Hastalıklarla İlgili Bazı Hususlar", Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 4, Konya, 87-103.
YILMAZ, Fethi (2011), "Hz Peygamber (s.a.s) ve Hacamat (Kan Aldırma)", Yeni Ümit Dinî İlimler ve Kültür Dergisi, S. 92, http://www.yeniumit.com.tr/konular/detay/hz--peygamber-s-a-s-ve- hacamat-kan-aldirma (08.09.2013).
YURTBAŞI, Metin (2012), Sınıflandırılmış Deyimler Sözlüğü, İstanbul: Excellence Publishing.