Afganistan Türkmencesi yazımında Q-( ق)~ Ġ- ( غ) meselesi

Değişen şartlar çerçevesinde bugün Afganistan’da arzu edilen ölçüde olmasa da Türkmence yazılı eserler yayımlanmaktadır. Afganistan’da konuşulmakta olan Dari, Tacikçe vb. diğer dillerde olduğu gibi Türkmence için de Arap menşeli alfabe kullanılmaktadır. Bu alfabe Türkmencenin genel özelliklerini yansıtmakla birlikte, bazı yönlerden eksiklik ve tutarsızlıklar göstermektedir. Bunların en başında, Oğuz grubu lehçelerini ayrıştıran ölçütlerden biri olan q-(A)~ġ-( غ) yazımı gelmektedir. Bu çalışmada bu mesele üzerinde yoğunlaşmak suretiyle durum tespitine gidilmiştir.

The matter of Q-( ق)~Ġ-( غ) orthography in Afghanistan Turkoman language

Turkoman literature is being puplished in Afghanistan under the constand changing conditions even if they were not acceptable. Arab albhabet has been used in Turkoman language in Afghanistan as well as Dari, Tajik and the others available. The Arabic alphabet has characterized Turkoman language in general but still it has unsatisfied and unsuitabel sides. One of the top difference shows itself at “q” that shows itselfs at the differantation of Oguz group. In this academic paper the issues accumulated over the said topic.

PDF

___

Taranan Kaynaklar:
B: Behmen, Abdülkerim, Bağbostan, HŞ 1380/M 2001, 102 s.
EM: Behmen, Abdülkerim, Ene Mehri, Kabil, HŞ 1381/M 2002, 34s.
KS: Behmen, Abdülkerim, Kurban Serdar, HŞ 1382/M 2003, 25 s.
Ş. Behmen, Abdülkerim, Şiir Türkmen Dilinde, HŞ 1380/M 2001, 47 s.
T: Behmen, Abdülkerim, Tört Gül, HŞ 1383/M 2004, 45 s.
U: Behmen, Abdülkerim, Uçkun (elyazısı), Andhoy, 2008, 62 s.
YD: Behmen, Abdülkerim, Yürek Derdi, HŞ 1383/M 2004, 135 s.
Kaynak Şahıslar
Abdülkerim Behmen, 78 yaşında, Andhoylu, yazar, şair, emekli öğretmen (Şiirlerini okuduğu ve kendisini tanıttığı bir kamera kaydı)
Kasım İbadi, Andhoylu, 24 yaşında, SÜ İlahiyat Fakültesinde yüksek lisans öğrencisi.
Yararlanılan Kaynaklar
Behmen 2001: Behmen, Abdülkerim, Türkmen Görnişi Tarih ve Nejadda,
Doerfer 1989: Doerfer, Gerhard- Hesche, Wolfram, Südoghussiche Materialen aus Afghanistan und İran, Wiesbaden-Harrassowitz.
Jarring 1943: Jarring, Gunnar, Bugünkü Afganistanda Türk Cemaatleri Hakkında (Çev. A. Münir Haymanalı Yaylalıgil), Ahmet İhsan Matbaası.
Öztürk 2008: Öztürk, Rıdvan “Afganistan Türkmencesiyle Yayımlanmış Yayınların Yazım Özellikleri”,VI. Uluslararası Türk Dili Kurultayı 20-25 Ekim 2008 Ankara.
Sahatova 2007: Sahatova, Gülschen “Turkmen Language-Arabic script: On Turkmen in Afghanistan”, Turkic Language 11-1, 138-146.
TDS: Türkmen Dilining Sözlügi, (Haz: M. Hamzayev, S. Altayev, G. Atayev, G. Açılova, V. Mesgudova, A. Meredgeldiyev), Aşgabat 1962, 867 s.
Tekin: Tekin, Talat “Türk Dil ve Diyalektlerinin Yeni Bir Tasnifi”, Talat Tekin Makaleler 3, Çağdaş Türk Dilleri, (Haz: E. Yılmaz, N. Demir); Ankara 2005, s. 361–386.
TS: Türkmence-Türkçe Sözlük, (Haz: T Tekin, M. Ölmez, E. Ceylan, Z. Ölmez, S. Eker), Ankara 1995.