Eleştirel Kuram (Frankfurt Okulu) Bağlamında İdeoloji ve Eğitim İlişkisinin Çözümlenmesi

Bu çalışmanın amacı eleştirel kuram bağlamında ideoloji ve eğitim ilişkisini çözümlemektir. Bu kapsamda öncelikle Frankfurt Okulu oluşumu ve tarihsel süreci anlatılmıştır. Frankfurt Okulu’nun çalışmalarını besleyen ideoloji eleştirisi incelenmiş ve Frankfurt Okulu teorisyenlerinin süreçte ideoloji kavramına ilişkin düşünsel dönüşümüne yer verilmiştir. İdeolojinin aktarım araçları vurgulanmış, en önemli aktarım araçlarından biri olan eğitimin ideoloji aktarımındaki rolü eleştirel kuram bağlamında irdelenmiştir. Eğitimin ideolojiden arındırılmasının gerekliliği tartışılmış, eğer eğitim ideolojiden arındırılamıyorsa ‘davranış değişikliği’ baskısının en aza indirilmesi gerektiği önerisinde bulunulmuştur.

The Resolution of the Relationship between Ideology and Education in the Context of Critical Theory (Frankfurt School)

The aim of this study is to resolve the relation between ideology and education in the context of critical theory. In this context, primarily the formation of the Frankfurt School and its historical process were explained. The ideological critique of the Frankfurt School was studied and the intellectual transformation of the Frankfurt School theorists about the concept of ideology in the process was given. The role of education in the transfer of ideology has been examined in the context of critical theory, emphasizing that education is an important transfer tool of ideology. The necessity of purifying the education from ideology was discussed. If education cannot be free of ideology it is suggested that pressure on "behavioral change" should be minimized.

PDF

___

Adorno, T. W. (2003). Kültür endüstrisini yeniden düşünürken (Çev. Bülent. O. Doğan). Cogito (36), 76-83.
Akbulut, E. (2011). İlköğretim okullarında örtük program faaliyetlerinin saptanması. Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
Akın, U. ve Arslan, G. (2014). İdeoloji ve eğitim: devlet-eğitim ilişkisine farklı bir bakış. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 81-90.
Akyüz, H. (2004). Eleştirel toplumsal kuram ve Jurgen Habermas. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (10), 1-10.
Alexander, H. A. (2005). Education in ideology. Journal of Moral Education, 34(1), 118.
Althusser, L. (2001). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (Y. Alp & M. Özışık, Çev.). İstanbul: İletişim.
Assoun, P. (2012). Frankfurt Okulu (Çev. I. Ergüden) Ankara: Dost Kitabevi.
Balkız, B. (2004). Frankfurt Okulu ve eleştirel teori: Sosyolojik pozitivizmin eleştirisi. Sosyoloji Dergisi Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını, (1213), 135-158.
Bates, R. (2001). Eleştirel teori açısından eğitim yönetimi. (Çev. S. Turan, M. Şişman). Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 7(28), 557–571.
Bottomore, T. B. (2002). The Frankfurt School and its critics. ABD: Psychology Press.
Carr, A. (2000). Critical theory and the management of change in organizations. Journal of organizational change management, 13(3), 208-220.
Chan, C. P. P. (1984). Ideology and education: a case study of the major debates and ıdeological conflicts in the development of contemporary chinese education. Doctoral dissertation, University of London, London.
Cincioğlu, O. (2011). Eğitimde Gizli Müfredat ve Öğretmen İlişkisi. Hasan Âli Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 49-59.
Çağan, K. (Ed.). (2008). İdeoloji. Ankara: Hece.
Çetin, H. (2001). Devlet, ideoloji ve eğitim. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(2), 201-211.
Çiğdem, A. (2008). Akıl ve toplumun özgürleşimi, Jürgen Habermas üzerine bir çalışma. İstanbul: İletişim.
Dellaloğlu, B. F. (1998). Toplumsalın yeniden yapılanması: Habermas üzerine bir araştırma. İstanbul: Bağlam.
Demirtaş, H. ve Özer, N. (2015). Eleştirel kuram açısından eğitim ve eğitim yönetimi. Journal of Teacher Education and Educators, 4(2), 206-227.
Eagleton, T. (1996). İdeoloji (M. Özcan, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
Fiala, R. (2007). Educational ideology and the school curriculum. In A. Benavot, C. Braslavsky & N. Truong (Eds.) School knowledge in comparative and historical perspective (pp. 15-34). Dordrecht: Springer.
Geuss, R. (2002). Eleştirel Teori: Habermas ve Frankfurt Okulu (F. Keskin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı.
Gutek, G. L. (2001). Eğitime felsefi ve ideolojik yaklaşımlar. Ankara: Ütopya.
Gülenç, K. (2015). Frankfurt Okulu: Eleştiri, toplum ve bilim. İstanbul: Ayrıntı.
Güven, İ. (2000). Türkiye’de devlet eğitim ve ideoloji. Ankara: Siyasal.
Habermas, J. (2003). İnsan doğasının geleceği (K. H. Ökten, Çev.). İstanbul: Everest.
Held, D. (1980). Introduction to critical theory: Horkheimer to Habermas (Vol. 261). University of California.
Horkheimer, M. (1998). Akıl tutulması (Çev. O. Koçak). İstanbul: Metis.
Illıch, I. (2018). Okulsuz toplum (45. Baskı). İstanbul: Şule.
İnal, K. (2008). Eğitim ve ideoloji. İstanbul: Kalkedon.
İşeri, A. (2011). Program teorisinin düşünsel temelleri (Felsefe-Sosyoloji-İdeoloji kuramları açısından). Doktora Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
Jay, M. (2014). Diyalektik imgelem: Frankfurt Okulu'nun tarihi ve çalışmaları [19231950]. İstanbul: Ayrıntı.
Kaplan, İ. (2013). Türkiye’de milli eğitim ideolojisi (7. Baskı). İstanbul: İletişim.
Kaya, A. (2004). İdeolojiden İDolojiye yolculuk: Düşüncebilimden Kimlikbilime. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 1(28), 1-18.
Kentli, F. D. (2009). Comparison of hidden curriculum theories. European Journal of Educational Studies, 1(2), 83-88.
Kesik, F. (2014). Eğitim yönetiminde çoğul bir ses: Eleştirel kuram. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 4(2), 93-133.
Kızılçelik, S. (2000). Frankfurt Okulu (Eleştirel teori). Ankara: Anı.
Kızılçelik, S. (2013). Frankfurt Okulu (Eleştirel teori). Ankara: Anı.
Kincheloe, J. L., & McLaren, P. (2002). Rethinking critical theory and qualitative research. In K. Hayes, S. Steinberg & K. Tobin (Eds.) Key works in critical pedagogy (pp. 285-327). ABD: Sense.
Mardin, Ş. (2016). İdeoloji. İstanbul: İletişim.
Marriott, S. C. (2000). Critical theory: Reason and dialectic. Doctoral dissertation, University of Glasgow, England.
McLaren, P. L. (1988). On ideology and education: Critical pedagogy and the politics of empowerment. Social Text, (19/20), 153-185.
Meyer, A. G. (2017). The impact of education on political ideology: Evidence from European compulsory education reforms. Economics of Education Review, 56, 9-23.
Murillo, F. (2017). Ideology, Curriculum & The Self: The psychic rootedness of ideology and resistance in subjectivity. Journal for Critical Education Policy Studies (JCEPS), 15(3), 332-351.
Olgun, H. B. (2017). Jürgen Habermas, Hannah Arendt ve Richard Sennett’in Kamusal Alan Yaklaşımları. Sosyolojik Düşün, 2(1), 45-54.
Oskay, Ü. (1980). Popüler kültür açısından "ideoloji" kavramına ilişkin yeni yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 35(01).
Özdemir, M. (2018). Eğitim yönetimi, alanın temelleri ve çağdaş yönelimler. Ankara Anı.
Sağ, V. (2003). Toplumsal değişim ve eğitim üzerine. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 27(1), 11-25.
Saldıray, A. (2017). Örtük programda toplumsal cinsiyet: Bir ilkokulun örtük programında toplumsal cinsiyete ilişkin nitel bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
Simon, R. (2015). Gramsci's political thought: An introduction. Lawrence & Wishart. https://muse.jhu.edu/book/40155 adresinden erişilmiştir.
Slater, P. (1998). Frankfurt Okulu (A. Özden, Çev.). İstanbul: Kabalcı.
Taş, A. ve Hızıroğlu, M. (2016). İdeolojinin kurumsal değişimdeki rolü: Eğitim kurumu üzerinden Türkiye eksenli bir değerlendirme. İşletme Bilimi Dergisi, 4(2), 71104.
Therborn, G. (1970). Frankfurt Okulu. E. Bağce (Ed.), Frankfurt Okulu içinde (s. 1954). İstanbul: Doğu Batı.
Topakkaya, A. (2007). İdeoloji kavramının tarihsel gelişim sürecine kısa bir bakış. AÜEHFD, XI(1-2), 163-180.
Yapıcı, M. (2004). İdeoloji ve eğitim. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1(1), 2-8.
Yıldırım, A. (2013). Eleştirel Pedagoji: Ivan Illich ve Paulo Freire’nin eğitim anlayışı üzerine. Ankara: Anı.
Yüksel, S. (2002). Örtük program. Eğitim ve Bilim, 27(126), 31-37.