Yunan Tahribatına Amerikalı Misyonerlerin Bakışı ve Bir Raporun Arka Planı

Osmanlı Devleti’nin son yıllarında sayıları çoğalan yabancı eğitim, hizmet ve yardım kurumlarından özellikle Amerikan kurumlarına mensup misyonerler, varlıklarını Birinci Dünya Savaşı ve Milli Mücadele sürecinde devam ettirebilmişler ve bu sayede bazı siyasi ve sosyal olayların içinde yer almışlardır. Bunlardan özellikle Şark-ı Karib Muavenet Cemiyeti’nin Milli Mücadele sürecinde Ankara Hükümeti ile kurduğu bağlantı cemiyetin iki çalışanının hazırladığı raporda gözler önüne serilmektedir. Ankara Hükümeti’nin ikili ilişkiler sayesinde cemiyete mensup Annie Allen ve Florence Billings ile kurduğu bağ, bu misyonerlerin Sivrihisar’ın yedi köyünde Yunan işgal kuvvetlerinin geri çekilişi esnasında sebep oldukları tahribatı anlatan gözlem ve mülakata dayalı bir raporun hazırlanmasına vesile olmuştur. Bu rapor hem Ankara Hükümeti’nin haklı sesini dünya kamuoyuna duyurmak için giriştiği mücadelenin bir göstergesi olması açısından hem de Yunan tahribatını gerçekçi, tarafsız bir gözle aktarması açısından dikkat çekicidir.

Anahtar Kelimeler:

Şark-ı Karib Muavenet Cemiyeti, Amerikalı misyonerler, Annie Allen, Florence Billings, Halide Edip

An Outlook of American Missionaries on Greek Destruction and Background of a Report

Of the foreign service and aid agencies whose number increased towards the end of Ottoman Empire, especially American missionaries maintained their existence during the First World War and The Turkish War of Independence, thus took part in some political and social events. The relations between Near East Relief (NER) and Ankara Government during the Turkish War of Independence is revealed in a report prepared by the two relief workers of this organization. The relations that the Ankara Government had formerly established with the two relief workers of NER, Annie Allen and Florence Billings, later conduced to the preparation of a report that was based on observation and interviews illustrating the demolition in seven vilages of Sivrihisar providence caused by the Greeks during their retreat. This report is important in that it indicates the efforts of Ankara Government to make its cause known throughout the world and it reflects the Greek destruction from a realistic and neutral point of view.

Keywords:

Near East Relief, American Missionaries, Annie Allen, Florence Billings, Halide Edip ,

PDF

___

Arşivler:
Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi, (BCA), 30.10.0.0/54.354.15. 30.10.0.0/180.242.1. 30.10.0.0/206.406.4. 30.10.0.0/131.936.7.
10.0.0/206.406.5 30.10.0.0./206.406.6. 30.0.18.1/5.19.4. 30.18.1.1/3.24.7. 30.1.8.1.1/4.40.1. 30.18.1.1/4.49.6. 30.18.1.1/4.49.11. 30.18.1.1/4.51.12. 272.0.0.12/39.37.3. Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Arşivi (TİTE), 57/57. 48/27. Cambridge University, Churchill College Archive, CHAR, 2/123, 191-198. Diğer Kaynaklar:
“American Quoted Against the Greeks, Report Tells of the Destruction on Anatolian Villages by Grek Army”, The New York Times, 2 Temmuz 1922.
“Destroyed Villages in Anatolia. Atrocities by Retreating Greeks.”, The Manc- hester Guardian, 10 Haziran 1922.
“Miss Allen Buried in Sivas”, The New York Times, 11 Şubat 1922.
“Miss Allen Typhus Victim. Death of American Near East Relief Director Confirmed”, The New York Times, 8 Şubat 1922.
“Near East Workers Remain at Posts”, The New York Times, 11 Kasım 1920.
“Says Turks Killed Several Americans”, The New York Times, 8 Temmuz 1922.
“The Sore Spot of the Old World: The Near East. An American Mandate in Armenia id Fraught with Great Danger”, The New York Tribune, 23 Kasım 1919.
ADIVAR, Halide Edip, Türkiye’de Şark-Garp ve Amerikan Tesirleri, (Yay. Haz. Mehmep Kalpaklı, Nuri Aksu), Can Yay., İstanbul 2009.
ADIVAR, Halide Edip, Türkün Ateşle İmtihanı, (Yayına Haz. Mehmet Kalpaklı, Yeşim Kalpaklı), İstanbul 2005.
AKGÜN, Seçil Karal, General Harbord’un Anadolu Gezisi ve Ermeni Meselesi’ne Dair Raporu, Tercüman Yay., 1981.
AKGÜN, Seçil Akgün, “Amerikalı Misyonerlerin Ermeni Meselesinde Rolü”, An- kara Üniversitesi Türk İnkılap Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.1, Ankara 1988, s. 6. ss.1-12.
ARMAOĞLU, Fahir, Belgelerle Türk-Amerikan Münasebetleri (Açıklamalı), Haz. Fa- hir Armaoğlu, TTK Yay., Ankara 1991.
ATATÜRK, Mustafa Kemal, Nutuk, Çağdaş Yay., İstanbul 1982.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri, C.III, Atatürk Araştırma Merkezi Yay., Ankara 1997.
AYIŞIĞI, Metin, Kurtuluş Savaşı Sırasında Türkiye’ye Gelen Amerikan Heyetleri, TTK Yay., Ankara 2004.
BOYAR, Ebru, “Savaş ve Basın”, ODTÜ Gelişme Dergisi, C. 36, S.2, Aralık 2009, ss. 291-324.
BRYSON, Thomas A., “Admiral Mark L. Bristol, An Open-Door Diplomat in Turkey”, J. Middle East Studies,, 5, (1974), Cambridge University Press, ss. 450-467.
CANLI, Mehmet, “Milli Mücadele Döneminde Amerikan Şark-ı Karib Mua- venet Cemiyetinin Anadolu’daki Bazı Faaliyetleri”, Askeri Tarih Bülteni, s.38, Ankara 1995, ss.42-49.
ÇETİN, Atilla, “Maarif Nazırı Ahmed Zühdü Paşa’nın Osmanlı İmparator- luğu’ndaki Yabancı Okullar Hakkında Raporu”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, S.10-11, 1981-1982, s.192. ss. 189-219.
GERARD, James W., “Why America Should Accept Mandate for Armenia”, The New York Times, 6 Temmuz 1919.
HAYDAROĞLU, İlknur P., Osmanlı İmparatorluğu’nda Yabancı Okullar, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1990.
HAYDAROĞLU, İlknur, “Osmanlı Devleti’nde Yabancı Okullarda Denetim ve Cumhuriyet Dönemine Yansımaları”, C. 25, S.39, ss. 150-160.
KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadir, Ergenekon, Milli Mücadele Yazıları, Kültür Bakanlığı Yay., Ankara 1990.
KARAOSMANOĞLU, Yakup Kadir, Yaban, İletişim Yay., İstanbul 2009.
KAZAN, Frances, Halide Edip ve Amerika, (Çev. Bernar Kutluğ), Bağlam Yay., İstanbul 1995.
KOCABAŞOĞLU, Uygur, Kendi Belgeleriyle Anadolu’daki Amerika, 19 Yüzyılda Os- manlı İmparatorluğu’ndaki Amerikan Misyoner Okulları, Arba Yay., İstanbul 1989.
Milli Mücadele’de Hilal-i Ahmer Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Teşkilinden Sakarya Zaferi’ne Kadar İcraat Raporu 23 Nisan 1920-23 Eylül 1921, [Özgün Adı: Osman- lı Hilal-i Ahmer Cemiyeti Ankara Hey’et-i Murahhası Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin Teşekkülünden Sakarya Zaferi’ne Kadar İcraat Raporu 23 Nisan 1336-23 Eylül 1337) , Yay. Haz: İsmail Hacıfettahoğlu], Türk Kızılayı Yay., 2. Baskı, Ankara 2007.
MODERWELL, H.K, “America’s Dilemma on War with Turkey”, New York Tri- bune, 23 Haziran 1918.
ORTAYLI, İlber, “Osmanlı İmparatorluğunda Amerikan Okulları Üzerine Bazı Gözlemler”, TODAİE Dergisi, C. 14, S. 3, Ankara 1982, s. 83, ss. 86-96.
SEZER, Ayten, Atatürk Döneminde Yabancı Okullar (1923-1938), TTK Yay., An- kara 1999.
TBMM Tutanak Dergisi, Devre: 1, İçtima: 2, C:9, Birleşim: 1-60, S. 380-384.
www.asteria.fivecolleges.edu/findails /sophiasmith/mnsss362.html