Yeniçeriler ve İktidar Bağlamında Osmanlı Sisteminin Dönüşümü

Yeniçerilik kurumunun klasik formunu tamamlayıp, bilhassa XVI. yüzyılın ortalarından sonra yaşadığı değişim ve farklılaşmalar, günümüzde yaygın tarih anlayışı tarafından, kurum adına “bozulma” ve Osmanlı siyasal ve sosyal sisteminin işleyişi açısından ise “gerileme”nin önemli bir sebebi olarak gösterilmektedir. Ancak yeniçerilik kurumunun başlangıcından kaldırılmasına kadar olan süreçte geçirdiği farklılaşmaları, Osmanlı Devleti’nin zaman içerisinde karşılaştığı siyasî, sosyal ve iktisadî problemler ve bunlara verdiği cevaplarda aramak daha doğru bir okuma olacaktır. Bu makalede, yeniçerilik kurumunun, Osmanlı siyasi ve sosyal dönüşümüne paralel olarak uğradığı değişim, özellikle iktidar ve sosyal gruplarla girdiği ilişkiler çerçevesinde tahlil edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Yeniçeriler, Devşirme, İktidar, Osmanlı Devleti, Sistemin Dönüşümü, Bozulma.

Janissary Corps and the Change of the Political Power Distribution System in the Ottoman Empire

As a completion of the classical understanding of the Janissary corps, in the present article it is illustrated how the changes which had taken place in this formation, especially after the second half of the 16th century, previously (at the era of the Ottoman Empire), from the political and social point of view called “backward” and nowadays, basing on the criteria of the popular historical depiction, called a “corruption” had become the reason of that so called “backwardness”. The reasons of that poor condition should be searched in the transformations taking place in the Ottoman Empire between the rise and the abolition of the Janissory corps; in the political, economical, social and power-connected problems as well as in the remedial steps which had been taken to prevent those problems.The present article provides an analisys of the connection between the political and social transformations of the Ottoman Empire and the changes in the Janissory corps, especially in the context of the relations between the Janissory and authorities or powerful social groups.

Keywords:

Janissory, Devsirme (recruiting of boys for the Jenissary corps), Power, Ottoman Empire, System Transformations, Corruption.,

PDF

___

Arşiv Belgeleri
Çankırı Şer’iyye Sicilleri 22, 24, 25
Araştırma ve İncelemeler
AKDAĞ Mustafa, Türk Halkının Dirlik Düzenlik Kavgası, Bilgi Yayınevi, İstanbul- Mart 1975
AKDAĞ Mustafa, Türkiye’nin İktisadi ve İçtimai Tarihi, Cilt 2, 1453-1559, İstanbul, 1974
AKTEPE Münir, Patrona İsyanı (1730), İstanbul, 1958
ÇAMUROĞLU Reha, Yeniçeriliğin Bektaşiliği ve Vak’a-i Şerriyye, İstanbul, 1991
GOFFMAN Daniel, Osmanlı Dünyası ve Avrupa 1300-1700, Çeviren; Ülkün Tansel, İstanbul 2004
HALE William, 1789’dan Günümüze Türkiye’de Ordu ve Siyaset, Çeviren: Ahmet Fethi, İstanbul 1996
Hoca Saadettin Efendi, Tacü’t-Tevarih, C. I, Sadeleştiren: İsmet Parmaksızoğlu, İstanbul 1974
İNALCIK Halil, Osmanlı İmparatorluğu, Klasik Çağ (1300-1600), Çeviren: Ruşen Sezer, İstanbul 2005
KARPAT Kemal, Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma, Çeviren: Dilek Özdemir, Ankara 2006
KARPAT Kemal H, Osmanlı Modernleşmesi- Toplum, Kuramsal Değişim ve Nüfus, Çevirenler: Akile Zorlu Durukan, Kaan Durukan, İmge Yayınları, 2002
KOÇİ BEY, Risale, Sadeleştiren: Zuhurî Danışman, Ankara 1985
MARDİN Şerif, “XIX. Yüzyılda Düşünce Akımları ve Osmanlı Devleti”, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C. I, İstanbul 1985
MARDİN Şerif, “Osmanlı Bakış Açısından Hürriyet” Çeviren: Fahri Unan, Türk Modernleşmesi- Makaleler 4-, İletişim Yayınları, İstanbul 1991
ORTAYLI İlber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, İstanbul 1983
ÖZKAYA Yücel, XVIII. Yüzyılda Osmanlı Kurumları ve Osmanlı Toplum Yaşantısı, Ankara 1985.
ÖZTUNA Yılmaz, Büyük Türkiye Tarihi, IX, İstanbul 1978
PAKALIN Mehmet Zeki, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I, İstanbul 1983
PALMER Alan, Osmanlı İmparatorluğu- Son Üçyüz Yıl- Bir Çöküşün Tarihi, Çeviren: Belkıs Çorakçı Dişbudak, İstanbul 1992
PAMUK Şevket, Osmanlı- Türkiye İktisadî Tarihi, İstanbul 2005
SHAW Stanford J –Ezel Kural, Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, C.II, İstanbul 1983
TİMUR Taner, Osmanlı Çalışmaları, İlkel Feodalizmden Yarı Sömürge Ekonomisine, Ankara 1989
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, “Devşirme”, İslam Ansiklopedisi, Cilt III, İstanbul 1977
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Tarihi, IV. Cilt, I. Bölüm, Ankara, 1982
UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, “Ayân”, İA, C. II, İstanbul 1986
QUATAERT Donald, Osmanlı İmparatorluğu 1700-1922, Çeviren: Ayşe Berktay, İstanbul 2005.