Turkey's Foreign Policy towards the Middle East in the 1950's and Its Impact On Turco-Arab Relations

Mustafa Kemal Atatürk tarafından yön verilen Türkiye'nin Ortadoğu politikası 1937 yılında kurulan Sadabad Paktıyla zirvesine ulaşmıştır. Daha sonra Türkiye'nin Ortadoğu'da takip etmiş olduğu aktif dış politikası Cumhurbaşkanı İnönü döneminde rafa kaldırılmıştır. İnönü dönemin kojektürü gereği ve de Arap ve Yahudiler arasında bir denge siyaseti takip edebilmek için bölge siyasetlerinden mümkün olduğunca uzak kalmayı tercih etmiştir. Ancak Demokrat Parti'nin 1950 yılında iktidara gelmesiyle bu durum değişmiş ve Başbakan Menderes Ortadoğu'da aktif bir politika takip etmeye başlamıştır. Menderes'in nihai amacı Türkiye'nin liderliğinde bir Arap NATO'su oluşturmaktı. Bunu için de iki temel sebebi vardı. Birinci sebep Sadabad Paktı'nı aktif hale getirmek ve Türkiye'nin politik güç ve nüfuzunu arttırmak. İkinci sebep ise Batı'dan özellikle de ABD'den güvenlik takviyesi ve ekonomik yardım almaktı. Çünkü Demokrat Parti yöneticileri Türkiye'nin, komünizmin yayılmasını önlemeye yönelik olarak Ortadoğu'da siyasi olarak etkili olması halinde bu hedeflerin gerçekleşeceğini düşünmüşlerdi.Ancak bu hedef Türk ve Arap devletlerin siyasi ve stratejik amaçlarının faklı olması yüzünden gerçekleşmedi. Bu makale arşiv belgelerine dayalı olarak hazırlanmış olup metinde mevcut ikinci el kaynaklardan da istifade edilmiştir.

1950'li Yıllarda Türkiye'nin Ortadoğu Politikası ve Bu Politikanın Türk-Arap Münasebetlerine Etkisi

Turkey's Middle Eastern policy was inaugurated by Mustafa Kemal Atatürk whose policy reached its zenith with the establishment of the Pact of Sadabad in 1937. Thereafter this political activism in the Middle East was abandoned by forthcoming Turkish leader, President İnönü. İnönü adopted a rather passive policy in the regional affairs in order to follow a balanced policy between Arabs and Jews for geopolitical reasons. When Democrat party came to power in 1950 they re-embarked Turkey's engagement in the Middle Eastern politics. Their idea was to set up a kind of Arab-NATO under Turkey's leadership. Their idea was first to revive and develop the Sadabad Pact with which their efforts convert this pact into the Baghdad Pact in 1955. Then their second aim was to secure Western especially American security and economic aid. Apart from security imperatives, they believed that their political activism against to the spread of communism in the Middle East could result western involvement in the regional affairs and hence could result for more economic aid. Though Turkey to a greater extend obtained their economic and political objectives vis a vis the West their policies with the Arab states resulted in a failure. This was because there were fundamental differences in the interests of Turkey and the Arab states.This article is based on abundant archival documents available in Turkey and abroad. It also consulted the available existing literature.

PDF

___

BISHKU, Michael B.,'Turkey and its Middle Eastern Neighbours since 1945', Journal of South Asian and Middle Eastern Studies, Vol.15, No.3, Spring 1992.
BAĞCI, Hüseyin, Demokrat Parti Dönemi Dış Politikası, (Ankara, 1990).
BILGIN,,Mustafa, Britain and Turkey in the Middle East: Politics and Influence in the Early Cold War Era (London & New York: IB Tauris, 2008).
BULENT, Ali Riza 'Turkish Participation in Middle East Defence Projects and its Impact on Turco-Arab Relations, May 1950-June 1953' (Unpublished Ph.D.Dissertation, St.Antony's College, Univ. of Oxford, 1982).
DERINGIL, Selim, Turkish Foreign Policy During the Second World War (Cambridge University Press, 1989).
DEVEREUX, David R., The Formulation of British Defence Policy Towards the Middle East, 1948-56 (London, 1990).
EROL, Mehmet Seyfettin, "NATO ve Kriz Yönetimi", Krizler ve Kriz Yönetimi, Mehmet Seyfettin Erol-Ertan Efegil, (ed.), (Ankara: Barış Kitap, 2012), pp. 347-369.
EROL, Mehmet Seyfettin, "Sovyet Talepleri (Stalin) Krizi", Türk Dış Politikasında 41 Kriz, Haydar Çakmak, (ed.), (Ankara: Kripto, 2012), pp. 57-70.
EROL, Mehmet Seyfettin, "14. Bölüm: 1946-1950 Dönemi Türk Dış Politikası", Osmanlı'dan İkibinli Yıllara Türkiye'nin Politik Tarihi, Adem Çaylak, Cihat Göktepe, Mehmet Dikkaya, Hüsnü Kapu, (ed.) (Ankara: Savaş Yayınevi, 2009), pp. 345-359.
EROL, Mehmet Seyfettin, "Batı ile İlişkiler (1950-1960)", Türk Dış Politikası 1919- 2008, Haydar Çakmak, (ed.) (Ankara: Barış Platin, 2008), pp. 437-447.
EROL, Mehmet Seyfettin, "11 Eylül Sonrası Türk Dış Politikasında Vizyon Arayışları ve "Dört Tarzı Siyaset"", Gazi Akademik Bakış, Cilt 1, Sayı 1, Kış 2007, pp. 33-55.
FERNEA, Robert A. and Louis, Wm, Roger, (ed.) The Iraqi Revolution of 1958, (London-NewYork, 1991).
GADDIS, John Lewis, Strategies of Containment: A Critical Appraisal of Post-war American National Security Policy (Oxford: Oxford Univ. Press, 1982).
HAHN, Peter L., The United States, Great Britain, and Egypt, 1945-1956: Strategy and Diplomacy In the Early Cold War (The Univ. of North Carolina Press, 1991)..
HARRIS, George, Troubled Alliance (Washington DC: AEI-Hoover Institute, 1972).
KASAPSARAÇOĞLU, 'Murat, Harmonization of Turkey's Political, Economic and military interstes in the 1950's: Reflections on Turkey's Middle East Policy', Turkish Studies, vol.16, issue 3, 2005.
KÜRKÇÜOĞLU, Ömer E. Türkiye'nin Arab Orta Doğusuna Karşi Politikası, 1945-70 (Ankara 1972).
MC GHEE, George, The US Turkish-Nato Middle East Connection (London, 1990).
RUBINSTEIN, Alvin Z., Soviet Policy Toward Turkey, Iran, and Afghanistan: The Dynamics of Influence, (New York, 1982).
SOYSAL, Ismail , '1955 Bagdat Pakti' Belleten, c.55, sayı 212, (Ankara Nisan, 1991)