Ramazanoğulları Beyliği'nin Kuruluşu

Ramazanoğulları Beyliği, Adana merkez olmak üzere XIV. yüzyılda Çukurova'da kurulmuş bir Türk beyliğidir. Bu beyliği meydana getiren Üç Ok Türkmenleri, kuruluşundan beri Memlûklere hizmet etmiş akıncı Türk beyleri idi. Memlûkler'in Çukurova'da bulunan Ermeniler üzerine yaptıkları seferlerde büyük gayret göstermişler ve bu devletin yıkılmasından sonra bölgede Memlûklere tâbi olarak nüfûzlarını sağlamlaştırmışlardır. Öyle ki “Türkmen Emiri” payesini alan Ramazan Bey, Kahire'de Memlûk sultanı tarafından ağırlanmış, kendisine hil'at giydirilmiştir. Memlûkler, kuzey hudutlarında olmasından dolayı bu beyliğin kurulduğu coğrafyaya bilhassa dikkat etmişler ve burada Ayas, Tarsus ve Sis olmak üzere üç nâiblik tesis etmişlerdir. Bu üç şehri doğrudan payitahtları Kahire'den nâibler göndererek sürekli murakabe altında tutmuşlardır. Memlûklerin bu tutumuna rağmen Ramazan Bey'den sonra başa geçen İbrahim Bey Dulkadiroğullarının Memlûklere karşı başarılarından cesaretle onlarla ittifak ederek başkaldırmış, ancak bu başkaldırısı bir netice vermemiş ve hatta hayatına mal olmuştur. Birbirlerine yakın coğrafyalarda Memlûklere tâbi olarak kurulmuş Ramazanoğulları ve Dulkadiroğulları Beyliklerinin tarihleri çoğu yerde kesiştiği için ilgili yerlerde Dulkadiroğulları beylerinin faaliyetlerine de değinilecektir. Ancak bu dönemde Türkmenler üzerine bildiklerimiz Memlûk kroniklerinin verdiği malumât ile sınırlıdır.

Anahtar Kelimeler:

Ramazanoğulları Beyliği, Ramazan Bey, İbrahim Bey, Memlûk Devleti, Dulkadiroğulları Beyliği.

Establishment of Ramadan Principality

Ramadan Principality is a Turkish state which was established in Cukurova, having Adana as center, in 14th century. Uc Ok Turcoman, constituting this state, were Turkish raider lords who served Mamluks from the beginning of the establishment. They showed maximum effort during the campaigns by Mamluks onto the Armenians living in Cukurova, and after the collapse of this state, they secure their position in that region as being subject to Mamluks. Insomuch that Ramazan Beg, signified as “Turcoman Emir”, was accommodated by Mamluks Sultan in Cario, and dressed Khalat. Mamluks attached great importance to the region forming the north border in which Ramadanids was established. They formed three regentships named as Ayas, Tarsus and Sis and constantly supervised these three cities by sending regents from the capital city, Cairo. Despite the attitude of Mamluks, Ibrahim Beg, successor of Ramadan, who took courage from the achievements of Dulkadirids, allying with them revolted against Mamluks, but this revolt did not produce result and moreover cost his life. Since the histories of Ramadan and Dulkadir Principalities, established as subjected to Mamluks in close regions, crossed with each other's frequently, activities of Dulkadirids will also be mentioned where relevant. But what we know about Turcoman is limited to the information given by Mamluks' chronicles.

Keywords:

Ramadan Principality, Ramadan Beg, Ibrahim Beg, Mamluk State, Dulkadir Principality.,

PDF

___

ALKAN, Mustafa, Adana’nın Bütüncül Tarihi Çerçevesinde Adana Vakıflarının Analizi- TÜSOKTAR Veri Tabanına Dayalı Bir Araştırma, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara, 2004.
Âşıkpaşazâde, Osmanoğulları’nın Tarihi, Tevârih-i Âl-i Osmân, Haz. Kemal Yavuz- M.A. Yekta Saraç, İstanbul, 2007.
‘Âşûr, Said Abdulfettah, Mısr ve eş-Şâm fî Asr el-Eyyûbiyyîn ve el-Memâlik, Beyrut- Lübnan, tarihsiz. BOCHNER, V. F., “Sis”, İA (MEB), C. X, İstanbul, 1964, s. 708-712.
ÇALI, Ayşegül, Ramazanoğulları Beyliği, Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Ens., Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 2003.
Darkot, B., “Tarsus”, İA (MEB), C. XII/I, İstanbul, 1993, s. 18-24.
Ebû’l- Fidâ, el-Melik el-Müeyyed, Tarih Ebî Fidâ, el-Musemma el-Muhtasar fî Ahbâr el-Beşer, C. II, Tah. Mahmud Deyyûb, Lübnan, 1997.
C. I/II, Tah. Muhammed Mustafa Ziyâde, Kahire, 1957; 6 Cilt, Tah. Muhammed
Abdulkadir Ata, Lübnan, 1997. el-Yûsufî, Musa b. Muhammed b. Yahya, Nüzhet en-Nâzır fî Siret el-Melik en-Nâsır,
Tah. Ahmed Hatit, tarihsiz. Ersan, Mehmet, Türkiye Selçukluları Zamanında Anadolu’da Ermeniler, Ankara, 2007. es-Sayrâfî, Nüzhet en-Nüfûs ve el-Ebdân fî Tevârih ez-Zeman, 3 Cilt, Tah. Hasan Ha- beşi, Kahire, 1973.
Har-El, Shai, Struggle For Domination in The Middle East, The Ottoman-Mamluk War 1485-1491, Leiden-New York-Koln, 1995.
Hoca Sadedin Efendi, Tâcü’t-Tevârih, 5 Cilt, Haz. İsmet Parmaksızoğlu, Ankara, 1979.
Irwin, Robert, The Middle East in the Middle Ages, The Early Mamluk Sultanate 1250- 1382, Great Britain, 1986.
İbn Bahadır, el-Mü’mini el-Şâfi’î, Kitâb Mecmû fî et-Tevârih, Vekâ’i‘ et-Türkmân, Topkapı Sarayı Müzesi, III. Ahmed Kütüphanesi, nr. 3057.
İbn Dokmak, Sârımüddin İbrahim b. Muhammed, en-Nefhat el-Mıskiyye fî ed- Devlet et-Türkiyye, min el-Cevher es-Semîn fi Siyer el-Hulefâ ve el-Mülûk ve es-Selâtin (min sene 637 hattâ sene 805), Tah. Ömer Abdüsselâm Tedmurî, Beyrut, 1999.
İbn Habib, el-Halebî, Bedreddin Hasan b. Ömer, Tezkiret en-Nebîh fî Eyyâm el- Mansûr ve Benîh, Tah. M. Muhammed Emin- S. A. ‘Aşûr, 3 Cilt, Kahire, 1976-1986.
İbn Hacer el-Askalânî, Şihâbuddin Ahmed, İnbâ’ el-Ğumr bi Ebnâ’ el-Umr, 4 Cilt, Tah. Hasan el-Habeşi, Kahire, 1998.
İbn İyâs, Bedâ’i‘ ez-Zuhûr fî Vekâ’i‘ ed-Duhûr, V Cilt, Tah. Mustafa Ziyâde, Kahire, 1984.
İbn Kemâl, Tevârih-i Âl-i Osmân, VII. Defter, Tenkidli Transkripsiyon Haz. Şera- feddin Turan, Ankara, 1991; VIII. Defter, Haz. Ahmet Uğur, Ankara, 1997.
İbn Sıbât, Sıdk el-Ahbâr, 2 Cilt, Tah. Ömer Abdusselam Tedmurî, Tarabulus-Lübnan, 1993.
İBN ŞEDDAD, Baypars Tarihi, çev. M. Şerefüddin Yaltkaya, Ankara, 2000.
İbn Tagrıbirdî, Ebû el-Mehâsin Cemâleddin Yûsuf, en- Nücûm ez-Zâhire fî Mülûk Mısr ve el- Kâhire, 16 Cilt, Tah. Muhammed Hüseyin Şemseddin, Lübnan, 1992.
İbn Tagrıbirdî, Ebû el-Mehâsin Cemâleddin Yûsuf, ed-Delîl eş-Şâfî alâ el-Menhel es-Sâfî, 2 Cilt, Tah. Fehim Muhammed Şeltût, Kahire, 1998.
İbn Tûlûn, Muhammed es-Sâlihi el-Dımaşkî, İ’lâm el-Verâ bi men Veliye Nâiben min el-Etrâk bi Dımaşk eş-Şâm el-Kübrâ, Tah. Muhammed Ahmed Duhman, Dımaşk, 1964.
Kanat, Cüneyt, “Memlûkler ve Çukurova”, Efsaneden Tarihe Tarihten Bugüne Adana: Köprübaşı, Hazırlayanlar: Doç. Dr. Erman Artun- M. Sabri Koz, YKY, İstanbul, 2000, s. 93-107.
Kopraman, Kâzım Y., “Mısır Memlûkleri (1250-1517)”, Makaleler, yayına haz. E.
S. Yalçın-A. Çetin, Ankara, 2005, s. 81-159.
KURT, Yılmaz, “Ramazanoğulları Beyliği”, Türkler, C. VI, Ankara, 2002, s. 816-823.
“Ramazan Oğulları (1378-1608)”, Tarihte Türk Devletleri II, Ankara, 1987.
Lane-Poole, Stanley, A History of Egypt in the Middle Ages, New York, 1969.
Mordtmann, J. H., “Dulkadırlılar”, İA, C. III, İstanbul, 1977.
Nersesian, Sirarpie der, The Armenians, London, 1969.
NEŞRÎ, Mehmed, Kitâb-ı Cihan-nümâ, Neşrî Tarihi, C. I-II, Yay. Faik Reşit Unat-M. Altay Köymen, Ankara, 1987.
Spuler, Bertold, İran Moğolları, Siyaset, İdâre ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350, çev. Cemal Köprülü, Ankara, 1987.
Sümer, Faruk, “Anadolu’da Moğollar”, Selçuklu Araştırmaları Dergisi, S. I, 1969, s. 1-147.
“Çukur-ova Tarihine Dâir Araştırmalar”, Tarih Araştırmaları Dergisi, C. I, Ankara, 1963, s.1-108.
“Ramazanoğulları”, İA, (MEB), C. IX, İstanbul, 1988, s. 612-621.
“Bozok Tarihine Dair Araştırmalar”, Cumhuriyetin 50. Yıldönümü Anma Kitabı, Ankara, 1973, s. 309-351.
Tekindağ, M. C. Şehabeddin Berkûk Devrinde Memlûk Sultanlığı, İstanbul, 1961.
“II. Bâyezid Devrinde Çukur-ova’da Nüfuz Mücâdelesi”, Belleten, C. XXXI, Ankara, 1967.
“Memlûk Sultanlığı Tarihine Toplu Bir Bakış”, İÜEF Tarih Dergisi, S. XV, İstanbul, 1971, s. 1-38.
Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Ankara, 1998.
Yinanç, Refet, Dulkadir Beyliği, Ankara, 1989.
“Dulkadiroğulları”, DİA, C. IX, İstanbul, 1994.