Bilim Tarihçisi Sübki’ye Göre Cengiz Han

Cengiz Han’ın liderliğinde (1155-1227) başlayan büyük bir kısmı onun idaresi altında bir kısmı da onun ölümünden sonra halefleri tarafından devam ettirilen seferler Asya’nın tamamını etkilemiştir. Dünya tarihinde önemli bir etkisi olan Cengiz olayını değerlendiren diğer yazarlarla Bilim Tarihçisi Sübki’nin bakışı arasında çok önemli farklar bulunmaktadır. Müslüman bir tarihçi olan, zulüm gören tarafta bulunan Sübki, bu meseleye çok farklı bakış açıları ile yaklaşmaktadır. Bu çalışmada Müslüman halkların Cengiz algısı öncelikle Sübki’nin eserinde yer aldığı şekliyle belirlenmeye çalışılacaktır. Onun verdiği bilgilerin analizi yapılarak diğer kaynaklarla karşılaştırılacak böylece araştırmacı ve okuyucuların Cengiz’i ve onun oluşturduğu toplumu tanıması, dünya tarihindeki yerini ve önemini kavraması sağlanacaktır.

Anahtar Kelimeler:

Cengiz Han, Tarih, Sübki, Moğol, Tatar

Genghis Khan: In The View Of Science Historiographer, Subki

Campaigns which started under the leadership of Genghis Khan (1155-1227) and were sustained by his successors after his death affected the whole Asia. There are important differences between the other authors that interpret the worldwide effect of Genghis event and Subki’s point of view. Subki, as a Muslim historian who belonged to oppressed side, approaches to Genghis’ event from different point of views. In this paper, the perception of Genghis by Muslim peoples will primarily be tried to be specified in the form written in Subki’s work. The information he gives in his work is going to be analysed and compared with other sources so that researchers and the readers could know both Genghis and his society and comprehend their importance and their place in history of the world.

Keywords:

Genghis Khan, History, Subki, Mongol, Tatars ,

PDF

___

Aknerli Grigor, Okçu Milletin Tarihi, (Ter. Hrant Andreasyan), İstanbul, 1954.
BARTHOLD, Vasiliy Vladimiroviç, Moğol İstilasına Kadar Türkistan, (nşr. Hakkı Dursun Yıldız), Ankara 1990.
CARL, Brockelmann, İslâm Milletleri ve Devletleri Tarihi, (trc. Neşet Çağatay) Ankara 1964.
CURT, Alinge, “Moğol Kanunları” (Çev. Coşkun Üçok), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, IX/3-4, 1952.
CÜZCANİ, Ebu Ömer Minhacüddin Osman b. Muhammed el-Cüzcani, Tabakatı Nasıri, (nşr. Abdülhay Habibi), I-II, Tahran 1984.
DİYARBEKRİ, Hüseyin bin Muhammet bin el-Hasan 1574, Et-Tarîh Ül-Hamis Fi
Ahvâli Enfesi Nefis, yr, 1303, I-II.
Ebu’l-Gazi Bahadır Han, Şecere-i Türkî, (DTCF Kütüphanesindeki Osmanlıca Nüsha). Ebü’l-Ferec, Gregory (Bar Hebraeus) 684/1286, Abu’l-Farac Tarihi, (Ter. Ömer
Rıza Doğrul), I-II, Ankara 1987.
G. Le. Strange, The Lands of Eastern Caliphate, Cambridge 1905.
GAMİDİ, Sa’d b. Muhammed Huzeyfe Müsfir el-Gamidi, Sükutu’d-devleti’l Abba- siyye, Beyrut,1981.
GEOFF, Watson, 1200-1800 Yılları Arasında Batı’daki Orta Asya İmajı, Türkler An- siklopedisi, VIII, 334
GİBBON, Edward, Gibbon’s Decline and Fall of the Roman Empire, 6 Cilt, New York, 1966.
GROUSSET, Rene, Bozkır İmparatorluğu, (Ter. M. Reşat Uzmen), İstanbul 1993.
HAMEVİ, Ebu Abdullah Yakut b. Abdullah el-Hamevi (626/1228), Mu’cemu’l- Buldan, I-V, Beyrut ts.
ISTAHRİ, Ebu İbrahim b. Muhammed el-Farisi el-Istahri, Mesalikü’l-Memalik, (nşr. M. J. De Goeje), Leiden, 1967.
İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail b. Ömer b. Kesir, (774/1326), El-Bidaye Ve’n-Nihaye, I-XIV, Beyrut 1966, XIII.
İbn Sâ’i, Ali b. Enceb İbn Sâ’i el-Bağdadi(674/1275), Kitabü Muhtasar Ahbaru’l- Hülefa, Bulak, 1309/1891.
İbnü’l-Esîr, İzzüddin Ebü’l-Hasan Ali b. Muhammed İbnü’l-Esîr (630/1232), El
Kamil Fi’t-Tarih, (muh. Muhammed Yusuf Dakkak, Beyrut, 2010, I-X.
İbnü’l-Futi, El-Havadisü’l-Cami’a Ve’t-Tecaribü’n-Nafi’a Fi Mieti’s-Sabi’a, (nşr. Muslihuddin Cevad), Bağdat, 1932.
KAFESOĞLU, İbrahim, “Türkler, Moğollar ve Cengiz’in Milliyeti”, Türk Yurdu, S. , (Ocak 1956).
LAMB, Harold, Cengiz Han, (Çev. Ali Ünal), İstanbul 1987.
MAKDİSİ, Ebu Abdullah Muhammed b. Ahmed el-Makdisi, Ahsenü’t-Tekasim Fi Ma’rifeti’l-Ekalim, Leiden 1877.
Manghol-Un Niuça Tobça’an (Yüan-Ch’ao Pi-Shi), Moğolların Gizli Tarihi, Ter. Ah- met Temir, Ankara 2010.
MATTHİAS, Heiduk, Ortaçağ’da Avrupalıların Göçebe Topluluklara Bakışı, Türkler An- siklopedisi, Ankara, 2002.
MORİEDGA, D’ohsson, Tarih-i Moğol, [trc. Mustafa Rahmi (Balaban)], İstanbul l340-1342/1920-1923.
NESEVİ, Şihabüddin Muhammed b. Ahmed Nesevi (662/1264), Celalüttin Hare- zemşah, [trc. Necip Asım (Yazıksız)], İstanbul 1934, 34.
NESEVİ, Şihabüddin Muhammed b. Ahmed Nesevî (662/1264), Siratu’s-Sultan
Celaleddin Mengüberti, (nşr. O. Houdas), Paris 1891.
ÖZDEMİR, H. Ahmet, Moğol İstilası Cengiz ve Hülagu Dönemleri, İstanbul, 2005.
Reşîdüddîn b. Fazlullah el-Vezir b. İmamüddevle Ebü’l-Hayr Muvaffıkuddevle et-Tabib el-Hemedani(717/1318), Cam’iu’t-Tevarih, (Ter. Abdülbaki Gölpınarlı) İstanbul, tarih yok.
SPULER, B, el-Âlemu’l-İslâmî fi’1-Asri’l-Moğoli, (trc. Halid İsa Esad), Dımaşk l987. SPULER, B, İran Moğolları, (Çev. Cemal Köprülü) Ankara, 1987.
SÜBKİ, Tacüddin Ebû Nasr Abdülvehhab b. Ali b. Abdülkafi es-Sübki (771/1369),
Tabakâtü’ş-Şâfi’iyyeti’l-Kübrâ, (Tah. Mustafa Abdülkadir Ahmed Ata) Beyrut, 1999.
Tahirü’l-Mevlevi, Cengiz ve Hülagu Mezalimi, İstanbul 1322/1904.
TEMİR, Ahmet, “Moğol (Veya Türk-Moğol) Hanlığı”, Türkler Ansiklopedisi, Ankara, 2002.
TOGAN, İstenbike, “Çinggis Han ve Moğollar”,Türkler Ansiklopedisi, Ankara 2002.
VERNADSKY, George “Cengiz Han Yasası”, Türk Hukuk Tarihi Dergisi, I, 1941-42, Ankara 1944.
Ya’kubi, Ahmed b. Ebu Ya’kub İshak b. Ca’fer b. Vehb b. Vadıh Ya’kubi (283/897), Tarihu’l-Ya’kubi, I-II, Beyrut ts.