Arap Devletleri Ligi, Orta Doğu ve Bölge DengeleriÜzerindeki Etkisi*

Osmanlı Devleti'nin parçalanmasını hızlandırmak amacıyla İngiltere ve Fransa, Arap coğrafyasında hüküm sürme ideaları neticesinde Arap milliyetçiliğini destekleyen politikalar izlemişlerdir. 1. Dünya savaşı sonrasında bu iki devletin mandası altına giren Araplar ise milliyetçilik akımlarının hedefini değiştirmiş, kendi manda yönetimlerine karşı duruş almışlardır. Mısır, Irak, Suriye, Lübnan, Trans-Ürdün, Suudi Arabistan, Yemen ve Filistinli Arapların temsilcilerinin katıldığı 'İskenderiye Protokolü' ile, Arap Devletleri Ligi'nin temelini oluşturmuşlardır. 22 Mart 1945'te kurulan Arap Devletleri ligi bugün itibariyle de 22 üyesiyle faaliyetlerini sürdüren siyasi bir yapılanmadır.Orta Doğunun ve Bölge dengelerinin, Arap Devletleri Liginin kuruluşuna giden süreçten günümüze kadar irdelendiği ilgili makalemizin birinci bölümünde detaylandırılan; 1.Arap-İsrail Savaşı, Bağdat Paktı, Süveyş Krizi, Filistin Kurtuluş Örgütü (FKÖ)'nün kurulması, Altı Gün Savaşı, Ürdün-Filistin çatışması, Mısır-İsrail uzlaşması, İran-Irak savaşı, Körfez Savaşı, ABD'nin Irak'a Müdahalesi gibi hususlarda Arap Devletleri Ligi'nin işlevi ele alınmaktadır. Arap Devletleri Ligi'nin Orta Doğu ve Bölge dengeleri üzerindeki etkisi göz önünde bulundurulduğunda Lig üyesi ülkelerin ulusal çıkarlarının, birliğin ortak hareket etme ve savunma ideasını çürütecek sonuçlar verdiği görülmektedir.Makalemizin ikinci bölümü ise Arap Devletleri Ligi'nin sıklıkla kendi içinde oluşan bu krizlerinin yapısal irdelemesini kapsamaktadır. Bu bağlamda Lig'in Orta Doğu ve bölge dengeleri üzerindeki etkinliği, organizasyon yapısı ve hukuki düzenlemesinden mütevellit oluşan sorunların ele alınmasıyla ortaya konmaktadır. Mamafih Arap Devletleri Ligi'nin bölge dengeleri üzerinde neden daha etkin bir aktör olamadığı sorusunun yanıtı aranmıştır. Yetki sorunu, uzlaşmazlıkların çözümü sorunu, ortak zemin ve değerler oluşturulmama sorunu, savunma ve güvenlik sorunu, kararların hayata geçirilememesi ve yaptırım sorunu, Lig'in kendi kararlarıyla çelişme sorunu, Arap Lig'i zirvelerinde yaşanan sorunlar gibi başlıklar altında incelenmiştir.

Arab League and Its Effect on the Middle Eastern and Regional Balance

In order to accelerate the fragmentation of the Ottoman Empire, Britain and France followed politics that supported Arab nationalism in the wake of the ideals of reigning in the Arabian geography. The Arabs who came under the mandate of these two states after the First World War changed the goal of nationalist movements and took a stand against their mandate administrations. Egyptian, Iraq, Syria, Lebanon, Trans-Jordan, Saudi Arabia, Yemen and Palestinian Arabs participated in the 'Alexandrian Protocol'. The League of Arab States, established on March 22, 1945, is a political structure that continues its activities with 22 members as of today.Detailed in the first part of the relevant article of the Middle East and the region balances, which is examined daily from the process leading to the establishment of the League of Arab States; 1. The Arab-Israeli War, the Baghdad Pact, the Suez Crisis, the establishment of the Palestinian Liberation Organization, the Six-Day War, the Jordanian-Palestinian conflict, the Egyptian-Israeli reconciliation, the Iran-Iraq war, the Gulf War, the function of the League of Arab States is considered. Given the influence of the League of Arab States on the Middle East and its regional balances, the national interests of the League member countries seem to give results that will defeat the idea of joint action and defense.The second part of our production includes the structural analysis of the crises of the League of Arab States. In this context, the effectiveness of the League on the Middle East and regional balances is revealed by addressing the problems that arise from the organizational structure and legal regulation. However, the question of why the League of Arab States could not be a more effective actor on regional balances was sought. The issue of authority is examined under the titles such as the problem of resolving conflicts, the issue of not establishing common grounds and values, the issue of defense and security, the failure of decisions to be violated and sanctions, the problem of conflict with the League's own decisions and the problems experienced in the Arab League summit.

___

  • ARI Tayyar, Geçmişten Günümüze Orta Doğu, Alfa Yayım, İstanbul 2004.
  • ARI Tayyar, İran, Alfa Yayım, İstanbul, 2003.
  • ARMAĞANOĞLU Fahir, Siyasi Tarih (1789-1960), Sevinç Matbaası, Ankara 1964.
  • ATACAN Funda, Değişen Toplumlar Değişmeyen Siyaset: Ortadoğu, Bağlam Yayıncılık, İstanbul 2004.
  • BARNET Michael, Dialogues in Arap Politics, Columbia University Press, New York 1998.
  • BASSAM Tibi, Conflict and war in the Middle East 1967-91; regional dynamic and superpowers, Mcmillan Press, London 1993.
  • BULUT Faik, Arapların Gözüyle Irak İşgali, Berfin Yayıncılık, İstanbul 2003.
  • DAVİŞA Adid, Arap Milliyetçiliği, Literatür Yayıncılık, İstanbul 2004.
  • GÜNDÜZ Tarık, Arap Birliği, Kozan Yayınları, Ankara 2002.
  • KHOSROKHAVAR Farhad-ROY Oliver, İran: Bir Devrimin Tükenişi (çev. İsmail Yarguz), Metis yayınları, İstanbul 2000.
  • RUŞEDAT Şefik, Filistin, Cendur Yayınları, Beyrut 1961.
  • SANDER Oral, Siyasi Tarih, İmge Kitapevi, Ankara 2000.
  • SUEZ Kennet, The Twice Fought War, McGraw Hill Press, New York 1969.
  • WOOLF Jhon, Arap Dünyası, Beyrut Yayıncılık, Beyrut 1960.
  • YAGİ İsmail Ahmet, Irak Ürdün İlişkileri 1941-1958, Darülsehva Yayınları, Kahire 1988.
  • www.voa.com (Voice of Amerika)
  • AP, Mart 2005, Tunus
  • AA, Mart 2006, Sudan
  • El Ehram, Mart 1955, Kahire
  • Hürriyet, "Arap Birliği ve Türkiye", 01.04.2006
  • DHA, 27.03.2006
  • Reuters, 2002, Şarmh El-Şeyh