AK Parti Döneminde Ortadoğu'da Türk-Amerikan İlişkilerinin Jeokültürel Ekseni: İslami Kimlik

Türk-Amerikan ilişkileri tarihsel olarak hep inişli çıkışlı bir seyir izlemiştir. Aynı şekilde AK Parti döneminde de Türk-Ameriken ilişkileri bu sürekliliği muhafaza etmekle birlikte ikili ilişkilerde önceki dönemlerdeki Türkiye'nin jeopolitik konumu yerine bu sefer jeokültürel boyut önem kazanmıştır. Bunda küresel siyasetin dinamiklerinin 11 Eylül Terör saldırıları sonrasında 'İslami terör' olgusu çerçevesinde şekillenmeye başlaması etkili olmuştur. Bu araştırma, AK Parti döneminde Türk-Amerikan ilişkilerinin jeokültürel ekseni olan model ülke retoriğini, Ortadoğu politikası odaklı kamu diplomasisi paradigması çerçevesinde analiz etmektedir. Temel araştırma sorusu, AK Parti döneminde Türk-Amerikan ilişkilerini belirleyen ana faktör ve eksen nedir? Bu çalışmada iki temel argüman geliştirilmiştir: Birincisi, AK Parti döneminde Türk-Amerikan ilişkilerini belirleyen esas unsur, Türkiye'nin İslami kimliği olmuştur. ABD, AK Parti'nin İslami kimliğini Genişletilmiş Ortadoğu ve Kuzey Afrika Girişimi stratejisinde model olarak kullanmayı tercih etmiştir. Bu bağlamda ikili ilişkiler, jeokültürel eksen temelinde Ortadoğu'nun Müslüman toplumlarını dönüştürme amaçlı model ülke retoriği düzleminde gelişme göstermiştir. İkincisi, Türk-Amerikan ilişkileri, 2013 yılından itibaren Arap Baharı sürecinde Suriye ve Mısır kriziyle bozulmaya başlamış ve siyasal İslam ve ılımı İslam konusunda iki ülkenin çıkarları ayrışmaya başlamıştır. Özellikle ABD'nin ılımlı İslam politikasından vazgeçmesi, AK Parti ile ABD arasındaki ilişkilerin kırılma noktası olmuştur. Bu bağlamda da ikili ilişkilerin geleceğinin bir boyutunu siyasal İslam özellikle İŞİD gibi 'İslamcı terör' örgütleri diğer boyutunu ise ABD-İran yakınlaşmasının belirleyeceği ileri sürülmüştür

Geocultural Axis of Turkish-American Relations under the JDP Rule in the Middle East: Islamic Identity

Turkish-American relations have historically always experienced its several ups and downs. TurkishAmerican relations have maintained this continuity while Turkey's geocultural dimension have gained importance instead of its jeopolitical position during Justice and Development Party (AK Parti) decade. The dynamics of global politics have began to take shape within the framework of 'Islamic terror' after the September 11 terrorist attacks that influenced herein. This paper analyzes the axis of geoculture in the context of model country rhetoric in the U.S.-Turkey relations focusing particularly on the Middle East politics within the scope of public diplomacy. The main research question of the study is as follows: what is the primary factor and axis that determines the U.S.-Turkey relations? The research has two fundamental arguments: First, the determining factor has been Turkey's Muslim identity under JDP. The U.S. has opted to use JDP's Islamic identity as a model in its grand strategy of Greater Middle East and North Africa Initiave. The bilateral relations have set by the rhetoric of model country in the axis of geoculture, which aimed to transformation of Muslim Middle Eastern societies. Second, the relations have began to deteriorate with Syrian and Egyptian crisis in the process of 'Arab Spring' since 2013 and the interests of two states have conflicted over the political Islam and moderate Islam. More particularly, the abandon of the U.S.'s moderate Islam policy became a turning point of the relations between JDP and Obama administration. In this context, it is suggested that the one dimension of political Islam and the other dimension the U.S.-Iran rapprochement which will determine the future of the U.S.-Turkey relations

PDF

___

AKGÜN, Mensur, Sabiha Senyücel Gündoğar, Ortadoğu'da Türkiye Algısı 2013,
TESEV Dış Politika Programı, TESEV Yayınları, İstanbul, Kasım 2013, Erişim tarihi: 02.01.2016, http://www.fes-tuerkei.org/media/pdf/Publikationen%20Arc- hiv/Ortak%20Yay%C4%B1nlar/2013/Perception2013-tur.PDF.
AMER, Adnan Abu, "Hamas Türkiye'deki seçimlerle niçin bu kadar ilgili?", Al- Monitor, 10.11.2015, Erişim tarihi: 24.01.2016, http://www.al-monitor.com/pul- se/tr/originals/2015/11/hamas-congratulate-turkey-akp-elections.html#.
AYDIN, Mustafa (der.), Küresel Politika'da Orta Asya, Nobel Yayınevi, Ankara, 2005;
AYDIN, Mustafa (der.), Türkiye'nin Avrasya Macerası, 1989-2006, Avrasya Üçleme- si II, Nobel Yayınevi, Ankara, 2008.
AYOOB, Mohammed, "The Middle East in 2025: Implications For U.S. Policy",
Middle East Policy Council, Summer 2006, Volume XIII, Number 2, Erişim tarihi: 01.2016, implications-us-policy?print.
BALCI, Ali, Nebi Miş, "Turkey's Role in the Alliance of Civilizations: A New Perspective in Turkish Foreign Policy?", Turkish Studies, Vol. 9, No. 3, 387-406, September 2008.
BENARD, Cheryl Civil Democratic Islam Partners, Resources, and Strategies, California, Rand Corporation, 2004.
BENARD, Cheryl, "Moderate Islam' Isn't Working", The National Interests, 12.2015, Erişim tarihi: 04.02.2016, http://www.nationalinterest.org/feature/ moderate-islam-isnt-working-14693.
CAN, Eyüp, "Yoksa Türkiye İsrail'le savaşa mı girecek?", Radikal, 10.09.2011,
Erişim tarihi: 12.02.2016, http://www.radikal.com.tr/yazarlar/eyup-can/yoksa- turkiye-israille-savasa-mi-girecek-1062879/.
Cheryl Benard, "Moderate Islam' Isn't Working", The National Interests, 20.12.2015, Erişim tarihi: 02.2016, http://www.nationalinterest.org/feature/moderate-islam-isnt-working-14693
CANİKLİOĞLU, Meltem Dikmen, "Ulusal ve Uluslararası Hukuk Işığında Türkiye'nin 2003 Tezkere Serüvenine ilişkin Görüşler-Düşünceler", Dokuz Eylül
Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 2, 2007, ss.29-97.
EKŞİ, Muharrem, The Rise and Fall of Soft Power in Turkish Foreign Policy During JDP: The Rise and fall of the Turkish Model in the Muslim World, LAP Lambert Academic Publishing, 2016.
ERGÜN, Mustafa, "Obama'nın Suriye politikasında U dönüşü ", PressHaber, 11.2014, Erişim tarihi, 01.01.2016, http://www.presshaber.com/obamanin- suriye-politikasinda-u-donusu-haber6117.html.
ERHAN, Çağrı "ABD ve NATO'yla İlişkiler", Baskın Oran (der.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt I: 1919-1980, İletişim
Yayınları, İstanbul, 2001, s.681-715.
EROL, Mehmet Seyfettin, "11 Eylül Sonrası Türk Dış Politikasında Vizyon Ara- yışları ve "Dört Tarz-ı Siyaset", Akademik Bakış, Cilt 1, Sayı 1, Kış 2007, ss. 33-55.
EROL, Mehmet Seyfettin, "Türkiye'nin Orta Asya Politikasına Rusya Federasyo- nu ve bölge Ülkelerinden Genel Bir Bakış", Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XIII/1 (Yaz 2012), ss.1-20.
EROL, Mehmet Seyfettin, Osman Nuri Beyhan, "Dış Politikanın Belirlenmesi Sürecinde Siyasal Rejimlerin Rolü ve Türkiye Örneği", Dış Politika Teorileri Bağ- lamında Türk Dış Politikasının Analizi, Cilt: 1, Ertan Efegil, Rıdvan Kalaycı (der.), Nobel Yayınları, İstanbul, 2012, s. 335-356.
EROL, Mehmet Seyfettin, Emre Ozan, "Türk Dış Politikasında Süreklilik Unsuru Olarak Siyasal Rejim", Akademik Bakış, Cilt 4, Sayı 8, Yaz 2011, ss. 13-38.
GOLDBERG, Jeffrey, "The Obama Doctrine", The Atlantic, April 2016, Erişim tarihi: 05.04.2016, http://www.theatlantic.com/magazine/archive/2016/04/the- obama-doctrine/471525/.
HUNTINGTON, Samuel P., "The Clash of Civilizations?", Forreign Affairs, Sum- mer 1993 Issues.
HUNTINGTON, Samuel P., The Clash of Civilizations and the Remaking of World Order, Simon & Schuster, London, 2011.
KASSEM, Taha, "The Rise of Political Islam Can The Turkish Model Be Applied Successfully in Egypt?", Topics in Middle Eastern and African Economies, Vol. 15, No. , May 2013, ss. 64-91.
KİDWAİ, M. Saleem, US Policy Towards the Muslim World: Focus on Post 9/11 Period, University Press of America (UPA), Maryland, May 2010.
KİRİŞCİ, Kemal, "The Rise and Fall of Turkey as a Model for the Arab World", Brookings, August 15, 2013, Erişim tarihi: 16.02.2016, http://www.brookings.edu/ research/opinions/2013/08/15-rise-and-fall-turkey-model-middle-east.
KÖYLÜ, Murat, "Büyük Ortadoğu Projesi (BOP), Türkiye ve Suriye", Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, Aralık 2015, ss. 88-100.
OĞUZLU, Tarık NATO ve Türkiye: Dönüşen İttifakın Sorgulayan Üyesi, Uluslara- rası İlişkiler, Cilt 9, Sayı 34 (Yaz 2012), ss.99-124.
ORAN, Baskın, "1980-90: Batı Bloku Ekseninde Türkiye-2", Baskın Oran (der.),
Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt II: 2001, İletişim Yayınları, İstanbul, 2001.
RABASA, Angel, Stacie L. Pettyjohn,, Jeremy J. Ghez, Christopher Boucek, Dera- dicalizing Islamist Extremists, Rand, USA, 2010.
ROMERO, Frances, "States of the Union: George W. Bush and the Axis of Evil", Time, 25.01.2011, Erişim tarihi: 14.02.2016, http://content.time.com/time/spe- cials/packages/article/0,28804,2044176_2044193_2044190,00.html.
SANDIKLI, Atilla, "Türk dış politikasının analizi II", Yeni Yüzyıl, 24.11.2015,
Erişim tarihi: 18.01.2016, http://www.gazeteyeniyuzyil.com/makale/turk-dis- politikasinin-analizi-ii-192.
SUNAR, Burcu, Adalet ve Kalkınma Partisi'nin Dış Politika Söyleminde Tema- lar", Süleyman Demirel Üniversitesi iktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 18, Sayı 3, 2013, ss.431-454.
USLU, Nasuh, "Türkiye'nin Yeni Orta Doğu Yaklaşımı", Bilig, Sayı 52, Kış 2010, ss.147-180.
UZGEL, İlhan "AKP: Neoliberal Dönüşümün Yeni Aktörü", içinde İlhan Uzgel, Bülent Duru (der.), AKP Kitabı: Bir Dönüşümün Bilançosu, Phoenix Yayınları, Ankara, 2009.
UZGEL, İlhan "ABD ve NATO'yla İlişkiler", Baskın Oran (der.), Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, Cilt II: 1980-2001, İletişim
Yayınları, İstanbul, 2001, s. 252-53.
YANKAYA, Dilek, Yeni İslami Burjuvazi: Türkiye Modeli, İletişim Yayınları, İstanbul, 2014.
YEGİN, Mehmet, ERSOY, Eyüp Türkiye-ABD İlişkileri: Çok Boyutlu Bir Ortaklığa Doğru, USAK Rapor No:13-05, Mayıs 2013.
YETKİN, Murat, "Dönüm noktası 5 Kasım 2007", Radikal, 02.11.2008, Erişim tarihi: 21.02.2016, http://www.radikal.com.tr/yazarlar/murat-yetkin/donum- noktasi-5-kasim-2007-906357/.
"'Türk-İsrail İlişkilerinin Bozulması Amerika'yı Çok Zor Durumda Bıraktı", Amerika'nın Sesi VOA, 19.10.2011, Erişim tarihi: 11.01.2016, http://www.ameri- kaninsesi.com/content/turk-israil-iliskilerinin-bozulmasi-amerikayi-cok-zor- durumda-birakti-132188548/900591.html.
"ABD Özel Temsilcisi Ankara'da", Amerika'nın Sesi VOA, 09.10.2014, Erişim tari- hi: 13.01.2016, http://www.amerikaninsesi.com/content/obama-nin-koalisyon- ozel-temsilcisi-ankara-ya-gidiyor/2477699.html.
"ABD, "Nato üyesi Türkiye'yi Şangay Beşlisinde görmek ilginç olacak", Yeşilgaze- te, 29.01.2013, Erişim tarihi: 04.02.2016, https://yesilgazete.org/blog/2013/01/29/ abd-nato-uyesi-turkiyeyi-sangay-beslisinde-gormek-ilginc-olacak/.
"ABD, YPG'ye antitank silahı mı verdi?", CNNTÜRK, 25.02.2016, Erişim tarihi: 03.2016, http://www.cnnturk.com/dunya/abd-ypgye-antitank-silahi-mi-verdi.
"ABD'li Tarihçi Griffin Tarpley:Obama Erdoğan'ı Aldatıyor, Türkler Kaybede- cek ", Youtube, 14.01.2013, Erişim tarihi: 02.01.2016, https://www.youtube.com/ watch?v=iiedyfWGdSM.
"Ankara-Washington hattında balayı", Hürriyet, 07.01.2008, Erişim tarihi: 04.01.2016, http://www.hurriyet.com.tr/ankara-washington-hattinda-balayi-7979307,
"Araplar Erdoğan'ı Neden Seviyor? Stuart Mill'den bir Düzeltme", Fek- mekci, 20.11.2011, Erişim tarihi: 06.01.2016, https://fekmekci.wordpress. com/2011/11/20/araplar-erdogani-neden-seviyor-stuart-millden-bir-duzeltme/.
"Çuval olayı'nın perde arkası WikiLeaks'te", T24, 04.04.2011, Erişim tarihi: 04.2016, http://t24.com.tr/haber/cuval-olayinin-perde-arkasi-wikileakste.
"Davutoğlu: "Filistin davasının önde gelen savunucusu olacağım", Kanalahaber, 11.2014, Erişim tarihi: 15.01.2016, http://www.kanalahaber.com/haber/dun- ya/davutoglu-filistin-davasinin-onde-gelen-savunucusu-olacagim-201359/.
"Erdoğan'dan ABD'ye rest ", Habergün, 7 Şubat 2016, Erişim tarihi: 04.04.2016, http://www.haberhergun.com/guvenlik/erdogan-dan-abd-ye-rest-h44010.html.
"Erdoğan'dan ABD'ye rest ", Habergün, 7 Şubat 2016, Erişim tarihi: 04.04.2016, http://www.haberhergun.com/guvenlik/erdogan-dan-abd-ye-rest-h44010.html.
"Erdoğan'dan ABD'ye: Yalnız kaldığımızı hissediyoruz", BBC Türkçe, 31,03.2016, 04.2016, http://www.bbc.com/turkce/haberler/2016/03/160330_erdogan_kerry.
"Greater Middle East Partnership", Al-Bab, 13.02.2004, Erişim tarihi: 02.01.2016, http://www.al-bab.com/arab/docs/international/gmep2004.htm.
"İslam dünyasının lideri Erdoğan olmalı", Gazetevatan, 15.02.2007, Erişim tari- hi: 03.01.2016, http://www.gazetevatan.com/-islam-dunyasinin-lideri-erdogan- olmali--108789-gundem/.
"Leading from Behind: The "Obama Doctrine" and US Policy in the Midd- le East", The Institute for National Security Studies INSS, 1.04.2013, Erişim tarihi: 02.2016, http://www.inss.org.il/index.aspx?id=4538&articleid=2663.
"Medya Köşesi", Gazeteciler, 16.02.2012, Erişim tarihi: 07.02.2016, http://www. gazeteciler.com/medya-kosesi/gunun-okunmasi-gereken-yazisi-47783h.html.
"Obama's model partnership", Hürriyet, 07.04.2009, Erişim tarihi: 05.01.2016, http://www.hurriyet.com.tr/obama-s-model-partnership-11385705.
"Türk askerine çuval olayı Wikileaks'ta", İnternethaber, 19.02.2011, Erişim ta- rihi: wikileaksta-322234h.htm. http://www.internethaber.com/turk-askerine-cuval-olayi
"Türkiye kendi füzesini yapacak", Aljazeera, 15.11.2015, Erişim tarihi: 02.01.2016, http://www.aljazeera.com.tr/haber/turkiye-kendi-fuzesini-yapacak.
"Türkiye, ABD'ye 'hayır' dedi: İran'a yaptırıma karşıyız", Radikal, 09.06.2010, Eri- şim tarihi: 20.01.2016, http://www.radikal.com.tr/dunya/turkiye-abdye-hayir- dedi-irana-yaptirima-karsiyiz-1001652/.
"Türkiye'nin Dış Politikası (Beril Dedeoğlu & Gencer Özcan)", Süreçanaliz, 02.2014, Erişi tarihi: 02.01.2016, http://www.surecanaliz.org/tr/makale/ turkiyenin-dis-politikasi-beril-dedeoglu-gencer-ozcan.
Ministry of the Interior and Kingdom Relations, From Dawa to Jihad: The various threats from radical Islam to the democratic legal order, General Intelligence and Secu- rity Service, 2004.
Stratejik Vizyon Belgesi T.C. Dışişleri Bakanlığı,http://www.mfa.gov.tr/data/DIS- POLITIKA/SharedV.