Türkiye Türkçesinde Bağlama İşlevli De- Fiili

Türkçenin farklı saha ve dönemlerinde pek çok kullanımıyla dikkat çeken fiillerden biri de- fiilidir. Bu fiilin Türkiye Türkçesinde, farklı yapılanmalar içinde bağlama işleviyle de kullanılabildiği görülmektedir. Çoğunlukla, bir sözcüğün tekrarıyla oluşan hem ... hem, ister . . ister gibi ikili bağlaçlara benzeyen bu yapılanmalar, dilbilgisi çalışmalarında sıralanan bağlaçlar kadar kalıplaşmış değildir. Ancak buna rağmen fiilin temel anlamıyla kullanılmadığı ve bağlama işlevinin belirgin olduğu bu yapılanmalar, söz konusu çalışmaların bağlaçlar bölümünde mutlaka değerlendirilmelidir.

Anahtar Kelimeler:

De- Fiili; Fiil; Bağlaç; Sözcük Türleri; Kalıplaşma

The Verb De- in the Function of Conjuction in Turkey Turkish

One of the most intriguing verbs in Turkish has been the verb -de with its multiple usages ın different periods and lınguistıc domains of Turkish. This study plausibly indicates that the verb -de can be used in different constructions such as in the function of conjunction in Turkey Turkish. The conjunctional function of -de in Turkish has not been listed in grammar books, whereas paraHel conjunctions such as hem . hem and ister ... ister are, to a great extent, se en in all grammar books. The possible reason is that the conjunctional function of the verb -de has not been as strıctly fıxed expressian as the unmarked parallel conjunctions. In spite of this function of the verb -de, the verb itself is not used in its literal meaning in conjunctional sense. However, the conjunctional sense and use of the verb -de should be evaluated with other already fixed unmarked conjunctions as illustrated above.

Keywords:

The Verb -De; Verb; Lexical Categories; Fixed Expression/Cliche,

PDF

___

Atabay ve diğerleri: 2003 = Atabay, Neşe- Sevgi Özel— İbrahim Kutluk (2003), Sözcük Türleri, İstanbul: 2. Baskı Papatya Yayıncılık Dil Derneği Dizisi: 2.
Banguoğlu: 1995 = Banguoğlu, Tahsin (1995), Türkçenin Grameri, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 528.
Deny: 1941 = Deny, Jean (1941), Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi) (Çeviren: Ali Ulvi Elöve), İstanbul: Maarif Matbaası.
Grönbec'h: 1995 = Grönbech, K. (1995), Türkçenin Yapısı (Çeviren: Mehmet Akalın), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 609.
Hacıeminoğlu: 1992 = Hacıeminoğlu, Necmettin (1992), Türk Dilinde Edatlar, İstan- bul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
Kononov: 1956 = Kononov, A. N. (1956), Grammatika Sovremenogo Türetskogo Literatürsnogo Yazıka, Moskova (Bu kaynakla ilgili olarak, Sabit Paylı’nın Türk Dil Kurumu Kütüphanesi’nde bulunan ve basılmamış çevirisinden yararlandık).
Korkmaz: 2003 = Korkmaz, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisı), Ankara. Türk Dil Kurumu Yayınları. 827. —
Korkmaz: 2005— — Korkmaz, Zeynep (2005), “Bağlaçlar ve Türkiye Türkçesindeki olu— şumları”, Türk Dili, S. 638, ss. 118— 125.
Türkçe Sözlük: 2005= Türkçe Sözlük I-2 (1998), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları: 549 (Ayrıca Türkçe Sözlük’ün internetteki versiyonu “Güncel Türkçe Sözlük” için www.tdk.gov.tr).