Endonezya’da Tefsir Hareketi ve Endonezya Dilinde Yazılmış Tefsirler

Bu çalışmada Güney Doğu Asya ülkelerinden biri olan Endonezya’da tefsir hareketi ve bu hareketin doğurduğu tefsirler üzerinde durulmuştur. Bölgede müslümanlaşmayla birlikte Kur’an eğitimi başlamışsa da Kur’an’ı tercüme ve tefsir etme hareketi daha sonraları olmuştur. Son dönemlere doğru tefsir hareketinin hızlandığı, çeşitlendiği, telif tefsirler yanında tercüme tefsirlerin de yapıldığı görülmüştür. Çalışmada bütün bunlar özlü bir şekilde anlatıldığı gibi bölgede neşredilmiş olan tefsirler ve müfessirleri hakkında kronolojik sıraya göre bilgiler de verilmiştir.

Anahtar Kelimeler:

Endonezyaca; Kur’an; Tefsir Hareketi; Tefsirler; Müfessirler

The Tafsir (Quranic Commentary) Studies in Indonesia and Tafsirs Written in Bahasa Indonesia

This article focuses mainly on the tafsir movement emerged in Indonesia which is one of the East Asian countries and products of that movement. Although Quranic education began with the Islamization of the region, commentaries and translations of Quran in Bahasa appeared only afterwards. We, on the other hand observe an increase and variation in the tafsirs written in and translated into Bahasa in the recent times. The work treats all these subjects in a concise manner as it informs of the tafsirs published in the region and their writers (mufassirs) in a chronological order.

Keywords:

Indonesia; Quran; Tefsir Movement; Tafsirs; Mufassirs,

PDF

___

Abdul Rauf ibn Ali al-Fansuri, http://ms.wikipedia.org/wiki/Abdul_Rauf_ ibn_Ali_al-Fansuri (11 Nisan 2015).
Amir, Ahmad N.- Shuriye, Abdi O.- Daoud, Jamal I. “Muhammad Abduh’s Influence in Southeast Asia”, Middle-East Journal of Scientific Research 13 (Mathematical Applications in Engineering), 2013.
Amidhan, Drs. H., “Dinî Cemaatler Arasındaki Uyumun Geliştirilmesi: En- donezya Örneği”, II. Din Şurası Tebliğ ve Müzakereleri (23-27 Kasım 1998) II, Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2003.
al-Attas, Seyyid Muhammed Naquib, “Endonezya”, DİA, cilt XI, İstanbul, 1995.
Aydar, Hidayet, Kur’an-ı Kerim’in Tercümesi Meselesi, 2. bs., İstanbul, Yeni Zamanlar Yayıncılık, 2014.
el-Bağdâdî, İsmail, Hediyyetu’l-Arifîn Esmau’l-Muellifin ve Asaru’l-Musan- nifin, Beyrut, Daru İhyai’t-Turasi’l-Arabî, ts.
Baş, Erdoğan, “Nevevî, Muhammed b. Ömer”, DİA, cilt XXXIII, İstanbul, 2007.
Bruinessen, Martin van, el-Kitâb el-Arabî fî Endonesiyâ, tercüme Qa- sim es-Samarrai, er-Riyâd, Matbûâtu Mektebeti’l-Melik Fehd el-Vataniyye, 1415/1995.
el-Câvî, Muhammed b. Ömer Nevevî, Merâhu Lebid li Keşfi Maâni’l-Kur’â- ni’l-Mecîd, Beyrût, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1417.
Diposkan Oleh Bintu Sahaly Di, “TAFSIR AL-QUR’ANUL MAJID AN-NU- UR (SEBUAH TINJAUAN METODOLOGIS TERHADAP KITAB TAFSIR KAR- YA TEUNGKU HASBI ASH-SHIDDIEQY)”, http://bintusahaly.blogspot.com. tr/2010/12/tafsir-al-quranul-majid-nuur-sebuah.html
Doeka, Fredrik Yosep Apeles, The Enduring Mission of Moses Indonesian Muslim and Christian Representations of a Jewish Prophet, Indonesië, Alor, 1967.
Erinç, Sırrı, “Endonezya”, DİA, cilt XI, İstanbul, 1995.
Fığlalı, Ethem Ruhi, “Endonezya’da Çağdaş İslam Düşüncesi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 2, İzmir, 1985.
Frederick, William H. – Worden, Robert L., Indonesia a Country Study, 6th ed., Library of Congress. Federal Research Division, 2011.
Göksoy, İsmail Hakkı, “Bazı Müslüman Ülkelerin Yönetim Modeli Endonez- ya ve Malezya Örneği”, İslam ve Demokrasi Kutlu Doğum Sempozyumu 1998, yay. haz. Ömer Turan, Ankara, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1999.
_________, “Endonezya”, DİA, cilt XI, İstanbul, 1995.
_________, “Endonezya’da Çağdaş İslam Düşüncesi ve Muhammediyye Ha- reketi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 3, 1996.
_________, “Endonezya’da Din Eğitimi Kurumları ve Tarihi Gelişimleri”, Dini Araştırmalar, cilt 5, sayı 15, Ocak-Nisan 2003.
_________, “Endonezya’da İslam ve Hollanda Hâkimiyeti”, Süleyman De- mirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 1, 1994.
_________, Endonezya’da İslam ve Hollanda Sömürgeciliği, Ankara, Türki- ye Diyanet Vakfı İSAM Yayınları, 1995.
_________, “Endonezya’da Tasavvufi Hareketler ve Bazı Özellikleri”, Ta- savvuf İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi, cilt IV, sayı 11, Ankara, 2003
Hassan, Kamal, “21. Yüzyılda İslam Dünyası: Malay-Endonezya Bölgesi”, XXI. Yüzyılda İslam Dünyası ve Türkiye Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı 28-30 Mart 2003 İstanbul, İstanbul, Ensar Neşriyat, 2003.
Kehhâle, Ömer Rızâ, Mucemu’l-Müellifîn Terâcimi Musannifi’l-Kutubi’l-A- rabiyye, Dimaşk, 1957.
KH. Sholeh bin Umar As-Samarani (Mbah Sholeh Darat), http://biografiula- mahabaib.blogspot.com.tr/2012/10/kh-sholeh-bin-umar-as-samarani-mbah.html (10 Nisan 2015).
Khan, Mofakhkhar Hussain, “Kur’an-ı Kerim’in Bengalce Tercümelerinin Tarihçesi”, çev. Mustafa Dağlı, Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı 1, 1983.
Kraus, Werner, “Halidiyye Tarikatının Endonezya’ya Girişi Hakkında Bazı Notlar”, çev. Abdurrahman Memiş, Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergi- si, cilt VIII, sayı 18, 2007.
el-Mağrâvî, Muhammed b. Abdurrahman, el-Müfessirûn Beyne’t-Te’vîl ve’l-İsbât fî Ayâti’s-Sıfât, Beyrût, Müessestu’r-Risâle, 1420/2000.
al Marhum Al Maghfurlah KH. Muhammad Sholeh Al Samarani (Mbah Sho- leh Darat), https://basaudan.wordpress.com/2011/04/21/al-marhum-al-maghfur- lah-kh-muhammad-sholeh-al-samarani-mbah-sholeh-darat/ (10 Nisan 2015).
Muhammed Hatta Abdulfettâh el-Endonizî, “ed-Dirâsât el-İndonisiy- ye fi’t-Tefsir ve Ulumi’l-Kur’an”, http://my-bukukuning.blogspot.com. tr/2012/04/2_19.html (06 Nisan 2015).
_________, “Eseru’l-Müfessiri’l-Endülüs fi’l-Fikri’l-İndonisi”, http:// faqih666.blogspot.com.tr/2015/02/blog-post_21.html (6 Nisan 2015).
_________, “Medârisut-Tefsîr bi Endonezya ve Ehemmu A’lâmihâ”,
http://my-bukukuning.blogspot.com/2012/03/blog-post.html (16 Temmuz 2013).
_________, “Neş’etu’t-Tefsir bi İndonesya ve Tetavvuruhu”, http://vb.tafsir. net/tafsir30580/#.VSKwSk39mUl (06 Nisan 2015).
Munir, Achmad, “Metodologi Dan Corak Tafsir Al-Bayan Karya: Prof. Dr. Teungku Muhamad Hasbi ash Shiddieqy”,
http://derysmono.blogspot.com.tr/2014/08/metodologi-dan-corak-taf- sir-al-bayan.html (12 Nisan 2015).
Oleh Wan Mohd. Shaghir Abdullah, “Syeıkh Abdur Rauf Fansurı pentaf- sir al-Quran pertama dalam bahasa Melayu Artikel Penuh”, http://ww1.utusan. com.my/utusan/info.asp?y=2007&dt=0903&pub=utusan_malaysia&sec=Bica- ra_Agama&pg=ba_01.htm&arc=hive (11 Nisan 2015).
_________, “Ulama Besar Jawa Tengah - Kiyai Muhammad Saleh Darat”, http://ww1.utusan.com.my/utusan/info.asp?y=2005&dt=0321&pub=Utusan_ Malaysia&sec=Bicara_Agama&pg=ba_01.htm.
Özay, Mehmet, Endonezya’da Yüzyıllık Hareket: Muhammediyye, İstanbul, Dübam Yayınları, 2012.
“Prof. Dr. Muhammad Hasbi Ash-Shiddeqy”,
http://www.cordova-bookstore.com/cakrawala/tafsir_annur.htm (10 Nisan 2015).
Riddell, Peter G. , “Translating the Qurʾān into Indonesian Languages”, Al-Bayan: Journal of Qur’an and Hadith Studies, vol.12, issue 1.
“Quraish Shihab”, http://en.wikipedia.org/wiki/Quraish_Shihab (06 Nisan 2015).
es-Sanâvî, Muhammed Emin, “Tercemetu’l-Müellif”, Merâhu Lebîd li Keş- fi’l-Kur’âni’l-Mecîd, tahk. Muhammed Emin es-Sanâvî, Beyrût, Dâru’l-Kutu- bi’l-İlmiyye, 1417.
Seorang Mohajer Fakir, http://fikri-fauzi.blogspot.com/2012/10/seorang-mo- hajer-fakir.html 16 Temmuz 2013)
“SEPUTAR TAFSIR AL-QUR’ÂN AL-MAJÎD AL-NÛR (KARYA MUHAMMAD HASBİ AS-SHİDDİQİ)”, HTTP://WWW.ACADEMİA. EDU/3160392/SEPUTAR_TAFSİR_AL-QUR_%C3%A2N_AL-MAJ%C3%A- ED_AL-N%C3%BBR_KARYA_MUHAMMAD_HASBİ_AS-SHİDDİQİ_ (12 Nisan 2015).
Suhirman, Gatot, “Fıqh Mazhab Indonesia (Konsep dan Aplikasi Pemikiran Hasbi as-Siddiqi Untuk Konteks Islam Rahmat li-Indonesias)”, al-Mawarid, vol. XI, no 1, Feb-Agust 2010.
“Tafsir al-Bayan”, http://abusyahmin.blogspot.com.tr/2013/01/tafsir-al-ba- yan.html, (12 Nisan 2015).
“Tafsir Al Furqon”, https://aviahromy23.wordpress.com/2013/05/22/tafsir- al-furqon/ (11 Nisan 2015).
Tafsir Al-Qur’anul Majid “An-Nur” , Oleh: Prof. Dr. Teungku M. Hasbi ash-Shiddieqy, http://www.cordova-bookstore.com/cakrawala/tafsir_annur.htm (10 Nisan 2015).
Terbitan Terbaharu : Turjuman al-Mustafid, terjemahan Tafsir Baidhawi, Syeikh Abdur Rauf bin Ali al-Fansuri, http://khazanahfathaniyah.blogspot.com. tr/2014/10/terbitan-terbaharu-turjuman-al-mustafid.html (11 Nisan 2015).
“Teungku Muhammad Hasbi Ash Shiddieqy”, https://sabrial.wordpress.com/ teungku-muhammad-hasbi-ash-shiddiqy/ (11 Nisan 2015).
“Ulama Nusantara”, http://doch.co/pdf/ulama-nusantarapdf-bacalah-den- gan-menyebut-nama-_ae20a0fb271371f59c0283fc424ebeba (13 Nisan 2015).
ez-Ziriklî, Hayreddin b. Mahmûd b. Muhammed Ali b. Fâris, el-A’lâm Kâmû- su Terâcimi Eşheri’r-Ricâli ve’n-Nîsâi mine’l-Arabî ve’l-Musta’rabîn ve’l-Mus- teşrikîn, Beyrût, Dâru’l-İlim li’l-Mellayin, 2002.