Rus Dilbilim Ekolünde Söylem ve Metin

Söylem ve metin terimlerinin yapısı ve işleyişi hakkında son yıllarda bilimsel çalışmalar hız kazanmakta, farklı yaklaşımlar ortaya atılmaktadır. Söylem ve metin terimlerinin çok yönlü yapısı bu iki kavramın bazı noktalarda karıştırılmasına sebep olmaktadır. Öyle ki akademik çalışmalarda söylem ve metin kavramlarının belli durumlarda birbirinin yerine kullanıldığı görülmektedir. Dilbilim, metindilbilim, iletişimsel dilbilim, anlambilim, budunbilim, edimbilim, felsefe, psikoloji, sosyoloji gibi farklı disiplinler tarafından tanımlanan söylem ve metin kavramlarının benzerlikleri ya da farklılıkları bilimsel incelemelerde karşımıza çıkan belirsizliği gidermek açısından önem taşımaktadır. Söylem araştırmalarının temeli batıya dayansa da Rusya’da yapılan çalışmalar her geçen gün artmaktadır. Söylemi iletişimsel bir olgu olarak tanımlayan Moskova Ekolü (V. İ. Tyupa) ve söylemi dil dışı, pragmatik, sosyokültürel, psikolojik vb. faktörlerle birlikte tutarlı metin olarak gören Volgograd Ekolü (N. D. Arutyunova) üzerinden yürütülen çalışmalar söylem araştırmalarına yön vermektedir. Bu çalışmada Rus dilbilimsel araştırmalar ışığında söylem ve metin kavramları hakkında Rus dilbilimcilerin yaptığı kuramsal tanımlamalar, iki terimin birbirinin yerine kullanıldığı noktalar, terimlerin kapsam ve sınırlılıkları karşılaştırmalı olarak ele alınmıştır. Çalışmanın amacı, söylem alanı üzerine Rus dilbilimcilerin yürüttüğü ekolleri, dilbilimcileri ve geliştirdikleri kuramları Türk literatürüne kazandırarak Rusça metin örnekleriyle söylem ve metin kavramlarının iletişimsel yönünü ortaya çıkarmaktır. Çalışmada nitel araştırma yöntemi ekseninde, Rusya’da söylem konulu kaynaklar temin edilmiş ve akademik çalışmaların karşılaştırmalı tahlili yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

söylem, metin, metindilim, iletişim, diyalog

Discourse and Text in Russian Linguistics

In recent years, scientific studies on the structure and functioning of the terms discourse and text have gained momentum, and different approaches have been proposed. The multifaceted nature of the terms discourse and text sometimes leads to confusion, to the extent that in academic studies, these concepts are occasionally used interchangeably. It is important to elimination of uncertainty in scientific studies, in which respect the concepts of discourse and text, defined by different disciplines such as linguistics, textlinguistics, communicative linguistics, semantics, ethnology, pragmatics, philosophy, psychology, sociology, form similarity or difference. Although discourse research is rooted in the West, Russian studies are increasing day by day. Studies conducted through the Moscow School (V. I. Tyupa), which defines discourse as a communicative phenomenon, and the Volgograd School (N. D. Arutyunova), which sees discourse as a coherent text with extra-linguistic, pragmatic, sociocultural, psychological, etc. factors, give direction to discourse research. In this context, the theoretical definitions of the concepts of discourse and text made by Russian linguists in the light of Russian linguistic research, the points where the two terms are used interchangeably, their scope and limitations are discussed comparatively. The aim of the study is to bring the schools, linguists and the theories developed by Russian linguists on the discourse field to the Turkish literature and to reveal the communicative aspect of the concepts of discourse and text with Russian text examples. In the study, using the qualitative research method, resources on discourse in Russia were provided and a comparative analysis of academic studies was carried out.

Keywords:

discourse, text, textlinguistics, communication, dialogue,

PDF

___

Akimova, E. N. (2016). Lingvistika teksta v diahronii i sinhronii. Vestnik Volgogradskogo Gosudarstvennogo Universiteta, Vol. 15, No. 2, 7-17. https://www.proquest.com/openview/91d59de427b1f0
527714660f9c7e0303/1?pq-origsite=gscholar&cbl=2049707 (Erişim tarihi: 18.07.2023)Arutyunova, N. D. (1990). Diskurs. LES.
Bajenova, Ye. İ. (2018). Diskurs kak obyekt lingvistiçeskogo issledovaniya: printsipı postroyeniya diskursivnıh obrazovaniy, analiz strukturno-semantiçeskih i grammatiçeskih svyazey v diskurse.Obşçeye i prikladnoye yazıkoznaniye, № 3 (63), 23-30. https://cyberleninka.ru/article/n/diskurs-kak-obekt-lingvisticheskogo-issledovaniya-printsipy-postroeniya-diskursivnyh-obrazovaniy-analiz-strukturno-semanticheskih-i (Erişim tarihi: 15.06.2023)
Bezrukov, A. N. (2015). Differentsiatsiya teksta i diskursa s pozitsii sovremennoy lingvistiçeskoy teorii. Obşçiye voprosı izuçeniya tekstov i diskursov, 8-19. https://istina.msu.ru/publications/article/19670459/ (Erişim tarihi: 05.03.2023)
Borbotko, V. G. (1981). Elementı teorii diskursa. Uçebnoye posobiye. ÇİGU.
Figurovskiy, İ. A. (1974). Osnovnıye napravleniya v issledovaniyah sintaksisa svyaznogo teksta. Lingvistika teksta. Materialı nauçnoy konf. Ç. II. M.: MGPİİYA im. M. Toreza. 108-115.
Galperin, İ. R. (1981). Tekst kak obyekt lingvistiçeskogo issledovaniya. Nauka.
Gerşanova, A. F. (2018). O roli diskursivnıh yedinits v formirovanii kommunikativnoy kompetentsiipri obuçenii russkomu yazıku kak inostrannomu. Cross- Cultural Studies: Education and Science (CCS&ES), Volume 3, Issue III, 254-259.
Gorbaçev, V. Ye. (2003). İssledovaniye diskursa v kontekste obuçeniya leksike. Vestnik TGU, vıpusk 3(31), 47-55.
Gökmen, S., ve Çağlayan dilber, N., (2011). Türkçe derslerinde söz edimlerin öğretimi üzerine bir değerlendirme. Dil Dergisi, Sayı: 154, 44-60.
Günay, D. (2007). Metin bilgisi. Multilingual.
Günay, D. (2018). Söylem çözümlemesi. Papatyabilim.
Greymas, A. J. (2004). Strukturnaya semantika: poisk metoda. (Çev. L. Ziminoy) M.: Akademiçeskiy Proyekt.
Harris, Z. S. (1962). Discourse Analysis. Language, Vol. 28, No.1, 1-30.
Hurmatullin, A. K. (2009). Ponyatiye diskursa v sovremennoy lingvistike. Uçenıye zapiski Kazanskogo gosudarstvennogo universiteta, Gumanitarnıye nauki, Tom 151, kn. 6, 31-37. https://cyberleninka. ru/article/n/ponyatie-diskursa-v-sovremennoy-lingvistike (Erişim tarihi: 20.06.2023)
Karasik, V. İ. (2002). Yazıkovoy krug: liçnost, kontseptı, diskurs. Peremena.
Karaulov, YU. N. ve Petrov, V. V. (1989). Ot grammatiki teksta k kognitivnoy teorii diskursa / Van Dijk T. A. Yazık. Poznaniye. Kommunikatsiya, 5-11.
Kibrik, A. A. (2003). Analiz diskursa v kognitivnoy perspektive. Dissertatsiya v vide nauçnogo doklada, sostavlennaya na osnove opublikovannıh rabot, predstavlennaya k zaşçite na soiskaniye uçenoy stepeni doktora filologiçeskih nauk, Rossiyskaya akademiya nauk institut yazıkoznaniya.
Kocaman, A. (2009). Söylem üzerine. ODTÜ Yayıncılık.
Kolşanskiy, G. V. (1976). Kommunikativnaya diskretnost yazıka. Lingvistika teksta. Sb. Nauç trud.
Krasnıh, V. V. (2001). Osnovı psiholingvistiki i teorii kommunikatsii: Kurs lektsii. M.: Gnozis.
Krasnıh, V. V. (2003). “Svoy” sredi “çujih”: mif ili realnost?. Gnozis.
Makarov, M. L. (2003). Osnovı teorii diskursa. İTDGK “Gnozis”.
Ostrovskaya, T. A. ve Haçmafova, Z. R. (2016). Osnovnıye napravleniya issledovaniya diskursa v sovremennoy lingvistike. Yejekvartalnıy retsenziruyemıy, referiruyemıy nauçnıy jurnal “Vestnik AGU”.
Vıpusk 2 (177), 99-105. https://cyberleninka.ru/article/n/osnovnye-napravleniya-issledovaniyadiskursa-v-sovremennoy-lingvistike/viewer (Erişim tarihi: 09.10.2022)
Palek, B. (1978). Kross-referentsiya: k voprosu o gipersintaksise. Novoye v zarubejnoy lingvistike. Progress, 243-258.
Popova, Z. D., ve Sternin, İ. A. (2005). Tekst, diskurs i problema effektivnosti kommunikatsii. Tekst. Diskurs. Kartina mira. Voronej, 4-8.
Romanov, A. A. (2005). K sootnoşeniyu ponyatiy diskurs vs tekst v gumanitarnoy paradigme: obzor, otsenka i razmışleniya. Mir lingvistiki i kommunikatsii: elektronnıy nauçnıy jurnal, 119-128.
Sözen, E. (2017). Söylem- Belirsizlik, mübadele, bilgi/Güç Refleksitive. Profil Kitap.
Stepanov, YU. S. (1995). Alternativnıy mir, Diskurs, Fakt i printsip Priçinnosti. Yazık i nauka kontsa XX veka. Sb. Statey, pod. Red. YU. S. Stepanova. RGGU, 36-45.
Şçerba, L. V. (1974a). Yazıkovaya sistema i reçevaya deyatelnost. İzd-vo “NAUKA”.
Şçerba, L. V. (1974b). Prepodavaniye inostrannıh yazıkov v sredney şkole: obşç. voprosı metodiki / podred. İ. V. Rahmanova. Vısş. Şk.
Turayeva, Z. Ya. (1986). Lingvistika teksta. Prosveşçeniye.
van Dijk T. A. (2006). Discourse, context and cognition. Discourse studies, Vol 8 (1), 159-177.
Zvegintsev, V. A. (1976). Predlojeniye i ego otnoşeniye k yazıku i reçi. İzd-vo MGU.