Mülkiyet Tutkusunun Türkiye Toplumsal Hafızasına Yansımaları: Orhan Kemal Romanları Odağında Bir İnceleme

Mülkiyet kavramı, sadece siyasal iktisat kuramı açısından değil; sosyolojik, sanatsal ve edebî alanlarda da eleştirel nitelikli birçok çalışmaya konu olmuştur. Özünde, sermayenin üretici emek karşısındaki mütehakkim gücünü adlandıran mülkiyetçi ideolojinin edebi-sosyolojik diskurda ele alınış biçimleri ve çerçevelenme düzeyleri bize belli bir tarihsel dönemde egemen olan ilişki biçimleri, mülkiyet kavrayışı ve bu kavrayışın toplumsal hafızada tuttuğu yer hakkında önemli ipuçları verebilir. Çalışmada, yazar Orhan Kemal’in romanlarına ve roman karakterlerine yansıdığı biçimiyle, mülkiyet tutkusu ve mülkiyetçi ideolojinin ne tür kültürel değer tartışmalarına tanıklık ettiği, dolayısıyla Türkiye toplumsal hafızasına etkileri ve bu etkinin ne tür bakış açıları, ilişki tarzları ve davranış kalıpları yarattığı konusunu incelemek amaçlanmıştır. Bu amaçla, çalışmada yazarın 50’li yılların başlarından 70’li yılların sonlarına dek uzanan edebî mesaisinin verimlerini temsil eden altı eseri ihtiva ettikleri mülkiyet tutkusu ve mülkiyetçi ideoloji eleştirisi odağında içerik analizi yöntemiyle incelenmeye tabi tutulmuştur. Türkiye’de mülkiyet tutkusu-toplumsal hafıza ilişkisini tartışmaya açması anlamında, çalışmanın Türkçe edebiyat sosyolojisi araştırma alanına önemli bir katkı olacağı değerlendirilmektedir. Çalışmada, zamanla değişen mülkiyet biçimlerinin bireylerdeki mülkiyet algısı ve düşüncesini de değiştirdiği, bu durumun da Türkiye toplumsal hafızasında farklı kişilik tipleri ve buna bağlı davranış örüntüleri ürettiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Orhan Kemal, mülkiyet tutkusu, roman, toplumsal hafıza

Reflections of Passion for Ownership on the Collective Memory of Turkey: An Analysis of the Focus in Orhan Kemal’s Novels

The matter of ownership is among the most controversial subjects of critical economy-politics, and it basically notes the materialized insecurity of the acquisition of wealth through inefficient processes. The concept has been a subject of many critical studies, not only in terms of the political economy, but also in sociological, artistic, and literary fields. Essentially, the methods of addressing and framing the levels of ownership ideology, which names the imperious power of capital against productive labor in literary-sociological discourse, can give important clues about the dominant relations in a particular historical period, the conception of ownership, and the place that this conception has in the collective memory. In this study, the issue of the types of cultural value debates the passion for ownership and ownership ideology, as reflected in Orhan Kemal’s novels and novel characters, and therefore, their effects on the collective memory of Turkey, as well as the various perspectives, relationship styles, and behavioral patterns this influence creates. For this purpose, six of Orhan Kemal’s novels dated between the beginnings of the 1950s to the end of the 1970s, were examined using content analysis and focusing on the passion for ownership if any and the criticism of ownership ideology. It is assumed that this study will be an important contribution to the research field of Turkish literature sociology, in the sense that it showcases the relationship between passion for ownership and collective memory to the discussion in Turkey. It was concluded that the ownership forms that change over time also change the perception and thought of ownership in individuals, and this situation draws attention to different personality types and related behavioral patterns in the collective memory of Turkey.

Keywords:

Orhan Kemal, passion for ownership, novel, collective memory,

PDF

___

Coşkun, M. K. (2016). Orhan Kemal’in romanlarında toplumsal dönüşüm ve sınıflar. Devrimci Marksizm. 26, 19-46.
Eyigün, R. Y. (2006). Orhan Kemal’in hayatı, eserleri ve Orhan Kemal uyarlamalarının Türk sinemasındaki yeri. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
Gökçe, O. (1994). İçerik çözümlemesi. Turkuaz.
Hsieh, H. F. ve S. E. Shannon (2005). Three approaches to qualitative content analysis. Qualitative Health Research, 15 (9), 1277-1288.
Kekeç, İ. (2020). Düşler ve düş kırıklıkları: Arzular ve fanteziler bağlamında Orhan Kemal’in Evlerden Biri romanı. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi. 4 (3), 279-294.
Kemal, O. (2004). Cemile. Epsilon.
Kemal, O. (2008). El kızı. Everest.
Kemal, O. (1973). Eskici dükkânı. Cem.
Kemal, O. (1989). Vukuat var. Tekin.
Kemal, O. (2003). Hanımın çiftliği. Tekin.
Kemal, O. (1972). Kanlı topraklar. Remzi.
Kemal, O. (2010). Evlerden biri. Everest.
Köse, H. (2019). Dirlik sahibi ve mülksüzler: Mülkiyetçi/statükocu tapınmaya karşı yazınsal tertipler, sinemasal replikler. Erişim: 18.08.2022, https://ayrintidergi.com.tr/dirlik-sahibi-ile-mulksuzlermulkiyetci-statukocu-tapinmaya-karsi-yazinsal-terkipler-sinemasal-replikler.
Marx, K. (2004). Kapital cilt I. (A. Bilgi, Çev.) Sol.
Özerinç, E. (2010). Orhan Kemal’in fabrika ve toprak işçilerini konu alan bereketli topraklar üzerinde, vukuat var ve hanımın çiftliği romanlarında yapı, tema ve anlatım. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Doğu Akdeniz Üniversitesi Lisansüstü Eğitim, Öğretim ve Araştırma Enstitüsü.
Proudhon, P.-J. (2017). Mülkiyet nedir? (D. Çetinkasap, Çev.) İş Bankası Kültür.
Rabelais, F. (2019). Gargantua (S. Eyüboğlu, A. Erhat, V. Günyol, Çev.) İş Bankası Kültür.
Tolstoy, L. N. (2020). İnsan neyle yaşar? (K. Karasulu, Çev.) İş Bankası Kültür.
Vesek, M. (2012). Kapitalizmin hapsettiği aile. Erişim tarihi: 15.08.2022, http://www.orhankemal.org/ links2/984.htm
Voltaire, F. M. A. (2005). Candid ya da iyimserlik (M. Can, Çev.) Bahar.
Yumuş, S. (2017). Orhan Kemal romanlarında sosyal değerler. [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.