Evin Kalbi: Gaziantep’te Bir Kültürel Mekân Olarak Mutfak

Genellikle yemek hazırlamak ve pişirmek için kullanılan mutfak, mimari bir öge ya da evin bir bölümü olmanın ötesinde bir yere sahiptir. Beslenme ihtiyacının giderilmesinde bir geçiş alanı olarak, tarihten bu yana, aynı zamanda ateşi kontrol eden mutfak, ısınma ihtiyacının da giderilmesini sağladığından, çoğu kez evin kalbi olmuştur. Bu gibi işlevleriyle mutfaklar, sosyal yaşamın önemli bir mekânıdır. Bu mekânı daha iyi anlayabilmek amacıyla bu çalışmada, Antep şehir merkezi örneğinden yola çıkarak, geleneksel yapılardan farklı bir mimariye sahip evlerdeki mutfak düzenlemeleri ve mutfağın gündelik yaşamdaki yerine bakılmaktadır. Günümüzde, insanların beslenme etkinlikleri ile mutfak düzenlemelerinin bağıntılı olduğu varsayımından yola çıkılarak, mutfak düzenlemelerine dair gerekçeler ve bu mekanın gündelik yaşama göre şekilleniş biçimleri, işlevsel açıdan değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler:

mutfak, Gaziantep, yemek kültürü, kadınlar

The Heart of the House: Kitchen as a Cultural Place in Gaziantep

Kitchen used for preparing food and cooking, is more than an architectural subject or a part of a house. As a place for resolving the need for nutrition, kitchen has controls the fire from the ancient times. Since heating of the house was provided from kitchen, it becomes the heart of house. Kitchen spaces are considered as sacred in many cultures, used as a central point of the rituals; and consecrated and glorified as god or goddesses. As a result, kitchens are one of the most important parts of social life with their functions as such. For understanding this place better, this study explains the internal layout of the kitchens in modern houses which are designed different from traditional ones, with an example of Gaziantep city centre. According to the assumption that the nutritional activities of people and the reasons for the internal arrangement of the kitchens are in cohesion, this study examines the reasons of these people and the arrangement of their kitchens. In Antep, kitchens are arranged by considering the daily life and social relations; also with the traditional order. Large kitchens are also the space for social relations. However, economic differences have influence in the arrangement of the kitchens. Moreover, effects of the social elements ranging from economic differences to family life can be observed in the layout of the kitchens. Since most women are still housewives, the traditional food culture is preserved and kitchens are also organised in this manner.

Keywords:

Kitchen, Gaziantep, food culture, women,

PDF

___

Akgökçe, Necla (2006) “Bir Kadın Alanı Olarak Mutfak: Şaşalı Sofraların Ardındaki Ekmek” Yemek ve Kültür Dergisi, 6. Sayı, s.127-141
Asensio, Paco (ed.) (2003) Kitchen Design. NY:teNeues Publishing
Bakır, İbrahim (1991) “Ailenin Yaşama Mekanı:Ev” Türk Aile Ansiklopedisi 2.Cilt, Ankara, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, s.462-468
Boudan, Christian (2006) Mutfak Savaşı: Damak Zevkinin Jeopolitiği. Çev.:Yaşar Avunç, İstanbul, Ayrıntı Yayınevi
Carsten, Janet ve Stephen Hugh-Jones (1995) About The House: Levi-Strauss and Beyond. Cambridge University Press, Cambridge
Cıbıroğlu, Yıldız (2005) “Belkıs Kutlar ile Gaziantep Yemek Kültürü Üzerine” Yemek ve Kültür Dergisi, 3:112-127
Civitello, Linda. (2008) Cuisine And Culture : A History Of Food And People NJ, John Wiley & Sons, Inc.
Dalby, Andrew ve Sally Grainger (2001) Antik Çağ Yemekleri ve Yemek Kültürü. Çev.: Betül Avunç, İstanbul, Homer Kitabevi
Güzelbey, Cemil Cahit (2003) “Gaziantep Mutfağı” Yemek Kitabı I –Tarih-Halkbilimi-Edebiyat. Hazl. Sabri Koz, İstanbul, Kitabevi Yayınları, s.616-680
Heine, Peter (2004) Food Culture in the Near East, Middle East and North Africa. London, Greenwood Press
Karpuz, Haşim ve Emine Karpuz (2003) “Anadolu Türk Evinde Mutfak” Yemek Kitabı I –Tarih- Halkbilimi-Edebiyat. Hazl. Sabri Koz, İstanbul, Kitabevi Yayınları, s.388-407
Kılıç, Elif Nevra (2007) Geleneksel Gaziantep Evlerinin İç Mekan Süslemelerinin Araştırılması, Gazi Üniversitesi, Mobilya ve Dekorasyon Eğitimi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Nahya, Z. Nilüfer (2005) “Kaşere Bakmak: İstanbul Yahudilerinin Beslenme Kuralları ve Gençlerin Yorumları Hakkında” Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar içinde 12.Cilt, Ankara s.289-304
Pettid, Michael J. (2008) Korean Cuisine: an Illustrated History . London, Reaktion Books
Rapoport, Amos (1969) House Form and Culture. NJ, Prentice-Hall,
Sirel, Ümit (1991) “Ocak” Türk Aile Ansiklopedisi 2.Cilt, Ankara, Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, s.483
Snodgrass, Mary Ellen (2004) Encyclopedia of Kitchen History, NY, Fitzroy Dearborn
Tatlıgil, Feyza (2005) Gaziantep Kentinin Geleneksel Konut Dokusunun ve Sosyo-Kültürel Yapısındaki Değişimin İncelenmesi, Yıldız Teknik Üniversitesi, Mimarlık Anabilim Dalı, yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
Vitruvius (1998) Mimarlık Üzerine On Kitap, Çev.: Suna Güven, Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı, 3. Baskı, İstanbul, YEM Yayın
Walley, Joan (1960) The Kitchen London, Constable & Company
Yaşin, Yael Navaro (2000) “”Evde Taylorizm”: Türkiye Cumhuriyeti’nin İlk Yıllarında Evişinin Rasyonelleşmesi (1928-40)” İngilizceden Çev.:Şenay Özden, Toplum ve Bilim Dergisi, 84. Sayı, s.51-74