Dilek TURAN YILMAZ

2810

Çağdaş edebiyatta küreselleşme eğilimleri ve Feridun Zaimoğlu’nun hinterland (2009) romanı

Bu çalışmada günümüz edebiyatında ortaya çıkan globalleşme eğilimleri, Çağdaş AlmanEdebiyatı’nda eser veren Türk kökenli Alman yazar Feridun Zaimoğlu’nun “Hinterland” (2009)adlı eserinde ele alınmıştır. Bu amaçla öncelikle Edebiyat çalışmalarındaki “globalleşme”eğilimleri için bir hareket noktası teşkil eden “Dünya Edebiyatı” (Weltliteratur) kavramıirdelenmiştir. Goethe bu kavramla kültürler arasındaki diyaloğu artırmak, tüm ulusların kültürel,edebi bir etkileşim içinde olmalarını hedeflemiştir. Bununla birlikte “öteki”ni anlamanınönemini vurgulamıştır (“Goethes Alteritätstheorie”).Goethe’nin ortaya attığı bu kavram, ÇağdaşEdebiyat çalışmalarındaki yeni yaklaşımların (kültürler arası etkileşim, kültür çalışmalarıv.b.) bir yansıması olarak ele alınmıştır. “Dünya Edebiyatı” kavramından yola çıkılarak edebisöylem çerçevesinde edebiyat-kültür-küreselleşme kavramları irdelenmiş ve birbirileriyle olanetkileşimi vurgulanmıştır. Bu bağlamda küreselleşme, göç, seyahat gibi etkilerle gelişen “GöçmenEdebiyatı” (Migrationsliteratur) üzerinde durulmuştur. Bu yazarlar birden fazla kültüre sahipolmanın verdiği bakış açısıyla yazmakta ve yeni, “melez” (“kulturelle und poetische Hybridität”)bir kültür ve edebiyat oluşturmaktadırlar.Günümüz Edebiyatı’ndaki eserlerin çözümlenmesineve konumlandırılmasına ışık tutan post-kolonyal yaklaşımların (cultural studies, v.b.) kültür veedebiyatta nasıl bir etkiye sahip olduğu tartışılmıştır.Bu yaklaşımlar dikkate alınarak FeridunZaimoğlu’nun eseri incelenmiştir.Zaimoğlu Almanya’da yaşayan Türk kökenli bir yazar olarak, her iki kültüre ait olmanın verdiği etkileri eserlerinde yansıtmaktadır. Bunlardan 2009 yılındakaleme aldığı “Hinterland” adlı romanTürk kökenli bir Alman olan Ferda ve Aneschka adında Çekbir bayanın hikayesidir. Eser bu iki kişinin beraberlikleri ve bu ilişkinin onları sürüklediği ülkeve kültürler üzerinde yoğunlaşmaktadır. Hikaye Prag’da başlayıp daha sonra Berlin’e, İstanbul’a,Ankara’ya, Budapeşte’ye, Föhr Adası’na ve Krakov‘a uzanır. Ana figür Ferda sevdiği kadındanbağımsız olarak yaptığı bu seyahatlerde farklı kültür ve bu kültürlere ait insanlara rastlar. ÖrneğinPolonya’da tahta oymacılığı ile hayatını kazanan Tatar Ismael Sobolewski ile karşılaşır. Kendisinihem Tatar, hem Polonyalı, hemde Müslüman olarak tanıtan bu kişiden Ferda çok etkilenir. Buinsanların hikayelerini dinlerken, insanların gerçekte sadece bir kültüre ait olmadığını, yaşadığıçevreden birden fazla kültürün etkisi altında kaldığının farkına varır. Bu kültürel çeşitliliğininsanı zenginleştirdiğini düşünür. Yerli-Yabancı, siyah-beyaz, doğu-batı gibi birtakım kalıplarınyıkıldığını (“Dekonstruktion)” ve “öteki”ni anlamanın önemini kavramaktadır (“Differance”).Ferda Türkiye’ye gittiğinde önce İstanbul’da karşılaştığı kültürel zenginliği hayretle karşılar.Burada kendini “İstanbullu” sayan, ancak yine farklı kültürel etkilere sahip kişilerin hikayelerinidinlerken, İstanbul’u da daha yakından tanır. Daha sonra köklerinin uzandığı Ankara’ya gider,geleneksel aile yemeğinde tanıdık, ama ait olmadığı bir kültürde bulur kendisini ve yine kendikimliğini sorgular. Romanın sonunda Polonya’da bir Gürcü lokantasında otururken, Türk- Çeçen kökenli bir aileden gelen, ancak kendisini Alman olarak tanımlayan Ferda, Aneschka’yamemleketine, Almanya’ya, Berlin’e dönmek istediğini söyler. Ferda bunu dile getirirkenbile memleketinin orası olduğundan emin değildir, aslında evinin nerede olduğunu kendisi debilmemektedir. Memleket onun için somut bir ülkeden çok, soyut ve bilinmeyen bir yerdir. HomiK.Bhabha(1990)’nın vurguladığı gibi, kendini birden fazla kültüre, ulusa ait gören kişiler içinbu kaçınılmazdır. Zaimoğlu’nun eserinin adında, Ferda’nın veya günümüz insanının memleketisaklıdır aslında: “Hinterland” (hinterlant). Zaimoğlu eserinin başlığına bu askeri terimi verirken,kişinin hem içte hem dışta verdiği savaşa işaret etmektedir. Verilen bu savaş romanda Ferda’nın bir kültüre ait olma isteği ve bu aidiyet duygusunun yitirilmesi şeklinde ortaya çıkmaktadır.

PDF

___

  • Bhabha, Homi K. (1990). Nation und Narration. London/NY: Routledge Verlag.
  • Bhabha, Homi K. (1994). Die Verortung der Kultur. Tübingen: Stauffenberg Verlag (2000).
  • Biondi, Franco (1991). Die Unversöhnlichen oder Im Labyrinth der Herkunft. Roman. Tübingen: Heliopolis Verlag.
  • Birus, Hendrik(2003). Weltliteratur. in: Reallexikon der deutschen Literaturwissenschaft. Neubearbeitung des Reallexikons der deutschen Literaturgeschichte. Band III P-Z, hrsg. Von Jan-Dirk Müller, s.825-827. Berlin – NY: de Gruyter Verlag.
  • Birus, Hendrik (2004). Goethes Idee der Weltliteratur. Eine historische Vergegenwärtigung. (publiziert: 19.01.2004). Aufrufbar unter: Goethezeitportal. URL: http://www.goethezeitportal.de/db/wiss/goethe/birus_weltliteratur.pdf, Stand: 21.03.2011.
  • Borchmeyer, Dieter (2004). Welthandel - Weltfrömmigkeit - Weltliteratur. Goethes Alters- Futurismus. (publiziert: 28.04.2004). Aufrufbar unter: Goethezeitportal. URL: http://www.goethezeitportal.de/db/wiss/goethe/borchmeyer_weltliteratur.pdf, Stand: 21.03.2011.
  • Deutschen Akademie der Wissenschaften zu Berlin. (Hg. von der) (1907). Goethes Werke. Hg. im Auftrage der Großherzogin Sophie von Sachsen. /I. Abtheilung./42. Bd. 2. Abt.
  • Hermann Böhlaus Nachfolger. Weimar, s. 505. Textvorlage: Goethe: Schriften zur Literatur. Historisch-kritische Ausgabe. Band 2: Text, bearbeitet von Johanna Salomon, s. 248.Berlin: Akademie-Verlag(1971).
  • Derrida, Jacques(1983). Grammatologie.Frankfurt: Suhrkamp Verlag.
  • Derrida, Jacques(1972). Die Schrift und die Differenz.Frankfurt: Suhrkamp Verlag.
  • Duden (2001). Duden Universalwörterbuch. 4., neu bearbeitete und erweiterte Auflage.
  • Herausgegeben von der Dudenredaktion. Mannheim: Dudenverlag.
  • Foucault, Michel (1966). Die Ordnung der Dinge. Frankfurt: Suhrkamp Verlag (1974).
  • Foucault, Michel (1969). Was ist ein Autor? Frankfurt: Suhrkamp Verlag ( 2003).
  • Geertz, Clifford (1973). Dichte Beschreibung. Beiträge zum Verstehen kultureller Systeme. Frankfurt: Suhrkamp Verlag (1987).
  • Geiger, L. (Hg. von) (1895). Goethe-Jahrbuch. Hg. v. L. Geiger. Bd. 16, s. 53. Frankfurt: Literarische Anstalt Rütten u. Loening (Erstdruck).
  • Goethe, J.W. (1828). Ueber Kunst und Alterthum. Von Goethe. Sechsten Bandes zweites Heft, s. 140-142, s.170-172. Stuttgart: Cottaische Buchhandlung (Erstdruck).
  • Gumbrecht, Hans Ulrich (2011). Feridun Zaimoğlu: Hinterland. Geschichten, die richtig reinziehen. Hinter den sieben Bergen bei den vielen Bewusstseinsschnipseln: Feridun Zaimoğlu erzählt in seinem Epos der Sehnsucht von den mittleren Rändern der Gegenwart.Aufrufbar unter:
  • http://www.faz.net/s/Rub7DA2D1DFEA154E11ACA57DAB6E897D98/Doc~E3FC30242164A 4E098BB142DB50FB0CF1~ATpl~Ecommon~SMed.html, Stand: 04.03.2011.
  • Han, Byung-Chul (2005). Hyperkulturalität. Kultur und Globalisierung. Berlin: Merve Verlag.
  • Honold, Alexander (2010). Literatur in der Globalisierung– Globalisierung in der Literatur. Aufrufbar unter:
  • http://www.germanistik.ch/publikation.php?id=Literatur_in_der_Globalisierung (publiziert Februar 2010), Stand: 21.03.2011.
  • Houben, Professor Dr. H. H. (Hg. von) (1948). Gespräche mit Goethe in den letzten Jahren seines Lebens. Von Johann Peter Eckermann. Erster Theil.(Erstdruck) Leipzig: F. Brockhaus1836.Textvorlage: Gespräche mit Goethe in den letzten Jahren seines Lebens. Von Johann Peter Eckermann. 23. Originalauflage. Nach dem ersten Druck, dem Originalmanuskript des dritten Teils und Eckermanjs handschriftlichem Nachlaß neu hg. v. Professor Dr. H. H. Houben, s. 181.Leipzig: F. A. Brockhaus.
  • Koppen, Erwin (1984). Weltliteratur. in: Reallexikon der deutschen Literaturgeschichte, Band 4, SI-Z, s. 815-827. Berlin: Walter de Gruyter.
  • König, Annette(2011). Globalisierungstendenzen in den Romanen Agnes, Ungefähre Landschaft und An einem Tag wie diesem von Peter Stamm. Aufrufbar unter:_____http://www.germanistik.ch/publikation. php?id=Globalisierungstendenzen_in_den_Romanen> (publiziert Februar 2010), Stand: 21.03.2011.
  • Lützeler, Paul Michael (2011). Das Partikulare universell erscheinen lassen. Literatur im Zeitalter der Globalisierung. in: Neue Zürcher Zeitung. Aufrufbar unter:http://www.amazon.de/Literatur-Zeitalter-Globalisierung-Manfred-Schmeling/ dp/3826017935, Stand:24.03.2011.
  • Poklekowski, Doris (2009). (im Interview mit Feridun Zaimoglu) Ich verabscheue die Nüchternheit. (publiziert:17.06.2009) Aufrufbar unter:http://www.boersenblatt.net/324299, Stand: 28.04.2011.
  • Presivic, Boris (2010). Strategien wider die Glokalisierung in Moras Alle Tage. Aufrufbar unter:http://www.germanistik.ch/publikation.php?id=Strategien_wider_die_ Glokalisierung(publiziert Februar 2010), Stand: 24.03.2011.
  • Robertson, Roland (2000). Globalization. Social Theory and Global Culture.London: Sage Publications.
  • Rösch, Heidi (1998). Migrationsliteratur im interkulturellen Diskurs. Der Text basiert auf dem Vortragzu der Tagung Wanderer - Auswanderer - Flüchtlinge 1998 an der TU Dresden. Aufrufbar unter: http://www.fulbright.de/fileadmin/files/togermany/information/2004- 05/gss/_Migrationsliteratur.pdf
  • Said, Edward W. (1978). Orientalismus. Frankfurt: Ullstein Verlag (1981).
  • Said, Edward W. (1993). Kultur und Imperialismus. Einbildungskraft und Politik im Zeitalter der Macht. Frankfurt: Fischer Verlag (1994).
  • Schirach, Ariadne von(2009).Roman „Hinterland“. Zaimoglu und die tausend Zungen der Liebe. Aufrufbar unter: http://www.welt.de/kultur/article4737870/Zaimoglu-und-die-tausend- Zungen-der-Liebe.html, (publiziert:07.10.2009), Stand:04.05.2011.
  • Thum, Bernd(Hrsg.) (1985).Gegenwart als kulturelles Erbe. Ein Beitrag der Germanistik zur Kulturwissenschaft deutschsprachiger Länder.München: Iudicium Verlag.
  • Thuy, Kim (2010).Der Klang der Fremde. München: Kunstmann Verlag.
  • Trunz, Erich (Hrsg.) (1982).Goethes Werke. Hamburger Ausgabe in 14 Bänden mit Kommentar und Registern, herausgegeben von Erich Trunz, 12. Band. München:C. H. Beck Verlag.
  • Valentin, Joachim (2004).Pro-Vokation der Theologie? Eine Skizze des Denkens von Jacques Derrida. Aufrufbar unter: http://www.postmoderne-theologie.de/de/texte_provokation. html, Stand: 13.06.2011.
  • Weber, Peter (1998). Weltliteratur. in: Goethe Handbuch in vier Bänden. Personen- Sachen – Begriffe. L – Z. Band 4/2. Hrsg. Von Bernd Witte, Theo Buck, Hans-Dietrich Dahnke, Regine Otto, Peter Schmidt, s. 1134-1137. Stuttgart, Weimar: J.B. Metzler Verlag.
  • Wilke, Insa (2011).Hinterland von Feridun Zaimoglu. Ins Unterholz. Aufrufbar unter: http://www.fr-online.de/kultur/literatur/ins-unterholz/-/1472266/3044662/-/index.html, Stand: 04.05.2011.
  • Zaimoğlu, Feridun (2009).Hinterland.Köln: Kiepenheuer & Witsch Verlag.
Folklor/Edebiyat-Cover
  • ISSN: 1300-7491
  • Başlangıç: 1994
  • Yayıncı: -
Arşiv
Sayıdaki Diğer Makaleler

17. Yüzyıl halk şairi Karacaoğlan’ın bir şiiri ile 18. yüzyıl divan şairi Nedim’in bir gazeline göstergebilimsel açıdan karşılaştırmalı bir yaklaşım

Medine SİVRİ, Berkant ÖRKÜN

Fuat Köprülü’nün milliyetçilik anlayışı ve onun Türkçülük’e ilişkin yaklaşımı

Ernur GENÇ

Osmanlı deniz ticaretinde hukuki bir sorun: Kaza yapan geminin malları

Şenay ÖZDEMİR GÜMÜŞ

Çağdaş edebiyatta küreselleşme eğilimleri ve Feridun Zaimoğlu’nun hinterland (2009) romanı

Dilek TURAN YILMAZ

Selim İleri’nin romancılığı ve Türk romancılığındaki yeri

Nesrin MENGİ

İstanbul’da hıdrellez geleneğinin geçmişi, bugünü ve yarını: Ahırkapı örneği

Ferhat ARSLAN