BİR KATEGORİ HATASI OLARAK DAVID HUME’UN NEDENSELLİK KAVRAMI

Nedensellik, felsefe ilk ortaya çıktığından beri, neredeyse her filozofu belli bir dereceye kadar ilgilendiren önemli bir kavram olagelmiştir. Sokrates öncesi filozoflardan günümüze dek konuyla ilgili ortaya konulmuş sonuçlardan her biri, kendi iç sistemlerine uygunluğu sağlayabildikleri ölçüde, kavramın tarihsel gelişimine önemli katkılar sağlamışlardır. Burada sunduğumuz çalışma da, David Hume tarafından kökten bir eleştiriye tabi tutulan nedensellik kavramına, Aristoteles’in kategoriler öğretisi ve Gilbert Ryle’ın kategori hatası üzerinden ontolojik statüsünü yeniden kazandırma yönünde bir öneri niteliğindedir. Bunun için de nedenselliğin hangi durumlarda bir kategori hatası olarak değerlendirilebileceği ve nerede aranması gerektiği gösterilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

David Hume, Aristoteles, Gilbert Ryle, nedensellik, kategori hatası

DAVID HUME’S CONCEPT OF CAUSALITY AS A CATEGORICAL MISTAKE

Since the philosophy first appeared the causality has been an important concept which has interested almost every philosopher to a certain extent. Each solution which has been asserted from the Presocratics until today has contributed to the historical development of the concept insofar as it has complied with its own internal system. The study we are offering here is also advisory to confer status upon the causality, which had been criticized radically by David Hume, through Aristotle’s theory of categories and the category mistakes of Gilbert Ryle. By this means it is tried to reveal how the causality can be evaluated as a category mistake and where it can be founded.

Keywords:

David Hume, Aristoteles, Gilbert Ryle, causality, category mistake,

PDF

___

ARİSTOTELES, Kategoriler, çev.: Saffet Babür, İmge Kitabevi, Ankara 2014 ARSLAN Ahmet, İlkçağ Felsefe Tarihi, Cilt 3: Aristoteles, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yay., İstanbul 2016
CEVİZCİ Ahmet, Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yay., İstanbul, 1999
COPLESTON Frederick, A History of Philosophy, Volume IV, Image Books, 1994
CRITCHLEY Simon, Varlık ve Zaman, Bölüm VIII: Zamansallık, çev.: Sinem Önem Üçkan, viraverita.org, (SGT: 21.09.2016)
CROSS R. C., “Category Differences”, Proceedings of the Aristotelian Society, Vol. 59 (1958-1959), s. 255-270
ÇELEBİ Vedat, “Gilbert Ryle’ın Düalizm Eleştirisi ve Kategori Hatası Sapması”, TEMÂŞÂ. Erciyes Üniversitesi Felsefe Bölümü Dergisi, 2015, s. 138- 157
Der Wiener Kreis, Ausgewählte Texte, yay. haz.: Christian Damböck, Reclam Verlag, Stuttgart 2013
HUME David, İnsan Doğası Üzerine Bir İnceleme, çev: Aziz Yardımlı, İdea Yay., İstanbul 1997
HUME David, İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma, çev.: Oruç Aruoba, Say Yay., İstanbul 2017
ÖZLEM Doğan, Metinlerle Hermeneutik Dersleri I, Notos Kitap, İstanbul, 2012
POPPER Karl R., Bilimsel Araştırmanın Mantığı, çev.: İlknur Aka & İbrahim Turan, YKY, İstanbul 2010
ROSS David, Aristoteles, çev.: Ahmet Arslan, Kabalcı Yay., İstanbul, 2011.
RYLE Gilbert, “Categories”, Collected Papers volume 2, Routledge, 2009
RYLE Gilbert, The Concept of Mind, The University of Chicago Press, Chicago, 1984.
SPINOZA, Ethica, çev.: Çiğdem Dürüşken, Kabalcı Yay., İstanbul, 2011.
WITTGENSTEIN Ludwig, Tractatus Logico-Philosophicus, çev.: Oruç Aruoba, Metis Yay., İstanbul 2011
ZELYÜT Solmaz, Dört Adalı, Hobbes-Locke-Berkeley-Hume, Doğubatı Yay., Ankara, 2012