TÜRK EDEBİYATINDA BAHÂRİSTÂN

Mollâ Câmî'nin 1487 yılında telif ettiği Bahâristân; Mukaddime, sekiz bölüm ve Hâtime'den oluşan Farsça ahlâkî ve eğitici bir eserdir. Câmî, oğlu için kaleme aldığı Bahâristân'ı Hüseyin Baykara'ya ithaf etmiştir. Eserde, dünya hayatı için gerekli olan bilgi ve öğütler yer almaktadır. Câmî, Bahâristân'ı Sa'dî-i Şîrâzî'nin Gülistân'ını örnek alarak kaleme almıştır. Osmanlı sahasında büyük ilgi gören Bahâristân medreselerde ders kitabı olarak okutulmuş, eserin çeviri ve şerhleri yapılmıştır. Çok sayıda yazması bulunan Bahâristân'ın özel lügatleri yapılmış ve aynı zamanda esere Nergisî tarafından Nihâlistân adında bir nazire de yazılmıştır. Bu çalışmada Bahâristân'ın kütüphanelerimizde mevcut seçmeleri, şerhleri, lügatleri ile Bahâristân'a yazılan nazire ve eserin kültür tarihimizdeki yeri üzerinde durulacaktır.

Bahâristân Turkish Culture and Literature

Bahâristân that Mollâ Câmî wrote in 1487 is a moral and educational work in Persian and consists of introduction, eight section and epilog. Câmî dedicated Bahâristân that he wrote for his son to Hüseyin Baykara. Advices and information necessary for world life exist in this work. Câmî wrote Bahâristân respect to sample of Sa'dî-i Şîrâzî's Gülistân. Bahâristân that takes a great interest in Ottoman field has been read in medresas as lecture book, translations and explanations of the work has been done. Special wordbooks of Bahâristân that has a lot of manuscript have been done and a nazira called Nihâlistan has been written by Nergisî also. In this study, it will be emphaised on the available selections, explanations, wordbooks and naziras of Bahâristân in our libraries and its position in our cultural history.

PDF

___

AKAT, Davut, Şem'i, Şerh-i Bahâristân (giriş-metin), Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa, 1999. (Yüksek Lisans Tezi)
ARI, Ahmet. (1994) "Sâkıp Mustafa Dede: hayatı, eserleri, edebî kişiliği ve Dîvânı'nın tenkitli metni", Konya, 1994.
ASLAN, Üzeyir, XVII. Yüzyıl Türk Klâsik Şairlerinden Nehcî Mustafa Dede, Hayatı, Eserleri, Edebî Kişiliği, Tenkitli Metinler, Divan, Tuhfetü's-Sâlikîn ve Hediyyetü'l-Mütereşşidîn, İstanbul, 2005. (Basılmamış Doktora Tezi)
ARSLAN, Mustafa, "Türk Dil Kurumu Kütüphanesi Yz. A. 210 Numarada Kayıtlı Lügat Mecmuası Üzerine Bir Değerlendirme" Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or TurkicVolume 8/1 Winter 2013, 579-600.
AYDEMİR, Yaşar, Behişti Divanı, MEB Yayınları, Ankara, 2000.
CANIM, Rıdvan, Latifî, Tezkiretü'ş-Şu'arâ ve Tabsıratu'n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), AKM Yayınları, Ankara, 2000.
ÇAĞMAN, Filiz, "Illustrated Stories from a Turkish Version of Jami's Baharistan", Turkish Treasures, 2, 1978, s. 21-27.
ÇALDAK, Süleyman, Nergisî ve Nihâlistân'ı (İncelem-Metin), Kesit Yay. İstanbul, 2010.
ÇAVUŞOĞLU, Mehmet ve Tanyeri, M. Ali, Hayretî, Dîvan, İstanbul, 1981, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
Derviş Muhammed Alî el-Mevlevi, Tercüme-i Bahâristân, Müst. Ömer el-Buhârî, Süleymaniye Nafiz Paşa, 849, 107 vr.
Derviş Muhammed Alî El-Mevlevi, Tuhfe-i âsitân Tercüme-i Bahâristân, Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, Mustafa Con. A, 401/XI.
ERDOĞAN, Mustafa, Bursalı Rahmî ve Divanı (http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/10600,bursali- rahmi-ivanipdf.pdf?0 15. 11. 2015)
ERGÜN, Mustafa, DUMAN, Tayyip, "19. Yüzyılda Osmanlı Askerî Okullarının Ders Programları ve Ders Kitapları", Yeni Türkiye, 7,1996. 494-511.
GENÇOSMAN, M. Nuri, Baharistan, MEB Yayınları, Ankara, 1990.
GÜFTA, Hüseyin, Erzurumlu Şair Hâzık Hayatı, Edebî Kişiliği ve Divanı, İstanbul, 2001.
Hızır-zâde Mehmed Fevzi, Bahâristân Tercümesi, Şirket-i Sahâfiye-i Osmâniyye Matbaası, İstanbul, 1227/ 1812-1813, 88 sh.
HUART, CL., "Bahâristân" İslam Ansiklopedisi, MEB Yayınları, C. 2, İstanbul, 1979.
İSEN, Mustafa, Usûlî Dîvanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1990.
KARAİSMAİLOĞLU, Adnan, Bahâristân, Akçağ Yayınları, Ankara, 2002.
KARTAL, Ahmet, "Türk-Fars Edebi İlişkileri", Şiraz'dan İstanbul'a Türk-Fars Kültür Coğrafyası Üzerine Araştırmalar, Kurtuba Kitap, İstanbul, 2010, s. 13-117.
Kilisli Rıfat Bilge, Bahâristân, Meral Yayınevi, İstanbul, 1970.
Lügat-ı Bahâristân, Türk Dil Kurumu Kütüphanesi, Yz. A 210/16, 237b-261b.
Lügat-ı Bahâristân, DTCF Ktp. İ. Saib II, 1438, 38b-56b.
KILIÇ, Filiz, Âşık Çelebi, Meşa'irü'ş - Şu'arâ - (3 Cilt) (inceleme - metin), İstanbul, 2010.
KILIÇ, Filiz, "Âşık Çelebi", http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/dosya/1213614/h/asikcelebidivanifilizkilic. pdf[erişim tarihi: 15.11.2105].
KURNAZ, Cemal, "Divan Şiirinde Söz Konusu Edilen Kitap Adları Üzerine", Millî Eğitim, 86(1989), 44-51.
KUT, Günay, Heşt Bihişt: The Tezkire by Sehi Beg, An Analysis of the First Biographical Work on Ottoman Poets with a Critical Edition Based on MS. Süleymaniye Library, Ayasofya O. 3544. Cambridge, Mass.: Harvard University, 1978.
KUTLUK, İbrahim, Kınalı-zâde Hasan Çelebi, Tezkiretü'ş-şu'arâ, 2 C, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1989.
MERMER, Ahmet, Kütahyalı Rahimi ve Divanı, Sahhaflar Kitap Sarayı Yay. İstanbul 2004.
MACİT, Muhsin, "Molla Câmî'nin Osmanlı Edebiyatına Tesiri-I", Erdem VII, 20 (Ocak 1991), Ankara, (1995), 519-529.
Mehmed Şâkir, Hediyyetü'l-İrfân Der-Şerh-i Bahâristân, İstanbul,
Müntehab-ı Bahâristân, Gazi Hüsrev Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, 5103, 1140 (1728), 24 vr.
Müntehab-ı Bahâristân, Gazi Hüsrev Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, 2510, 74vr.
Müntehab-ı Bahâristân, Gazi Hüsrev Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, 1455, 55 vr.,
Müntehab-ı Bahâristân, Gazi Hüsrev Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, 1597.
Müntehab-ı Bahâristân, Gazi Hüsrev Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, 1812, 111 vr.
Müntehab-ı Bahâristân, Gazi Hüsrev Kütüphanesi Türkçe Yazmaları, 2768/1, 1-74a.
OĞRAŞ, Rıza, Esad Mehmed Efendi ve Bağçe-i Safâ-Endûz'u, İnceleme Metin, Burdur, 2001.
OKUMUŞ, Ömer, "Bahâristân", TDVİA, C. 4, İstanbul, 1991, s. 470-471.
Riyahi, Muhammed Emin, Osmanlı Topraklarında Fars Dili ve Edebiyatı, çev. Mehmet Kanar, İstanbul 1995.
SARAÇ, M. A. Yekta, Emrî Divanı, Eren Yay., İstanbul, 2002.
TARLAN, Ali Nihat Hayâlî Bey Dîvânı, Burhaneddin Erenler Matbaası, İstanbul, 1945.
UZUN, Adem, Baharistan'a Göre Sözdizimi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale, 1998. (Yüksek Lisans Tezi)
YALSIZUÇANLAR, Sadık, Baharistan, Akçağ Yayınları, Ankara, 2001.