İslam Mezhepleri Tarihi, İslam düşüncesinin teşekkülü sürecinde kendi geleneğini çok erken bir dönemde oluşturmayı başaran bir disiplindir. İslam Mezhepleri Tarihi, geçmişte ve günümüzde siyasi ve itikadi gayelerle vücut bulmuş ‘İslam Düşünce Ekolleri’ diyebileceğimiz beşeri ve toplumsal oluşumların, doğdukları ortamı, doğuş sebeplerini, teşekkül süreçlerini, fikirlerini, mensuplarını, edebiyatını, yayıldığı bölgeleri, İslam düşüncesine katkılarını kendi eserlerinden hareketle zaman-mekân bağlamında ve fikir-hadise irtibatı çerçevesinde betimleyici metotla ve tarafsız bir gözle inceleyen bir bilim dalıdır. İslam düşüncesinde erken dönemde ortaya çıkan ve kendine özgü metodu, edebiyatı ve yaklaşım tarzı olan Makalat ve Fırak geleneği, temel İslam bilimleri açısından aktif ve belirleyici bir konuma sahip olmasına rağmen zaman içerisinde ihmal edilmiştir.