İKİNCİ DÜNYA SAVAŞI’NDA HÜKÜMET-BASIN İLİŞKİLERİ VE GAZETECİ MEBUSLAR

Dünyanın süper güçlerinin birbiriyle savaştığı ve Türkiye’nin arada kaldığı İkinci Dünya Savaşı’nda, İsmet İnönü’nün başını çektiği kadro, değişken bir dış politika izlemek zorunda kalmıştır. Almanya’nın ve Müttefiklerin Türkiye’yi savaşa sokma baskıları bertaraf edilmiş, Sovyet Rusya’nın Boğazlarla ilgili isteklerine karşı durulmaya da çalışılmıştır. Bu tehlikeli süreçte, İnönü ve iktidara gelen hükümetler tüm kontrolü elinde tutmaya çalışırken, kamuoyunu yönlendirme yeteneği olan basın da bu uygulamaların muhatabı olmuştur. Çıkarılan yasalar ile basın kontrol altında tutulmaya çalışılmış, muhalefet eden basın organları kapatılmıştır. Bu süreçte basını kontrol etme yöntemlerinden biri de gazeteci mebuslar olmuştur. Mebus seçilen gazeteciler, Hükümetin çıkardığı yasa ile aynı zamanda gazetecilik mesleğini de icra edebilmişlerdir. Bu mebuslar, hükümetin politikalarını onaylayan yazı ve haberlerle halkı yönlendirmeye çalışırken, aynı zamanda savaşın gidişatına göre hükümetin dış politikalarına da destek vermişlerdir. Çalışmamızda; İkinci Dünya Savaşı sürecindeki Türkiye’nin değişken politikalarına karşı basının tavrı ve hükümet-basın ilişkisi incelenirken, gazeteci mebuslar ile bunların değişen şartlara ve hükümet politikalarına göre aldıkları vaziyet değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler:

İkinci Dünya Savaşı, Basın, Türk Dış Politikası, Gazeteci Mebuslar

Government-Press Relations and Journalist Deputies in Second World War

In the Second World War, world’s süper power fight each other, Turkey remained outside by foolowing a volatile policy in presidency of İsmet İnönü. Germany and Allies’ pressures on Turkey for enter war is blocked and Soviet Russia’s attempts to counter the demands of the Straits.In this dangerous process, while İnönü and the his team were trying to keep all control, the press, which has the ability to direct the public, was also involved in these applications. With the enacted laws, the press was tried to be kept under control and the opposing press were closed. One of the methods of controlling the press in this process was the journalist deputies.Deputy journalists were also involved in the journalism profession with a law that the Government proclaimed. These deputies were trying to direct the people with articles and news confirming the policies of the government and they have also supported the government's foreign policies according to the course of the war. In our study; in the process of Second World War, attitudies of the press towards Turkey’s variable foreign policies and government-press relations were examined and attitudies of deputies-journalists towards governments policies were evaluated.

Keywords:

Second World War, Press, Turkish Foreign Policy, Deputies-Journalists,

PDF

___

Süreli Yayınlar
Akşam, 19 Temmuz 1940-5 Aralık 1940-28 Haziran 194-17 Ocak 1943-3 Şubat 1943-26 Şubat 1945.
Cumhuriyet, 26 Temmuz 1940-30 Temmuz 1940-1 Ağustos 1940-20 Haziran 1941-28 Haziran 1941- 28 Haziran 1941-3 Şubat 1943.
Haber, 25 Haziran 1941.
İkdam, 19 Nisan 1942-22 Haziran 1941-3 Şubat 1943.
Tasvir-i Efkâr, 3 Şubat 1943.
Tanin, 7 Ocak 1943-5 Mayıs 1944-7 Ocak 1945-26 Şubat 1945- 3 Aralık 1945.
3 Şubat 1943- 4 Ocak 1945-5 Mart 1945.
Tan; 25 Nisan 1940-11 Ekim 1945.
Ulus; 25 Nisan 1940-11 Ağustos 1940-20 Haziran 1941- 23 Haziran 1941- 18 Haziran 1942-17 Ocak 1943.
Yeni Sabah, 21 Temmuz 1941-8 Temmuz 1940-1 Ağustos 1940-31 Temmuz 1940-3 Şubat 1943.
Vakit, 19 Temmuz 1943-23 Ekim 1939-22 Ocak 1943-3 Şubat 1943-5 Şubat 1943-5 Ocak 1945.
Vatan, 23 Haziran 1941-28 Haziran 1941.
Kitap ve Makaleler
BANGUOĞLU, Tahsin, “Milli Şef Dönemi Hatıraları”, Tercüman, 17 Mayıs 1986.
ÇAVDAR, Tevfik, Türkiye’nin Demokrasi Tarihi (1839-1950), İmge Yay., Ankara-2004.
DERİNGİL, Selim, Denge Oyunu İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’nin Dış Politikası, Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul-2003.
GEVGİLİ, Ali, “Türkiye Basını”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C. 1, İletişim Yay., İstanbul–1982.
GÜVENİR, Murat, 2. Dünya Savaşı’nda Türk Basını, Gazeteciler Cemiyeti Yay., İstanbul-1991.
KOÇAK, Cemil, “İkinci Dünya Savaşı ve Türk Basını”, Tarih ve Toplum Dergisi, S. 35, Kasım-1986.
Matbuat Kanunu, Resmi Gazete, Basın ve Yayınla İlgili Bölüm, 8 Ağustos 1931
SEYDİ, Süleyman, “1939-1945 Dönemi İç ve Dış Politika”, Osmanlı’dan İkibinli Yıllara Türkiye’nin Politik Tarihi, (Editörler: Âdem Çaylak vd.) Savaş Yayınevi, Ankara-2012.
TOPUZ, Hıfzı, Türk Basın Tarihi, Remzi Yay., İstanbul–2003.
TUNÇAY, Mete, Türkiye Cumhuriyetinde Tek-Parti Yönetimi’nin Kurulması (1923–1931), Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul–1999. http://sertelvakfi.org/tanolaylari.htm.