HIZ SEMPTOMLARI: GEÇ-MODERN ZAMAN REJİMİNDE BELİRSİZLİK, DOLAYIMSIZLIK, EŞZAMANSIZLIK

Hız, son dönem sosyal teorinin ve daha özelde sosyolojik yazının ana gündem maddelerinden birini oluşturmakta ve çağdaş toplumsal değişimi karakterize etmede paradigmal değer taşıyan bir nosyon olarak karşımıza çıkmaktadır. Hız üzerine gelişen söz konusu gündem, zamanın sosyolojik kavranışına ve toplumsal zaman inşasının geç-modern yordamlarına ilişkin teorik katkıları içermesinin yanı sıra geç-modernliğin sosyal ontolojisine, çağdaş neoliberalizmin ekonomi-politiğine, toplumsalın ve siyasetin imkânına ve yeni koşullarına ilişkin sosyolojik içgörülerin geliştirilmesine katkıda bulunan verimli bir tartışma zemini de sağlamaktadır. Bu makalede, söz konusu tartışmalarda hız nosyonunu farklı biçimlerde kodlayan ve her biri aynı zamanda geç-modern zamansallığın semptomları olarak okunabilecek üç ana izlek ayırt edilmektedir: belirsizlik, dolayımsızlık ve eşzamansızlık. Belirsizlik, genel bir anlatımla, toplumsal öngörülebilirliğin azaldığı ya da tamamen ortadan kalktığı, beklenti ufkunun eylemliliğe yön tayin etmeyi mümkün olmaktan çıkartacak denli sınırlandığı bir zamansallığa göndermede bulunur; burada vurgu, değişimin hızının vardığı noktada gelecek boyutundan yoksun kılınan ve kendi üzerine kapanan bir şimdi üzerinedir. Dolayımsızlık, zamansal ve mekânsal sınırlamaları önemli ölçüde elimine eden gerçek zamanlı iletişim ağlarının mümkün kıldığı, “şimdi ve burada” biçiminde özetlenebilecek bir tecrübenin zamansallığına göndermede bulunur; bu yakınlık ve dolayımsızlığın ürettiği zamansızlaşmış şimdi, geç-modern zamansallığın bir diğer semptomu olan belirsizliğin üretimine de katkıda bulunmaktadır. Eşzamansızlık ise, özgül bir anlamda, değişimin hızının toplumu oluşturan çeşitli kurumların eşzamanlı bir gelişim süreci göstermesine imkân tanımıyor olmasına göndermede bulunur; burada hız, toplumun farklı düzeylerinde ve çeşitli şekillerde ortaya çıkan eşgüdümsüzlüklerde kendini ele verir. Hızın semptomları olarak okunabilecek bu üç izleğin genel bir betimlemesi yapıldıktan sonra, geç-modern zamansallığın daha yetkin bir okumasının onun eşzamansızlık olarak kavranışı temelinde mümkün olabileceği tezi işlenecektir. Eşzamansızlık hızın, hız paradigmasının sınırlılıklarının ötesinde bir kavranışına imkan veren bir nosyon olarak; geç-modern zamansallığın çoğul ve katmanlı yapısını anlamaya, eşitsizlik biçimleri ve güç ilişkilerinde cisimleşen toplumsal antagonizmaların temporal boyutunu değerlendirmeye ve karşı-zamansallıkların imkanını sorgulamaya alan açan bir bağlamı oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Geç Modern Zamansallık, Hız, Belirsizlik, Dolayımsızlık, Eşzamansızlık, Çoklu zamansallıklar

Symptoms of Speed: Uncertainty, Immediacy, Desynchronization In The Late-Modern Temporal Regime

Speed constitutes one of the main topics in recent social theory and particularly in sociological writing, and emerges as a notion that has paradigmatic value in characterizing contemporary social change. The agenda on speed includes the theoretical contributions to the late-modern procedures of the construction of social time and sociological conception of time as well as provides also a ground for discussion contributing to the development of sociological insights into the social ontology of late-modernity, the economy-politics of contemporary neoliberalism, the possibilities and new conditions of sociality and politics. In this article, three main traces are distinguished that each one encodes the notion of speed in different ways and can be read at the same time as the symptoms of late-modern temporality: uncertainty, immediacy and desynchronization. Uncertainty refers to a temporality in which the social predictability is diminishing or completely out of the way and the horizon of the expectation is so limited as to make it impossible to direct the action; the emphasis here is on a present being deprived of the future dimension and closing on itself at the point where the speed of change have reached. Immediacy refers to the temporality of an experience that can be summarized as "now and here" enabled by real-time communication networks that considerably eliminates temporal and spatial limitations; this timeless present produced by proximity and immediacy contributes to the production of uncertainty, another symptom of late-modern temporality. Desynchronization, in a specific sense, refers to the fact that the speed of change do not allow for a simultaneous process of development of the various institutions that make up the society; speed here reveals itself in the incoordination that arises in various forms and at the different levels in society. After a general description of these three tracks that can be read as the symptoms of speed, the thesis will be processed that a more accurate reading of late-modern temporality may be possible on the basis of understanding it as desynchronization. As a notion that allows for an understanding of speed beyond the limitations of the speed paradigm, desynchronization constitutes a context for understanding the plural and stratified structure of late-modern temporality, evaluating the temporal dimension of social antagonisms embodied in the forms of inequality and power relations, and searching for the possibilities of counter-temporalities.

Keywords:

Late Modern Temporality, Speed, Uncertainty, Immediacy, Desynchronization, Multiple Temporalities,

PDF

___

ADAM, Barbara (1990): Time and Social Theory, Cambridge, UK: Polity
ADAM, Barbara & van LOON, J. (2005): “Introduction”, içinde, B. Adam, U. Beck & J. van Loon (ed.), The Risk Society and Beyond, 2.b., Thousand Oaks, CA: Sage, s. 1-31.
BAUMAN, Zygmunt (2000): Liquid Modernity, London: Blackwell Pub.
BAUMAN, Zygmunt (2001): Parçalanmış Hayat: Postmodern Ahlak Denemeleri, çev. İ. Türkmen, İstanbul: Ayrıntı Yay.
BAUMAN, Zygmunt (2005): Bireyselleşmiş Toplum, çev. Y. Alogan, İstanbul: Ayrıntı Yay.
BAUMAN Zygmunt (2007): Liquid Times: Living in an Age of Uncertainty, Cambridge, UK: Polity
BAUMAN Zygmunt (2012): Küreselleşme: Toplumsal Sonuçları, 4.b., çev. A. Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yay.
BERARDI, Franco ‘Bifo’ (2014): Gelecekten Sonra, çev. O. Şişman & S. Özer, İstanbul: Otonom Yay.
CASTELLS, Manuel (2008): Enformasyon Çağı: Ekonomi, Toplum ve Kültür: Ağ Toplumunun Yükselişi (1. Cilt), 2.b., çev. E. Kılıç, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay.
CETINA, Karin K. (2005): “How are Global Markets Global?: The Architecture of a Flow World”, içinde, Karin K. Cetina & A. Preda (ed.), The Sociology of Financial Markets, New York: Oxford University Press, s. 38-61.
CHESNEAUX, Jean (2015): Zamanı Yaşamak: Geçmiş, Şimdiki Zaman, Gelecek: Bir Siyasal Diyalog Denemesi, çev. M. Cerit, İstanbul: Ayrıntı Yay.
CRARY, Jonathan (2015): 7/24: Geç Kapitalizm ve Uykuların Sonu, çev. N. Çatlı, İstanbul: Metis Yay.
ERIKSEN, T. Hylland (2001): Tyranny of the Moment: Fast and Slow Time in the Information Age, London: Pluto Press
GANE, Nicholas (2006): “Speed up or Slow down? Social Theory in the Information Age”, Information, Communication & Society, 9(1): 20-38
GIDDENS, Anthony (1994): Modernliğin Sonuçları, çev. E. Kuşdil, İstanbul: Ayrıntı Yayınları
HARVEY, David (1999): Postmodernliğin Durumu, çev. S. Savran, 2.b., İstanbul: Metis Yayınları
HARVEY, David (2008): Umut Mekânları, çev. Z. Gambetti, İstanbul: Metis Yay.
HASSAN, Robert (2003): The Chronoscopic Society: Globalization, Time and Knowledge in the Network Economy, New York: Peter Lang Pub.
HASSAN, Robert (2009): Empires of Speed: Time and the Acceleration of Politics and Society, Leiden: Brill
HOPE, Wayne (2011): “Global Capitalism, Temporality, and the Political Economy of Communication”, içinde, J. Wasko, G. Murdock & H. Sousa (ed.), The Handbook of Political Economy of Communication, London: Blackwell Pub., s. 521-540
KERN, Stephen (2013): Zaman ve Uzam Kültürü (1880-1918), çev. A. Selman, İstanbul: İletişim Yay.
JAMESON, Fredric (2003): “The End of Temporality”, Critical Inquiry, 29(4): 695-718
JORDHEIM, Helge (2014): “Introduction: Multiple Times and the Work of Synchronization”, History and Theory, 53(4): 498-518
KESSLER, Oliver (2012): “World Society, Social Differentiation and Time”, International Political Sociology, 6(1): 77-94
KOSELLECK, Reinhart (2004): Futures Past: On the Semantics of Historical Time, New York: Columbia University Press
LECCARDI, Carmen (2003): “Resisting ‘Acceleration Society’”, Constellations, 10(1): 34-41
LÜBBE, Hermann (2009): “The Contraction of the Present”, içinde, H. Rosa & W. E. Scheuerman, (ed.), High-Speed Society: Social Acceleration, Power and Modernity, Philadelphia: Penn State University Press, s. 159-178
NOWOTNY, Helga (1994): Time: The Modern and Postmodern Experience, Cambridge: Polity Press
ROBINS, Kevin & WEBSTER, Frank (1999): Times of the Technoculture: From the Information Society to the Virtual Life, London: Routledge
ROSA, Hartmut (2003): “Social Acceleration: Ethical and Political Consequences of a De-synchronized High-speed Society”, Constellations, 10(1): 3-33
ROSA, Hartmut (2009): “Social Acceleration: Ethical and Political Consequences of a De-synchronized High-speed Society”, içinde, H. Rosa & W. E. Scheuerman, (ed.), High-Speed Society: Social Acceleration, Power and Modernity, Philadelphia: Penn State University Press, s. 77-114
ROSA, Hartmut (2013): Social Acceleration: A New Theory of Modernity, New York: Columbia University Press
ROSA, Hartmut & William E. SCHEUERMAN (ed.) (2009): High-Speed Society: Social Acceleration, Power and Modernity, Philadelphia: Penn State University Press
SCHEUERMAN, William E. (2009): “Citizenship and Speed”, içinde, H. Rosa & W. E. Scheuerman, (ed.), High-Speed Society: Social Acceleration, Power and Modernity, Philadelphia: Penn State University Press, s. 287-306
SENNETT, Richard (2002): Karakter Aşınması: Yeni Kapitalizmde İşin Kişilik Üzerindeki Etkileri, çev. B. Yıldırım, İstanbul: Ayrıntı Yay.
SENNETT, Richard (2009): Yeni Kapitalizmin Kültürü, çev. A. Onacak, İstanbul: Ayrıntı Yay.
TOMLINSON, John (2007): The Culture of Speed: The Coming of Immediacy, Thousand Oaks, CA: Sage
URRY, John (2000): Sociology beyond Societies: Mobilities for the Twenty-first Century, London: Routledge
VIRILIO, Paul (1998): Hız ve Politika: Dromoloji Üzerine Bir Deneme, çev. M. Cansever, İstanbul: Metis Yay.
VIRILIO, Paul (2000): Polar Inertia, London: Sage
VIRILIO, Paul (2003): Enformasyon Bombası, çev. K. Şahin, İstanbul: Metis Yay.
VIRILIO, Paul (2006): Negative Horizon: An Essay in Dromoscopy, 2.b., London: Continuum
WAJCMAN, Judy (2008): “Life in the Fast Line? Towards a Sociology of Technology and Time”, The British Journal of Sociology, 59(1): 59-77