Divanü lugati't T-Türk'ten başka kullanılan kuvvetlendirme edatları

Çalışmamızda Divanü Lügati't-Türk'te geçen ve başta kullanılan kuvvetlendirme edatları "Çak, Ked/ Key, Kop/ Köp, Ne"yi ele aldık. Özellikle Arap gramer kitapları örnek alınarak yazılmış eski gramer ve belagat kitaplarımızda "Te'kit" başlığı altında bu tür edatlara yer verilmiştir. Tekit, daha çok anlamla ilgili bir terim olup berkitme, kuvvetlendirme, güçlendirme, pekiştirme demektir. Dilbilgisi kitaplarında "Kuvvetlendirme Edatları" başlığı altında bu edatlara yer verilmiş ve bunlar cümle başı kuvvetlendirme edatları olarak isimlendirilmiştir Orta Türkçe döneminde bu edatların kullanımı çok yaygındır. Çalışmamızda bu edatların kökenini, Orta Türkçedeki kullanımlarını ve konu ile ilgili yapılan çalışmaları göz önüne alarak bu edatları anlatmaya çalıştık.

Intensiv particles used at the beginning of sentences in Divanü Lügati't-Türk

In our study, we handled the intensiv particles of "Çak, Ked/ Key, Kop/ Köp, Ne" which have been available and used at the beginning of the sentences in "Dîvânü Lügâti't-Türk". These types of particles are discussed under the heading of "te'kit" in old grammar and rhetoric books which have been written by following especially Arabic grammar books. Tekit as a term of rather relating to denotation means reinforcement, intensiv, fortification. In grammar books, those particles have been given place under the heading of "Intensiv Particles" and they have been named as Pre-Sentence Particles. In Middle Turkish era those particles have a widespread usage. In our work, we have tried to explain these articles by evaluating the origins of these particles, their usage in Middle Turkish and studies made on these issues.

PDF

___

Akalın, Mehmet (1998), Tarihî Türk Şiveleri, TKAE Yayını, Üçüncü Baskı, Ankara.
Alyılmaz, Cengiz (1994), Orhun Yazıtlarının Söz Dizimi, Atatürk Üniversitesi Yayını, Erzurum.
Arat, Reşit Rahmeti (1991), Eski Türk Şiiri, TDK Yayını, Ankara.
Arat, Reşit Rahmeti (1992), Atabetü'l-Hakayık, TDK Yayını, 2. Baskı, Ankara.
Arat, Reşit Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig I, TDK Yayını, İkinci Baskı, Ankara.
Arat, Reşit Rahmeti (1994), Kutadgu Bilig II Çeviri, 6. Baskı, TDK Yayını, Ankara.
Arat, Reşit Rahmeti (1979), Kutadgu Bilig III İNDEKS, TDK Yayını, Ankara.
Arat, Reşit Rahmeti (1987), Makaleler Cild I, TKAE Yayını, Ankara.
Atalay, Besim (1986), (DLT) -Divanü Lûgat-it-Türk Tercümesi I, II, III; Dizini "Endeks" IV, TDK Yayınları, Ankara.
Atalay, Besim (1945), Et-Tuhfetü'z-Zekiyye fil-Lûgati't-Türkiyye, C. II. 21, TDK Yayını, İstanbul.
Ayverdi, İlhan (2005), Misallî Büyük Türkçe Sözlük, Kubbealtı Neşriyat, Birinci Baskı, İstanbul.
Bayat, Fuzuli (2008a), Orta Türkçe Sözlük, Yalın Yayıncılık, İstanbul.
Bayat, Fuzuli- Aliyeva Minara Esen (2008b), Eski Türkçe Sözlük, Yalın Yayıncılık, İstanbul.
Caferoğlu, Ahmet (1993), Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Enderun Kitapevi, 3. Baskı, İstanbul.
Çağatay, Saadet (1978), "Nâ, kanı ve âmâ Pekiştirme Edatları Üzerine", Türk Lehçeleri Üzerine Denemeler, DTCF Yayınları, Ankara, s. 282-286.
Clauson, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenty-Century Turkish,Oxford University Press, London.
Deny, Jean (1941), Türk Dili Grameri, (Osmanlı Lehçesi), (Ter: Ali Ulvi Elöve), Maarif Matbaası, İstanbul.
Demircan, Ömer (2001), Türkçenin Ezgisi, Yıldız Teknik Üniversitesi Vakfı Yayını, İstanbul.
Dizdaroğlu, Hikmet (1976), Tümcebilgisi, TDK Yayınları, Kalite Basımevi, Ankara.
Eckmann, Janos (2003), Çağatayca El Kitabı, (Çev.: Günay Karaağaç) 2. Baskı. Akçağ Yayınları, Ankara
Erdem, İlhan (1998), Mikyâsu'l-Lisân Kıstasu'l-Beyân (Özet-Metin-Terimler İndeksi-Ekler İndeksi), İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Malatya.
Erdi, Seçkin-Yurtsever, Serap Tuğba (2005), Divânü Lugâti't-Türk Kaşgarlı Mahmûd, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
Eren, Hasan (1999), Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü, Bizim Büro Basım Evi, Ankara.
Ergin, Muharrem (1986), Orhun Abideleri, 11. Baskı, Boğaziçi Yayını, İstanbul.
Gabain, A. Von (1988), Eski Türkçenin Grameri, (Çev.: Mehmet Akalın), TDK Yayını, Ankara.
Gülensoy, Tuncer (2007), Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü,TDK Yayını, Ankara.
Hacıeminoğlu, Necmettin (1971), Türk Dilinde Edatlar, Millî Eğitim Basımevi, Birinci Basılış, İstanbul.
Hacıeminoğlu, Necmettin (2000), Kutb'un Husrev ü Şirin'i ve Dil Hususiyetleri, TDK Yayını, Ankara..
Karaağaç, Günay (1997), Lutfî Divanı, TDK Yayını, Ankara.
Karabacak, Esra (2004), "Zaman İsimleri Üzerine", V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildirileri II, 20-26 Eylül 2004, TDK Yayını, Ankara, s. 1855-1946.
Karabacak, Esra (2002), Bergamali Kadri Müyessiretü'l - Ulûm, (2002), TDK Yayını, Ankara.
Kaya, Ceval, (1994), Uygurca Altun Yaruk, TDK Yayını Ankara.
Korkmaz, Zeynep (2003), Türkiye Türkçesinin Grameri, (Şekil Bilgisi) TDK Yayını, Ankara.
Küçük, Sabahattin (1994), Bâki Divanı (Tenkitli Basım) TDK Yayını, Ankara.
Lessing, Ferdinand D. (2003), Moğolca-Türkçe Sözlük, (Çev.: Günay Karaağaç), TDK Yayını, Ankara.
Li, Yong Song, (2004), Türk Dillerinde Sontakılar, Kebikeç Yayınları, İstanbul.
Nalbant, Mehmet Vefa (2008), Dîvânü Lügâti't-Türk Grameri-I İsim, Bilgeoğuz Yayınları, İstanbul.
Özkan, Nevzat (2000a), Ahmet Cevdet Paşa Medhâl-i Kavâ'id, TDK Yayını, Ankara
Özkan, Nevzat (2000b), Ahmet Cevat Paşa-Fuat Paşa Kavâ'id-i Osmaniyye, TDK Yayını, Ankara.
Poppe, Nicholas (1992), Moğol Yazı Dilinin Grameri, (Çev.: Günay Karaağaç), Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İzmir.
Tarlan, Ali Nihat (1992), Necatî Beg Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.
Tiken, Kâmil (2004), Eski Türkiye Türkçesinde Edatlar, Bağlaçlar, Ünlemler ve Zarf Fiiller,TDK Yayını, Ankara.
Toparlı, Recep-vd (2003), Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, TDK Yayını, Ankara.
Toparlı, Recep-vd. (1999), El-Kavânînü'l-Külliyye Li-Zabti'l-Lügati't-Türkiyye, TDK., Yayını, Ankara.
Toparlı, Recep (1998), Harezm Türkçesi, Genişletilmiş III. Baskı, Dilek Ofset Matbaacılık, Sivas.
TDK (1996), Tarama Sözlüğü, 2. baskı, Cild: II, IV, TDK Yayını, Ankara.
Uğurlu, Mustafa (1987), Münyetü'l-Guzât, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara.
Uzun, Leylâ Subaşı (1995), Orhon Yazıtlarının Metindilbilimsel Yapısı, Simurg Yayını, Ankara.
Üstener, Ahat (2003), Türkçede Pekiştirme, Fırat Üniversitesi Basımevi, Elazığ.
Yücel, Bilâl (1995), Bâbür Dîvânı, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara.