TUNCELİ İLİ’NDE YAYLACILIK

Tunceli İli’nin sahip olduğu coğrafi özellikler, İl’in geniş bir kesimini kaplayan dağlık alanlar üzerindeki pla-tolarda yaylacılığın yapılmasına imkân tanımıştır. Bitkisel üretime elverişli düzlüklerin az yer kaplaması, Güney Doğu Torosların uzantısı olan Munzur-Mercan Dağlık kütlelerinin ilde geniş yer kaplaması bu dağlık kütleler üzerinde çayır ve meraların yer alması, akarsular tarafından zengin kaynaklara sahip olması, çeşit açısından zengin ve gür bitki örtüsü yaylacılık faaliyetleri için elverişli bir ortam hazırlamıştır. İldeki yayla-cılık yarı göçer Şavak aşireti mensupları ile ilçelerde yer alan az sayıda çiftçiler tarafından yapılmaktadır. Toplam 127 yaylaya sahip olan ilde 2009 yılı itibariyle güvenlik, ulaşım, yaylaların bilinçsiz kullanımı, pazarlama sorunlarına bağlı olarak 66 yayla kullanılmaktadır. 1990 yılına kadar yaylaya çıkarılan 1.000.000 küçükbaş hayvan sayısı 2009 yılında 100.000 civarına düşmüştür. Bunda Tunceli’de bulunan Şavak aşireti-nin komşu illere yerleşmesinin de rolü vardır. Şavaklılar Erzurum, Erzincan ve Elazığ gibi illere göç ederek yarı yerleşik bir hayat tarzını benimsemişlerdir. İlde en çok kullanılan yaylalar Ovacık ve Pülümür ilçe-lerindeki yaylalardır. Merkez, Nazımiye, Hozat ilçelerindeki yaylalar sadece ilçelerdeki çiftçilerin kulla-nımına açılırken, Ovacık ve Pülümür’deki yaylalar yarı göçer Şavaklılar tarafından kullanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler:

Tunceli, Yayla, Şavaklılar, Küçükbaş Hayvancılık, Melan Yaylası

PDF

___

1. Alagöz, C.A., 1991, “Türkiye’de Yaylacılık Araştırmaları”, Ank.Üniv. Türkiye Coğrafyası Araş. Uyg. Merk. Derg., S:2, s, 1-52, Ankara.
2. Demir, P., 2003, Şavak Aşiretinde Yaylacılık Faaliyetleri, F.Ü., Fen-Edb. Fak. Coğrafya Bölümü (Yayınlanmamış) Lisans tezi, Elazığ.
3. Denker B., 1959, “Güneydoğu Toroslarda Göçebelik Dr Wolf-Dieter Hütteroth’a göre”, Türk Coğr. Derg., S:2, s, 136-142, İstanbul.
4. Doğu, A.F., Somuncu, M., Çiçek, İ., Tuncel, H., Gürgen,G., 1993, “Kaçkar Dağında Buzul Şekilleri,Yaylalar ve Turizm”, Ank.Üniv. Türkiye Coğrafyası Araş. Uyg. Merk. Derg., S. 2, s.157-185, Ankara.
5. Emiroğlu, M., 1977, Bolu’da Yaylalar ve Yaylacılık, A.Ü.D.T.C.F. yay No: 272, Ankara.
6. Erinç S., 1953, Doğu Anadolu Coğrafyası, İ.Ü. Coğrafya Enst. Yay. No: 15, İstanbul.
7. Erinç, S., 1977, Vejatasyon Coğrafyası, İ.Ü Yay. No. 2276, Coğrafya Enst. Yay No. 92, İstanbul.
8. Hütteroth, W.D., 1959, Bergnomaden und Yaylabauern im Mittleren Kurdischen Taurus, Marburg.
9. Kutlu, M., 1987, Şavaklı Türkmenlerde Göçer Hayvancılık, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araş. Dairesi Yay No: 84, Ankara.
10. Özçağlar, A., 1995, “Türkiyede Küçükbaş ve Büyükbaş Hayvancılığın Coğrafi Dağılışı” ,Ank.Üniv. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi Sayı 4, s. 19-61, Ankara.
11. Saraçoğlu, H., 1987, Türkiye Coğrafyası Üzerine Etüdler-I, Doğu Anadolu, Maarif Basımevi, İstanbul.
12. Sarıbeyoğlu, M., 1951, Aşağı Murat Bölgesinin Beşeri Coğrafyası, Ank.Üniv. Dil. Tarih Coğrafya Fak. Doğu Anadolu Araştırma İstasyonu, Yay No. 1, Ankara.
13. Somuncu, M., 2005, Aladağlar, Yaylacılık ve Dağ Göçebeliği Konusunda Bir Araştırma, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
14. Sözer, A.N., 1972, Kuzeydoğu Anadolu’da Yaylacılık, Ankara.
15. Tunçdilek, N., 1964, “Türkiye’de Yaylalar ve Yaylacılık”, İ.Ü.Coğ.Enst.Derg., C:7, S.14, s. 15-28, İstanbul.
16. TÜİK 1991-2008, Yılları Arası Tunceli İli Hayvancılık İstatistikleri, Ankara.
17. Köy Envanter Etüdü 1997 Tunceli Kitapçığı, T.C. Başbakanlık D.İ.E Yayınları, Ankara.
18. 1990, 2000, 2007 (ADNKS), Tunceli İli Nüfus Sayımı, T.C. Başbakanlık D.İ.E Yayınları, Ankara.
19. 2003 Tunceli Tarım Master Planı, Tarım Köy İşleri Bakanlığı Yayınları, Ankara.