OSMANLI MİLLET SİSTEMİNİN DÖNÜŞÜMÜ
Türk-İslam
yönetim geleneğinin ve İslam zimmi hukukunun belirleyiciliğinde şekillenen
Osmanlı millet sistemi, ortaçağ yönetim geleneklerine uygun olarak din/mezhep
ayrışması temelinde işleyen bir toplum-sal/siyasal yapılanmadır. Bu sistemde
İslamın hakimiyeti esas alınarak gayrimüslimler, din/mezhep kriteriyle
oluşturulan hiyerarşik yapılanma çerçevesinde cemaatsel bağlarla devletle
ilişkilendirilmişlerdi. Batı Avrupa merkezli büyük devrimsel değişimlerin
Osmanlı toplumunu etkilemesi millet sistemini işlev-sizleştirdi. Milletler
şeklindeki toplumsal örüntülerin geçerliğini yitirmesi karşısında Osmanlıcılık
ve İslamcılık yeni toplumsal bütünleşme programları olarak belirginlik kazandı.
Bu çalışmada millet sistemi, çözülme süreci ve dinamikleri ile çözüm arayışları
analiz edilecektir.
___
- 1. Adıyeke, Nuri 1999. “Islahat Fermanı Önce-sinde Osmanlı İmparatorluğu’nda Millet Siste-mi ve Gayrimüslimlerin Yaşantılarına Dair”, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), c: IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. ss. 255-261.
- 2. Ağaoğlu, Ahmet 1972. Üç Medeniyet, Başba-kanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları, İstanbul.
- 3. Akçura, Yusuf 1995. Üç Tarz-ı Siyaset, (Hazır-layan: Recep Duymaz), Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
- 4. Akçura, Yusuf 1998. Türkçülüğün Tarihi, Kaynak Yayınları, İstanbul.
- 5. Andıç, Fuat ve Andıç Süphan (Yayına Hazırlayan) 2000. Sadrazam Ali Paşa, Eren Yayınları, İstanbul.
- 6. Berkes, Niyazi 2002. Türkiye’de Çağdaşlaşma, (Yayına Hazırlayan: Ahmet Kuyaş), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- 7. Bozkurt, Gülnihal 1996. Alman-İngiliz Belge-lerinin ve Siyasi Gelişmelerin ışığı Altında Gayrimüslim Osmanlı Vatandaşlarının Hukuki Durumu (1839-1914), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- 8. Bozkurt, Gülnihal 1998. Azınlık İmtiyazları- Kapitülasyonlardan Tek Hukuk Sistemine Geçiş, AKDTYK Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara.
- 9. Braude, Benjamin 1999. “Millet Sisteminin İlginç Tarihi”, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), c: IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. ss. 245-254.
- 10. Çetin, Osman 1999. “Bursa (Fethi, Etnik Ya-pısı, Müslim-Gayrimüslim Münasebetlerine Kısa Bir Bakış)”, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), c: IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. ss. 270-276).
- 11. Çevikel, Nuri 1999. “Kıbrıs Eyaletinde Müs-lim-Gayrimüslim İlişkileri”, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), c: IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. ss. 277-285).
- 12. Çiçek, Kemal 1999. “İki Toplumlu Bir Şehirde Adalet Arayışları: Lefkoşe Mahkemesinde Rumlar ve Türkler (1698-1726)”, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), c: IV, Yeni Türkiye Yayın-ları, Ankara. ss. 334-350.
- 13. Davison, Roderic H. 1997. Osmanlı İmpara-torluğu’nda Reform, (Çev. Osman Akınhay), c: I, Papirüs Yayınevi, İstanbul.
- 14. Engelhardt 1999. Tanzimat ve Türkiye, (Çev. Ali Reşad), Kaknüs Yayınları, İstanbul.
- 15. Eryılmaz, Bilal 1990. Osmanlı Devletinde Gayrimüslim Teb’anın Yönetimi, Risale Yayın-ları, İstanbul.
- 16. Eryılmaz, Bilal 1999. “Osmanlı Devleti’nde Farklılıklara ve Hoşgörüye Kavramsal Bir Yaklaşım”, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), c: IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. ss. 236-241.
- 17. Gökalp, Ziya 2001. Türkçülüğün Esasları, İnkılap Kitabevi Yayınları, İstanbul.
- 18. İnalcık, Halil 2003. Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), (Çev. Ruşen Sezer), Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
- 19. Karal, Enver Ziya 1988. Osmanlı Tarihi – Islahat Fermanı Devri (1861-1876), c: VII, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- 20. Karpat, Kemal H. 2002. Osmanlı Modern-leşmesi, (Çev. Akile Zorlu Durukan ve Kaan Durukan), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
- 21. Karpat, Kemal H. 2004. Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk, (Çev. Recep Boztemur), İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
- 22. Kaynar, Reşat 1985. Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Türk Tarih kurumu Yayınları, Ankara.
- 23. Kenanoğlu, M. Macit 2004. Osmanlı Millet Sistemi: Mit ve Gerçek, Klasik Yayınları, İstanbul.
- 24. Keyder, Çağlar 2000. Türkiye’de Devlet ve Sınıflar, İletişim Yayınları, İstanbul.
- 25. Khan, Arshi 1999. “Osmanlı İmparatorluğu: Çokkültürlülüğün Doğulu Mimarı”, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), c: IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. ss. 229-235.
- 26. Kushner, David 1998. Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu, (Çev. Zeki Doğan), Fener Yayınları, İstanbul.
- 27. Küçük, Cevdet 1985. “Osmanlılarda ‘Millet Sistemi’ ve Tanzimat”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, c: IV, İletişim Yayınları, İstabul. ss. 1007-1024.
- 28. Küçük, Cevdet 2006. “Osmanlı İmparatorlu-ğu’nda “Millet Sistemi” ve Tanzimat”, Tanzimat -Değişim Sürecinde Osmanlı İmpara-torluğu-, (Ed. Halil İnalcık, Mehmet Seyit-danlıoğlu), Phoenix Yayınevi, Ankara. ss. 375-386.
- 29. Küçük, Cevdet 1999. “Osmanlı Devleti’nde ‘Millet Sistemi’”, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), c: IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. ss. 208-216.
- 30. Kurat, Yuluğ Tekin 1999. “Çok Milletli Bir Ulus Olarak Osmanlı İmparatorluğu”, Osman-lı, (Ed. Güler Eren), c: IV, Yeni Türkiye Ya-yınları, Ankara. ss. 217-222.
- 31. Lewis, Bernard 1996. Modern Türkiye’nin Do-ğuşu, (Çev. Metin Kıratlı), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
- 32. Macfie, A. L. 2003. Osmanlının Son Yılları 1908-1923, (Çev. Damla Acar, Funda Soysal), Kitap Yayınevi, İstanbul.
- 33. Mardin, Şerif 1997. Türk Modernleşmesi, İletişim Yayınları, İstanbul.
- 34. Masami, Arai 1994. Jön Türk Dönemi Türk Milliyetçiliği, (Çev. Tansel Demirel), İletişim Yayınları, İstanbul.
- 35. Oğuzoğlu, Yusuf 2000. Osmanlı Devlet Anla-yışı, Eren Yayınları, İstanbul.
- 36. Ortaylı, İlber 2000. Osmanlı İmparatorluğu’ nda İktisadi ve Sosyal Değişim –Makaleler 1-, Turhan Kitabevi, Ankara.
- 37. Özdemir, Bülent 1999. “Osmanlı Çoğulculuğu: Selanik’in 1840’lı Yıllarda Müslüman, Orto-doks ve Musevi Cemaatleri”, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), c: IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. ss. 262-269.
- 38. Sarınay, Yusuf 1994. Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları, Ötüken Yayınları, İstanbul.
- 39. Shaw, Stanford 1985. “Osmanlı imparatorluğu’nda Azınlıklar Sorunu”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, c: IV, İletişim Yayınları, İstanbul. ss. 1002-1006.
- 40. Shaw, Stanford 1999. “Osmanlı İmparatorluğu’nda Yahudi Milleti”, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), c: IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. ss. 307-321.
- 41. Shmuelevitz, Aryeh 1999. “Millet Sitemi ve Musevi Cemaati”, Osmanlı, (Ed. Güler Eren), c: IV, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara. ss. 322-325.
- 42. Tazegül, Murat 2005. Modernleşme Sürecinde Türkiye, Babil Yayınları, İstanbul.
- 43. Tunçay, Mete 2006. Eleştirel Tarih Yazıları, Liberte Yayınları, Ankara.
- 44. Turan, Osman 1969. Türk Cihan Hakimiyeti Tarihi, c: II, Turan Neşriyat Yurdu, İstanbul.
- 45. Yakıt, İsmail 2005. “Millet kavramı ve İslamiyet”, Türk Dünyası Tarih Kültür Dergisi, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, sayı: 225, İstanbul. ss. 58-64.
- 46. Yetkin, Çetin 1996. Türkiye’nin Devlet Yaşa-mında Yahudiler, Gözlem Gazetecilik Basın ve Yayın A.Ş., İstanbul.