1980 Sonrası Türkiye'de dış borçlanma üzerinde yurtiçi tasarrufların etkisinin analizi

Borçlanma ülkelerin en önemli finansman kaynaklarından biridir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerdeyurtiçi tasarrufarın yetersiz olması nedeniyle ekonomik kalkınmanın sürdürülebilmesi için dış borçlanmayabaşvurulmaktadır. Dünyada dış borçlanma, yoğun olarak 1980li yılların sonlarına doğru sermayehareketlerinin serbestleşmesiyle kendini göstermiştir.1990ların ortalarından itibaren ise küreselleşmehızlanmış,, ülkelerin birbirlerine bağımlılıkları artmış, büyüyen kredi ihtiyacı yabancı kaynak kullanımtalebini arttırmıştır.Türkiyede ise Cumhuriyetin kuruluşundan itibaren dış borçlanmaya, zaman zaman başvurulduğugörülmektedir.1960lı yıllarda yurtiçi tasarruf yetersizliğini gidermek, 1970li yıllarda petrol krizi nedeniyleartan fiyatlar karşısında dış ödemeleri karşılayabilmek için dış borçlanmaya başvurulmuştur. 1980 yılındabaşlayan serbestleşme süreciyle ise, dış borçlanmaya daha çok gidilmiş, 1989 yılında yabancı sermayehareketlerinin serbestleştirilmesine yönelik alınan kararla ve özellikle kalkınmayı sağlamak amacıyla sık sıkbaşvurulan bir finansman yöntemi olmuştur.Türkiyede 1980li yıllardan itibaren dış borçlanma üzerinde yurt içi tasarrufarın etkisinin analizedilmeye çalışıldığı bu çalışmada, kısa ve uzun vadedeki ilişki Johansen-Juselius eşbütünleşme ve EngleGranger (Vektör) hata düzeltme modeli kullanılarak analiz edilmiştir. Bu analize göre, hem uzun dönemdehem de kısa dönemde yurtiçi tasarrufar ile dış borçlanma arasında ters bir ilişki olduğunu göstermiştir.Buradan hareketle; Türkiyenin dış borç sorununu çözmede öncelikli olarak, yurtiçi tasarruf miktarınıarttıracak politikalar uygulaması gerektiği söylenebilir. Türkiyede yurtiçi tasarrufarda sağlanacak artış,ülkeyi dış borçlanmaya bağımlı olmaktan kurtarabilecektir.

Analysis of the effect of domestic savings on external borrowing in Turkey after 1980

Debt is one of the most important financing sources of countries. External borrowing is done especiallyby Developing Countries in order to sustain economic progress, as domestic savings are inadequate.External borrowing in the World showed up by liberalization of capital fows towards the end of 1980s.Efective mid-1990s, globalization was accelerated, dependency of countries were increased, expandedcredit needs increased the demand of outsourcing.Yet in Turkey, it is observed that external borrowing has been done from time to time since the Republicwas announced. In 1960s, to resolve the lack of domestic savings and in 1970s, to meet external paymentsagainst increasing rates due to petrol crisis, external borrowing was put forward. With the liberalizationprocess began in 1980, external borrowing increased, it began to be an ofen referenced financing tool,with the liberalization of foreign capital movements decision taken in 1989, and in order to maintaindevelopment.In this study, which tries to examine the efect of domestic savings on external borrowing in Turkey since1980s, the short and long term relation between external borrowing and domestic savings was analyzed byusing Johansen-Juselius co-integration and Engle-Granger (Vector) error correction models.According to the analysis; there is a negative relation between external borrowing and domestic savingsboth in short and long terms. Tus, in solving the problem of Turkey s foreign debt as a priority, one cansay policies that will increase the amount of domestic savings should be adopted. An increase in domesticsavings in Turkey might save the country from being dependent on foreign borrowing.

PDF

___

ADIYAMAN, Ahmet Turan, Dış Borçlarımız ve Ekonomik Etkileri, Sayıştay Dergisi, S.62, 2006, Ankara, ss.21-45.
BAL, Harun, Uluslararası Finansman, Dış Borç Yönetimi ve Türkiye, Türkiye Bankalar Birliği Yayını, İstanbul, 2001.
BİLGİNOĞLU, Mehmet Ali ve Ahmet Aysu, Dış Borçların Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi Türkiye Örneği, Erciyes Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S.31, Kayseri, 2008, ss.1- 23.
COHEN, Daniel, Te Sustainability of African Debt, World Bank Policy Research Working Paper , No.1621, Te World Bank International Economics Department, International Finance Division,1996, pp.1-40.
ÇARIKÇI, Emin. Türkiyede Ekonomik Gelişmeler: 2009-2013 ve Hedefer 2013-2015, ss.1-21, http:// www.carikci.cankaya.edu.tr/publications/30_Ekim_2013.doc, (14.03.2014)
ÇİÇEK, Halit, Süleyman Gözegir ve Emre Çevik, Bir Maliye Politikası Aracı Olarak Borçlanma ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (19902009), C.Ü.İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C.11, S.1, Sivas, 2010, ss.141-156.
ERKAN, Çisil, Erdinç Tutar, Filiz Tutar ve Mehmet Vahit Eren, Türkiyenin Dış Borçlanma Analizi (1980- 2012), http://www.eecon.info/papers/483.pdf, (12.02.2014)
EDO, Samson E, Te External Debt Problem in Africa: A Comparative Study of Nigeria and Morocco, African Development Review, Vol.2, No.14, December, 2002, pp.221-236.
EĞİLMEZ, Mahfi ve Erkan Kumcu, Ekonomi Politikası, 4. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2010.
ENDERS, Walter, Applied Econometric Time Series, 2.Edition, John Wiley & Sons Inc., New York, 1995.
GÖKTAŞ, Özlem, Teorik ve Uygulamalı Zaman Serisi Analizi, Beşir Kitabevi, İstanbul, 2005.
İNCEKARA, Ahmet, Türkiye Ekonomisi, İktisadi Araştırmalar Vakfı Yayınları, İstanbul, 2014.
JOHANSEN, Soren, Statistical Analysis of Cointegration Vectors, Journal of Economic Dynamic and Control, No.12, 1988, pp.231-254.
KARAGÖL, Erdal Tanas, Geçmişten Günümüze Türkiyede Dış Borçlar, SETA Analiz , Ankara, Ağustos 2010, ss.1-32.
KARAGÖZ, Kadir, Türkiyede Dış Borçların Nedenleri, Ekonometrik Bir Değerlendirme, Sayıştay Dergisi, S.66-67, Ankara, 2007, ss.99-110.
KARLUK, Rıdvan, Türkiye Ekonomisi,7. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2002.
KAZGAN, Gülten, Ekonomide Dışa Açık Büyüme, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 1985.
KAZGAN, Gülten, Tanzimattan 21. Yüzyıla Türkiye Ekonomisi, 2. Baskı, İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2004.
KEPENEK, Yakup ve Nurhan Yentürk, Türkiye Ekonomisi, 19. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul, 2007.
KOYUNCU, Turan Fatma ve Seda Tekeli, 1990 Sonrası Türkiyede Dış Borç Stoku Üzerinde Etkili Olan Ekonomik Faktörlerin Analizi, http://www.sobiad.org/ejournals/dergi_EBD/arsiv/2010_1/14seda_ tekeli.pdf, (12.02.2014). KURTOĞLU, Ramazan, Türkiye Ekonomisi (1838-2010), Sinemis Yayınları, Ankara, 2012.
ÖZTÜRK, Salih ve Deniz Özyakışır, Türkiye Ekonomisinde 1980 Sonrası Yaşanan Yapısal Dönüşümlerin GSMH, Dış Ticaret ve Dış Borçlar Bağlamında Teorik Bir Değerlendirmesi, Mevzuat Dergisi, S.94, İstanbul, Ekim 2005, ss.1-20.
PEKER, Osman ve Mehmet Bölükbaş, Türkiyede Dış Borçlanmanın Belirleyicileri: Ekonometrik Bir Analiz, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C.2, S.27, Erzurum, 2013, ss.289- 302.
SANCAK, Ercan ve Nedret Demirci, Ulusal Tasarrufar ve Türkiyede Sürdürülebilir Büyüme için Tasarrufarın Önemi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi İİBF Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.8, S.2 Y.8, Bolu, 2012, ss.159-198.
ŞAHİN, Hüseyin, Türkiye Ekonomisi Tarihsel Gelişimi-Bugünkü Durumu, Ezgi Kitapevi, Bursa, 2007.
TANDIRCIOĞLU, Haluk, Türkiyede Dış Borç Sorunu, Dış Borçların Sürdürülebilirliği ve Dış Borçların Sınırlandırılması, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.2, S.2, İzmir, 2000, ss.260-284.
TCMB, Yurt İçi Tasarrufar Neden Önemli?, Bülten, S.30, Ankara, Haziran 2013, http://www.tcmb.gov. tr, (17.03.2014).
THE WORLD BANK (2014), World Development Indicators, http://www.databank.worldbank.org (14.03.2014). ULUSOY, Ahmet, Devlet Borçlanması, 2.Baskı, Üçyol Kitabevi, Trabzon, 2004.
UYSAL, Doğan, Hüseyin Özer ve Mehmet Mucuk, Dış Borçlanma Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (1965-2007), Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, C.23, S.4, Erzurum, 2009, ss.161-178.
ÜLGEN, Gülden, Dış Borçların Sürdürülebilirliği, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, C.20, S.1, İstanbul, 2005, ss.19-34.
YAVUZ, Ali, Başlangıcından Bugüne Türkiyenin Borçlanma Serüveni: Durum ve Beklentiler, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, S.20, Isparta, Aralık 2009, ss.203-226.