Türkiye ekonomisinde cari açık sorunu ve nedenleri

Türkiye, 1989 yılında 32 Sayılı Karar ile birlikte sermaye hareketleri üzerindeki her türlü denetimi kaldırmış, 2000'li yıllarda gündeme gelen "enflasyon hedeflemesi" ulusal paranın değerlenmesi ile sonuçlanırken, bu süreç dış ticaret açıklan yoluyla cari açığın artmasına ve iç tasarrufların aşınmasına neden olmuştur. Türkiye ekonomisinde dış ticaret açığı yolu ile cari açığın artmasına neden olan temel gelişmelerden birisi de 1996 yılında yürürlüğe giren Gümrük Birliği Anlaşması'dır. Gümrük Birliği Anlaşması sonucunda Türkiye üçüncü ülkelere karşı Avrupa Birliği'nin ortak gümrük birliği tarifelerini uygularken, birçok sektörde Türkiye'nin rakibi B. AH EŞİYOK1 °'an Ç'n' Hindistan gibi uzak Doğu Asya ülkeleri bu tarifeden muaf olmanın avantajını kullanarak Türkiye'ye karşı rekabet güçlerini artırmışlardır. Bu gelişme, Türkiye'nin Asya ülkelerine karşı dış ticaret açığının dramatik ölçülerde artması ile sonuçlanmıştır. Türkiye ekonomisinde son yıllarda sanayinin ithalata olan bağımlılığına katkı yapan (yurt içi üretimi olumsuz etkileyen), dolayısıyla dış açıklar yoluyla cari açığın artmasına neden olan faktörlerden birisi de Dahilde İşleme Rejimi olarak bilinen teşvik sistemidir. Bu sistemin temel özelliği, yurt içinde işlemek ve belli bir süre içerisinde ihraç etmek kaydıyla, sanayicilerin gümrüksüz ithalat yapmalarına olanak tanımasıdır. Özet olarak, Türkiye'de 2000'li yıllarla birlikte hızla artan cari açık sorununu besleyen belli başlı gelişmeler; enflasyon hedeflemesi sonucunda TL'nin aşırı değerlenmesi, enerjide artan dışa bağımlılık, dahilde işleme rejimi ve 1996 yılında yürürlüğe giren Gümrük Birliği'nin gecikmiş etkileri olarak sıralanabilir. Bu gelişmeler sonucunda üretimin ve ihracatın ithalata bağımlılığı yapısal bir nitelik kazanmış, 1990'lı yıllardaki benzer büyüme oranları 2000'li yıllarda daha fazla cari açıklarla sonuçlanmaya başlamıştır.

Current account deficit problem in Turkish economy and its reasons

Turkey deregulated on the capital movements together with the 32 Numbered Decision in 1989. While the "inflation targeting" that came up in 2000's concluded by the appreciation of national currency, this process caused the current deficit to increase through the foreign trade deficits and the internal savhngs to get depreciated. One of the basic developments in Turkish Economy causing the current deficit to increase through foreign trade is Customs Union Agreement which entered in force in 1996. As the result of Customs Union Agreement, while Turkey is applying the common tariffs of customs union of European Union against the third countries, the east far countries like China and India, which are the rivals of Turkey at many sectors, have increased the competing power against Turkey using the advantage of being exempt from this tariff. This development has resulted in Turkey's increasing the foreign trade deficit dramatically against the Asian countries. One of the factors in Turkish economy that has assisted the dependence of industry to the import recently (that has effected the domestic production in negative way ), so, that has caused the current deficit through the foreign deficits is the incentive system which is known as Inward Processing Regime. The basic characteristic of this system is that it allows the industrialists to perform import customs - free on condition that they ought to process it in the country and export it within a certain period. As a summary, the fundamental developments prioritizing the problem of current deficit that has increased fast in Turkey after 2000's can be listed as the overvaluation of TL as the result of inflation targeting, the foreign - source dependency at energy, the regime of processing in the country, and the late effects of Customs Union that entered in force in 1996.

___

  • ARIN, Tülay; (2003), "Türkiye'de Mali Küreselleşme ve Mali Birikim ile Reel Birikimin Birbirlerinden Kopması", A.H.Köse, F.Şenses ve E. Yeldan (der.), Küresel Düzen: Birikim, Devlet ve Sınıflar, Korkut Boratav'a Armağan, İletişim Yayınları, İstanbul, s. 569-609.
  • BALASSA, Bela; (1965), "Traded Liberalization and 'Revealed' Comparative Advantage", The Manchester School of Economic and Social Studies, 33:99-123.
  • BORATAV, Korkut, Oktar TÜREL ve Erinç YELDAN; (2006), "Dillemmas of Structural Adjustment and Environmental Policies Under Insability: Post-1980 Turkey", World Development, 24(2), s.373-393.
  • CHENERY, Hollis B. ve P.G. CLARK (1965), Endüstriler Arası İktisat, Çev: Cemil Çınar, Ankara: ODTÜ Yayınları.
  • EŞİYOK, B.Ali; (2008a), "Türkiye Ekonomisinde Cari İşlemler Açığı", Mülkiye, Cilt:XXXII, Sayı: 97-98, s.87-134.
  • EŞİYOK, B. Ali; (2008b), "Türkiye Ekonomisinde Üretimin ve İhracatın İthalata Bağımlılığı, Dış Ticaretin Yapısı: Girdi-Çıktı Modeline Dayalı Bir Analiz", Uluslararası Ekonomi ve Dış Ticaret Politikaları, 3(1-2), s. 117-160.
  • EŞİYOK, B. Ali; (2012), "Türkiye Ekonomisinde Cari Açık Sorunu ve Çözüm Önerileri", İktisat ve Toplum, Sayı. 16, s. 58-66.
  • FREUND, Caroline ve Frank WARNOCK; (2005); "Current Account Deficit in Industrial Countries: The Bigger They Are, The Harder They Fall?", NBER Working Paper Series, No. 11823, p. 1-39.
  • KALKINMA BAKANLIĞI; (2012), Ekonomik ve Sosyal Göstergeler, Ankara.
  • KALKINMA BAKANLIĞI; (2012), Temel Ekonomik Göstergeler'e Ait Çeşitli Sayılar, Ankara.
  • SARMA, A. ve K. RAM; (1989), "Income, Output and Employment Linkages and Import Intensities of Manufacturing Industries in India", The Journal of Development Studies, 25, s. 192-209.
  • SÖNMEZ, Mustafa; (2007), "Türkiye'nin Büyüyen Cari Açığında İmalat Sanayinin Yeri ve AB'nin Konumu: 2000-2006", TMMOB Sanayi Kongresi, Ankara.
  • ŞENESEN, Gülay ve Ümit ŞENESEN; (1999), "Türkiye Otomotiv Sanayi: Girdi-Çıktı Modeli İle Bulgular", İktisat Dergisi, Say1.395, s.23-27.
  • TÜİK; (1973), Input-Output Tabloları, TÜİK Yayınları, Ankara.
  • TÜİK; (1979), Input-Output Tabloları, TÜİK Yayınları, Ankara.
  • TÜİK; (1985), Input-Output Tabloları, TÜİK Yayınları, Ankara.
  • TÜİK; (1990), Input-Output Tabloları, TÜİK Yayınları, Ankara.
  • TÜİK; (1996), Input-Output Tabloları, TÜİK Yayınları, Ankara.
  • TÜİK; (1998), Input- Output Tabloları, TÜİK Yayınları, Ankara.
  • TÜİK; (2011), Yıllık Sanayi ve Hizmet İstatistikleri, TÜİK Yayını, Ankara.
  • YENTÜRK, Nurhan; (2004), "Türkiye'de Uygulanan İktisat Politikalarinın İhracatın İthalata Bağımlılığı Üzerindeki Etkileri: Girdi-Çıktı Tekniği İle Bir İnceleme", Gülten Kazgan'a Armağan İçinde, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
  • YILDIRIM, Nuri; (1978), "Türkiye Ekonomisinin İthalata Bağımlılığı: 1968 ve 1973 Yılları", ODTÜ Gelişme Dergisi, 20, s. 120-153.
  • WEISSKOFF, Richard ve Edward WOLLF; (1975), "Development and Trade Dependence: The Case of Puerto Rico, 1948-1963", The Review of Economics and Statistics, 57, s.470-477.