POST-SOVYET DÖNEMDE KUŞAK ve YOL GİRİŞİMİ BAĞLAMINDA TÜRKİYE'NİN AZERBAYCAN VE KAZAKİSTAN İLE İLİŞKİLERİNİN DIŞ POLİTİKA PERSPEKTİFİYLE İNCELENMESİ

Bu çalışma, Orta Asya – Kafkasya ülkelerinin Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonraki süreçte Türkiye ile ilişkilerini incelemek hedefiyle yazılmıştır. İkili ilişkilerin çok boyutluluğu kurumların faaliyetleri ve yeni girişimler üzerinden aktarılmaya çalışılacaktır. Bu nedenle Kazakistan ve Azerbaycan örnekleri üzerinden gidilerek, Rusya Federasyonu’nun bu iki ülke üzerindeki etkisi ve bu ülkelerin Türkiye ile coğrafi yakınlığının ikili ilişkilerin gelişmesine etkisi konuları üzerinden bir dış politika analizi yapılma hedefi ile ilerlenecektir. Ayrıca Türkiye’nin 1991-2000 yılları arasında izlediği dış politika üzerinden birtakım tahliller de yapılacak, devamında ise özellikle 2000 yılı ve sonrasında kurulan oluşumlar ile ulaşım ve alt yapı gelişmelerinin ilişkilere etkisi incelenecektir.

Anahtar Kelimeler:

Orta Asya, Kafkasya, Türkiye Cumhuriyeti, Dış Politika, Sovyetler Birliği, Kazakistan Cumhuriyeti, Azerbaycan Cumhuriyeti, Kuşak ve Yol Girişimi, Orta Koridor, Türk Devletleri Teşkilatı

Examining Turkey's Relations with Azerbaijan and Kazakhstan from a Foreign Policy Perspective in the Post-Soviet Period within the Context of the Belt-Road Initiative

This study was written with the aim of examining the relations of the Central Asian-Caucasian countries, which gained independence after the collapse of the Soviet Union, with Turkey. The multidimensionality of bilateral relations will be tried to be conveyed through the activities of institutions and new initiatives. For this reason, by going through the examples of Kazakhstan and Azerbaijan, it will be proceeded with the aim of making a foreign policy analysis on the effects of the Russian Federation on these two countries and the effect of the geographical proximity of these countries with Turkey on the development of bilateral relations. In addition, some analyzes will be made on the foreign policy that Turkey followed between the years 1991-2000, and then the effects of the formations established especially in 2000 and after, and the transportation and infrastructure developments on the relations will be examined.

Keywords:

Central Asia, Caucasus, Republic of Turkey, Foreign Policy, Soviet Union, Republic of Kazakhstan, Republic of Azerbaijan, Belt and Road Initiative, Middle Corridor, Organization of Turkic States,

PDF

___

Anadolu Ajansı. (2022a). Türkiye-Azerbaycan-Kazakistan Dışişleri ve Ulaştırma bakanları toplantısı Bakü’de yapıldı. 24.12.2022 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turkiye-azerbaycan-kazakistan-disisleri-ve-ulastirma-bakanlari-toplantisi-baku-de-yapildi/2623394 adresinden erişildi.
Anadolu Ajansı. (2022b). Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Gürcistan Orta Koridoru geliştirmek için yol haritası imzaladı. 24.12.2022 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/dunya/turkiye-azerbaycan-kazakistan-ve-gurcistan-orta-koridoru-gelistirmek-icin-yol-haritasi-imzaladi/2748097 adresinden erişildi. Ateş, E. & Seymen, D. (2022). Bir Kuşak Bir Yol Girişimi ve Türkiye: Türkiye Girişime Dâhil Olmalı mı? . Gazi Akademik Bakış , 16 (31) , 279-301. Aydın, M. (2004). Kafkasya ve Orta Asya ile ilişkiler. Türk Dış Politikası, (B. Oran, Ed.). İstanbul: İletişim Yayınları.
Aydın, U. (2018). Türkiye-Azerbaycan ilişkilerinin son on yılı (2006-2016): Kardeşlikten stratejik işbirliğine uzanan yol. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 6 (13), 38-62.
Azernews. (2017). Expert: Azerbaijan Turkey, Kazakhstan from core in Formation of Unified Turkic Field. Center for Eurasian Studies. 06.05.2022 tarihinde https://www.azernews.az/nation/107295.html adresinden erişildi.
Balcı, B. (2013). Turkey Lowers its sights on Central Asian reform. World Politics Review. 09.02.2023 tarihinde https://carnegieendowment.org/2013/06/13/turkey-lowers-its-sights-on-central-asian-reform-pub-52115 adresinden erişildi.
Çalışkan, B. (2018). Orta Asya raporu: Dönüşüm sürecinde Türk Cumhuriyetleri. Araştırma 86, İNSAMER.
Ergin, M. (2006). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
Flanagan, S. J. (2013). The Turkey-Russian-Iran nexus: Eurasian power dynamics. The Washington Quarterly, 36 (1), 163-178.
Gençler, A. ve Akbaş, A. (2011). Bağımsızlık Sonrası Kazakistan ve Türkiye Arasındaki Sosyo-Ekonomik İlişkiler (1990-2011). Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1 (2), 1-35.
Huang, D., Yenina, M. ve Hossain, M. (2021). Kazakhstan in China’s Belt and Road Initiative: An empirical analysis of extensive and ıntensive margins of trade. Chinese Studies, 10, 1-16.
Kadılar, R. ve Ergüney, E. (2017). One Belt One Road Initiative: Perks and chalenges for Turkey. Turkish Policy Quarterly, 16 (2). 87-90.
Kara, A. ve Yeşilot, O. (2011). Avrasya’nın yükselen yıldızı Kazakistan. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları.
Khalid, A. (2021). Central Asia: A new history from the ımperial conquests to the present. Princeton & Oxford: Princeton University Press.
Kılıç, G. (2011). Turkey’s foreign aid policy towards Central Asia from a comparative perspective. Unpublished Master Thesis, Middle East Technical University, Ankara.
Kozibaev, M.K. ve Majitov, S.F. (2002) Kazakistan Cumhuriyeti. Genel Türk Tarihi, 10, (H.C. Güzel ve A. Birinci, Ed.) içinde (ss. 191-218). Ankara.
Mesimov, A. (2001). Bağımsızlık Yıllarında Azerbaycan-Türkiye İlişkileri. Avrasya Dosyası, Azerbaycan Özel 7 (1), 274-285.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2002). Leaders of China and Azerbaijan exchanged greetings on the 10th anniversary of the establishment of diplomatic relations. 24.04.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/gjhdq_665435/2675_665437/3135_664292/3137_664296/200204/t20020403_555461.html adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2007). Friendship Linking the Great Wall and the Caspian Sea- In commemoration of the 15th anniversary of the establishment of diplomatic relations between the People's Republic of China and the Republic of Azerbaijan. 24.04.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/gjhdq_665435/2675_665437/3135_664292/3137_664296/200704/t20070406_555483.html adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2013). President Xi Jinping delivers ımportant speech and proposes to build a Silk Road Economic Belt with Central Asian countries., 24.04.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/topics_665678/3755_666062/2013zt/xjpfwzysiesgjtfhshzzfh_665686/201309/t20130913_707056.html adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2015).Commemorating Great Victory of World War II and Composing New Chapter of Silk Road Cooperation Foreign Minister Wang Yi's Remarks on President Xi Jinping's Attendance at Celebrations Marking 70th Anniversary of Victory of Great Patriotic War in Russia and His Visits to Russia, Kazakhstan and Belarus, 24.04.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/topics_665678/2015zt/xjpcxelsjnwgzzsl70znqdbfelshskstbels/201505/t20150514_704955.html adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2015). Xi Jinping holds talks with President Ilham Aliyev of Azerbaijan both heads of state agree to further develop and deepen China-Azerbaijan friendly cooperative relations. 24.04.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/gjhdq_665435/2675_665437/3135_664292/3137_664296/201512/t20151214_555519.html adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2017). Carry forward Silk Road spirit and write a new chapter for cooperation. 24.04.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/topics_665678/2017zt/xjpdhjxgsfwbcxshzzcygyslshdsqchyhastnzxsbhkms/201706/t20170613_703631.html adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2019). President Ilham Aliyev of Azerbaijan meets with Wang Yi. 24.04.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/eng/wjb_663304/zzjg_663340/dozys_664276/xwlb_664278/201905/t20190527_554119.html adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2020). Vice Foreign Minister Le Yucheng has telephone conversation via videolink with Kazakh First Deputy Foreign Minister Shakhrat Nuryshev. 24.04.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/wjb_663304/zygy_663314/gyhd_663338/202007/t20200707_493383.html adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2021) Xi Jinping speaks with Azerbaijani President Ilham Aliyev on the phone. 24.04.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/gjhdq_665435/2675_665437/3135_664292/3137_664296/202106/t20210603_9169135.html adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2022a). China and Kazakhstan. 24.04.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/gjhdq_665435/2675_665437/3180_664322/ adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2022b). Xi Jinping meets with Kazakh President Kassym-Jomart Tokayev. 24.02.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/202202/t20220206_10639376.html adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2022c). Vice Foreign Minister Le Yucheng meets with outgoing Kazakh Ambassador to China Gabit Koishibayev. 24.02.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/wjb_663304/zygy_663314/gyhd_663338/202204/t20220412_10666925.html adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2022d). President Xi Jinping meets with President Ilham Aliyev of Azerbaijan. 24.04.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/zxxx_662805/202209/t20220916_10766770.html adresinden erişildi.
Ministry of Foreign Affairs, the People's Republic of China. (2022e). Xi Jinping exchanges messages of congratulations with Azerbaijani President Ilham Aliyev on the 30th anniversary of the establishment of China-Azerbaijan diplomatic Relations. 25.04.2022 tarihinde https://www.fmprc.gov.cn/eng/topics_665678/kjgzbdfyyq/202204/t20220402_10663858.html adresinden erişildi.
Targay, K. (2018). Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu bağlantısı: İpek Yolu Girişimi kapsamında Hazar geçişli Orta Koridor güzergahındaki konumu; Türkiye için önemi. Avrasya Dünyası 1 (2), 38-41.
Tellal, E. (2005). Türk dış politikası’nda Avrasya seçeneği. Uluslararası İlişkiler Dergisi, 2 (5), 49-70.
Tenney, C.D. (1904). Geography of Asia. London: Macmillan and CO. The Diplomat. (2014). Turkey in Central Asia: Turkic Togetherness?, 09.02.2023 tarihinde https://thediplomat.com/2014/11/turkey-in-central-asia-turkic-togetherness/ adresinden erişildi.
TİKA. Hakkımızda. (2023). 09.02.2023 tarihinde https://www.tika.gov.tr/tr/sayfa/hakkimizda-14649 adresinden erişildi.
Türk Devletleri Teşkilatı. (2023a). Türk Konseyi 8. Zirvesi. 09.02.2023 tarihinde https://www.turkkon.org/tr/organizasyon-tarihcesi adresinden erişildi.
Türk Devletleri Teşkilatı. (2023b). Organizasyon Tarihçesi. 23.04.2023 tarihinde https://www.turkkon.org/tr/organizasyon-tarihcesi adresinden erişildi.
Türk Keneşi. (2023). Türk Konseyi hakkında. 09.02.2023 tarihinde https://www.turkkon.org/tr/turk-konseyi-hakkinda adresinden erişildi.
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2022a). Türkiye – Azerbaycan siyasi ilişkileri. 23.04.2022 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/turkiye-azerbaycan-siyasi-iliskileri.tr.mfa adresinden erişildi.
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2022b). Türkiye - Kazakistan siyasi ilişkileri. 23.04.2022 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/turkiye-kazakistan-siyasi-iliskileri_.tr.mfa adresinden erişildi. Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2022c). Türkiye'nin çok taraflı ulaştırma politikası. 06.05.2022 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/turkiye_nin-cok-tarafli-ulastirma-politikasi.tr.mfa adresinden erişildi.
Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. (2022d). No: 354, 24 Kasım 2022, Türkiye-Azerbaycan-Kazakistan üçlü Dışişleri ve Ulaştırma Bakanları ikinci toplantısı hk. 24.12.2022 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/no_-354_-turkiye-azerbaycan-kazakistan-uclu-disisleri-ve-ulastirma-bakanlari-ikinci-toplantisi-hk.tr.mfa adresinden erişildi.
TÜRKSOY. (2023). Türksoy Hakkında., 09.02.2023 tarihinde https://www.turksoy.org/turksoy/about adresinden erişildi.
Valiyev, A. (2019). Azerbaijan through the prism of BRI. China’s mounting ınterests and ınfluence in the region. PONARS Eurasia Policy Memo, 621, 1-5.
Yılmaz, S. (2021) Kazakistan–Türkiye ilişkilerinin son durumu: hedeflere ulaşıldı mı?. Avrasya Dosyası, 12 (1), 60-94.
YTB. (2023). Başkanlığımız. 09.02.2023 tarihinde https://www.ytb.gov.tr/kurumsal/baskanligimiz-2 adresinden erişildi.
Yunus Emre Enstitüsü. (2023) Vizyon-Misyon. 09.02.2023 tarihinde https://www.yee.org.tr/tr/kurumsal/vizyon-misyon adresinden erişildi.
Zhylkyshybayeva, M. (2008). Bölgesel güç dengesi ışığında Kazakistan’ın güvenliği. Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.