Anschauung Terimi Ekseninde Türkçe Felsefe Sözlüklerinde ve Kant Felsefesinin Türkçeye Çevirisinde Terimsel Çokluk Sorunu

Türkçedeki Kant çevirilerinde ve Kant üzerine yapılan akademik çalışmalarda terimsel bir birliğin olmayışı bu sahada yapılan çalışmaların muhatabı açısından birtakım zorluklara yol açmaktadır. Bu varsayımdan hareketle terimsel birliğin önemi meselesini ele alaca-ğız. Kant’ın eleştirel felsefesinin temel terimlerinden olan Anschauung kelimesi üzerin-den geçmişten günümüze felsefe sözlüklerinden hareketle terimin çeviri yolculuğuna ve buna eşlik eden düşünce dünyasına yer vereceğiz. İkincil literatürde aynı terimin farklı varyasyonlarla taşıdığı anlam dünyalarına işaret edeceğiz. Terimsel birliğin düşünsel tu-tarlılığa imkan tanıdığını savunmaktayız. Buna istinaden makalemizde felsefî mefhum-ların anlaşılması adına dilde ortaya çıkan nevzuhur kelimelerin üretimi yerine var olan sözcüklerin dolaşıma sokulmasının önemine işaret edeceğiz. Çalışmamızda bu noktadan hareketle Kant’ın felsefesine dair Türkçe literatürde terimsel birliğin sağlanamamasının ne gibi sorunlara yol açabileceğine işaret edeceğiz. Terimsel birliğin nasıl sağlanabilece-ğine dair bir öneri sunacağız.

The Problem of Terminological Variety in the Translation of Kant’s Philosophy into Turkish within the Framework of the Anschauung Concept

The fact that translations of Kant’s oeuvres and the second literature consacred to his thought in Turkish don’t have an agreement on the terminological basis leads the add-ressed reader to several difficulties. In respect to this hypothesis, we will discuss the im-portance of terminological consensus in this literature. Via one of the fundamental term of Kant’s critical philosophy, Anschauung, we will examine aforementioned term’s trans-lation history and accompanied intellectual universe throughout philosophy dictionaries written frompast to the present day. Also, we will show the same term indicates different intellectual universes by means of its various translations. We defend that linguistic con-sensus enables intellectual consistency. Based on this argument, in this article we will point out that it is rather proper to use already existing terms instead of using the novel invented ones. To show the legitimacy of our argument we will remark the problems oc-cured because of the lack of terminological consensus in the literature dedicated to Kant’s philosophy in Turkish. Finally, we will submit a proposal in order to ensure the required terminological consensus.

PDF

___

• Akarsu, Bedia, Felsefe Terimleri Sözlüğü, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1975.
• Alpyağıl, Recep, Felsefe Dili Olarak Türkçenin Gelişim Aşamaları ve Felsefe Sözlüklerimiz I-II, İz Yay., İstanbul, 2016.
• Alpyağıl, Recep, Türkiye’de Bir Felsefe Gelen-ek-i Kurmaya Çalışmak: Feylesof Simalardan Seçme Metinler I, İz Yay., İstanbul, 2010.
• Alpyağıl, Recep, “Latin Harfleriyle Yazılan İlk Felsefe Sözlükleri”, TALİD, cilt: 9, sayı:17, 2011, İstanbul.
• Alpyağıl, Felsefe Dili Olarak Türkçenin Gelişim Aşamaları içinde: “Eksik Kalan Felsefe Sözlüğü Teşebbüsleri”.
• Altuğ, Taylan, Kant Estetiği, Payel Yay., İstanbul, 2007.
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefî Doktrinler Sözlüğü, Ötüken Yay., İstanbul, 1979.
• Bölükbaşı, Rıza Tevfik, Mufassal Kâmûs-ı Felsefe, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1335.
• Kâmûs-ı Felsefe, yay. haz. Recep Alpyağıl, Doğu Batı Yay., Ankara, 2015.
• Cassirer, Ernst, Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi, çev. Doğan Özlem, İnkılap Kitabevi, İstanbul, 1996.
• Cassirer, Ernst, Kant’ın Yaşamı ve Öğretisi, çev. Doğan Özlem, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İzmir, 1988.
• Caygill, Howard, A Kant Dictionary, Blackwell Publishers, Oxford, 1996.
• Cevizci, Ahmet, Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yay., İstanbul, 1999.
• Cuvillier, Armand, Küçük Felsefe Sözlüğü, çev. Osman Pazarlı, Ankara Maarif Matbaası, 1944.
• Çankı, Mustafa Namık, Büyük Felsefe Lügatı, c. II, Aşıkoğlu Matbaası, İstanbul, 1955.
• Çankı, Mustafa Namık, Büyük Büyük Felsefe Lügatı, c. I, Cumhuriyet Matbaası, İstanbul, 1954; c. II, Aşıkoğlu Matbaası, İstanbul, 1955; c. III, Nebioğlu Matbaası, İstanbul, 1958.
• Çitil, Ayhan, Matematik ve Metafizik, Alfa Yayınları, İstanbul, 2012.
• Deleuze, Gilles, Kant Üzerine Dört Ders, çev. Ulus Baker, Kabalcı Yay., İstanbul, 2007.
• Deleuze, Gilles, Kant Üzerine Dört Ders, çev. Talat Kılıç, Kabalcı Yay., İstanbul, 2015.
• Duralı, Teoman, Aklın Anatomisi: Salt Aklın Eleştirisinin Teşrihi, Dergah Yayınları, İstanbul, 2010.
• Eflatun, Devlet, çev. Sabahattin Eyüboğlu-M. Ali Cimcoz, Remzi Kitabevi, İstanbul, 1993.
• Erişirgil, Mehmet Emin, Kant ve Felsefesi, Matbaa-i Amire, İstanbul, 1339.
• Kant ve Felsefesi, İnsan Yay., İstanbul, 1997.
• Ertuğrul, İsmail Fenni, Lûgatçe-i Felsefe, Matbaa-i Âmire, İstanbul, 1341/1925.
• Lûgatçe-i Felsefe, yay. haz. Recep Alpyağıl, Çizgi Kitabevi, Konya, 2015.
• Gözkan, Bülent, Kant’ın Şemsiyesi, YKY Yayınları, İstanbul, 2018.
• Güçlü, A. Bâki vd., Felsefe Sözlüğü, Bilim ve Sanat Yay., Ankara, 2002.
• Hançerlioğlu, Orhan, Felsefe Ansiklopedisi: Kavramlar ve Akımlar, Remzi Kitabevi, Ankara, 1977.
• Heimsoeth, Heinz, Immanuel Kant’ın Felsefesi, çev. Takiyettin Mengüşoğlu, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay., İstanbul, 1967.
• Istılahât-ı İlmiyye Encümeni Tarafından Kâmus-ı Felsefede Münderic Kelimât ve Ta’birât İçin Vaz’ ve Tedvîni Tensîb Olunan Istılâhât Mecmuâsı, Matba’a-i Âmire, İstanbul, 1330.
• Istılahât-ı İlmiyye Encümeni Kâmus-ı Felsefe Istılâhât Mecmû’ası, haz. Nevzat H. Yanık-Ali Utku, Çizgi Kitabevi, Konya, 2014.
• Kara, İsmail, Bir Felsefe Dili Kurmak: Modern Felsefe ve Bilim Terimlerinin Türkiye’ye Girişi, Dergah Yay., İstanbul, 2016.
• Kant, Immanuel, Arı Usun Eleştirisi, çev. Aziz Yardımlı, İdea Yay., İstanbul, 2010.
• Kant, Immanuel, Pratik Aklın Eleştirisi, çev. İoanna Kuçuradi, Ülker Gökberk, Füsun Akatlı, Hacettepe Üniversitesi Yay., Ankara, 1980.
• Kant, Immanuel, Kritik der praktischen Vernunft, ed. Horst D. Brandt-Heiner F. Klemme, Felix Meiner Verlag, Hamburg, 2003.
• Kant, Immanuel Kritik der reinen Vernunft, ed. Jens Timmermann, Felix Meiner Verlag, Hamburg, 1990.
• Kant, Immanuel, Seçilmiş Yazılar (derleme), çev. Nejat Bozkurt, Remzi Kitabevi, Ankara, 1984.
• Kovanlıkaya, Aliye, “Hâlâ Düşünüyorum”, Kaygı Dergisi, sayı: 20, Bursa, 2013.
• Lyotard, Jean-François, Coşku: Tarihin Kantçı Kritiği, çev. Emine Sarıkartal, İthaki Yay., İstanbul, 2014.
• Namdar Rahmi Karatay, Felsefî Meslekler Vokabüleri, haz. Recep Alpyağıl, İz Yay., İstanbul, 2018
• Öztop, Abdullah yay. haz., Felsefe Mecmûası, Çizgi Kitabevi, Konya, 2016. [Eserin sadeleştirilmiş metni]
• Rahmi, Namdar, Felsefi Meslekler Vokabüleri, Doğan Matbaası, Afyon, 1932.
• Sena, Cemil, Büyük Filozoflar Ansiklopedisi, Nebioğlu Yay., y.y., t.y.
• Soysal, Ahmet, Üç Temellendirme: Aristoteles, Descartes, Kant, MonoKL, İstanbul, 2017.
• Tevfik, Baha vd., Felsefe Mecmûası, Nefaset Matbaası, İstanbul, 1913.
• Tokatlı, Attila, Ansiklopedik Felsefe Sözlüğü, Bilgi Yay., Ankara, 1973.
• Tolun, Haydar, Felsefe Vokabüleri, Yeni Matbaa, Bursa, 1934.
• Felsefe Vokabüleri, haz. Recep Alpyağıl, İz Yay., İstanbul, 2018.]
• Türk Dil Kurumu, Felsefe ve Gramer Terimleri, Cumhuriyet Basımevi, İstanbul, 1942.
• Wood, Allen, Kant, çev. Aliye Kovanlıkaya, Dost Kitabevi, Ankara, 2005.