Türkiye’nin Balkan Ülkelerine Yakınlaşma Çalışmaları: Balkan Paktı

1933 yılında Almanya’da Nazi Partisi’nin iktidara gelmesi, İtalya’nın Akdeniz’de ve Balkanlar'da genişleme çabası ve Avrupa devletlerinin silahlanma yarışına girmesi dünya barışını tehdit etmeye başlamıştır. Bu durum Türkiye’nin bölgesel güvenliğini sağlama arayışına girmesinde etkili olmuş, Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifleriyle Türkiye bütün Balkan devletleri ile dostluk ilişkileri kurmak için azami çaba harcamıştır. Bu bağlamda Türkiye önce Yunanistan ile Lozan’dan kalan sorunlarını çözmüş ve 14 Eylül 1933 tarihinde Ankara'da Yunanistan ile bir dostluk anlaşması imzalamıştır. Balkanlar’da işbirliğine büyük önem veren Türkiye, 17 Ekim 1933 tarihinde Romanya, 27 Kasım 1933 tarihinde de Yugoslavya ile Dostluk, Saldırmazlık, Yargısal Çözüm, Hakem ve Uzlaştırma Antlaşması imzalamıştır. Daha sonra da Türkiye Yunanistan’ın öncülüğü ve Yugoslavya, Romanya’nın katılımı ile 9 Şubat 1934’te Atina’da Balkan Paktı imzalanmıştır. Her ne kadar pakt 1934–1941 yılları arasında varlığını sürdürmüş ise de bu pakt ile İtalyan tehlikesine karşı bölgesel bir savunma oluşturulmasının sağlanamaması Atatürk’ün beklentilerini tam olarak gerçekleşmesini sağlayamamıştır. Buna rağmen Türkiye pakta sadık kalarak dünya barışının korunmasında önemli rol oynamıştır.

Turkey’s Efforts to Improve Relations with Balkan Countries: Balkan Pact

As well as Italy’s expansionist efforts in Mediterranean and Balkans and Nazi’s coming into power in Germany in 1933, the armament race of the European countries began to threaten the world peace. Inevitably, these events led Turkey to search for territorial security. Thus, with the directives of Mustafa Kemal Atatürk, Turkey made attempts to establish close ties with the all Balkan countries. In this context, Turkey initially solved the problems with Greece remained from Lausanne and then signed the treaty of friendship with Greece on September 14th, 1933 in Ankara. Turkey, giving much importance to the collaboration in Balkans, also concluded agreements of cooperation with Romania on October 17th, 1933 and with Yugoslavia on November 27th, 1933 within the fields of Friendship, Nonaggression, Judgmental Solutions, Arbitration and Conciliation. Furthermore, with the pioneering steps of Turkey and Greece and the participation of Yugoslavia and Romania, Balkan Pact was signed on February 9th, 1934 in Athens. Although Balkan Pact, surviving between 1934 and 1941, never realized the territorial defence precisely, Turkey took an important role in maintaining the world peace by remaining true to the pact.

PDF

___

1. ARŞİV VESİKALARI A. T.C. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi
BCA Arş. 030-10-239-617-6
BCA Arş. 030-10-240-618-6
BCA Arş. 030. 10. 240 618-8.
BCA Arş. 030-10-240-643-21.
BCA Arş, 030-10-251-693-5.
BCA Arş. 030-10-251-693-24.
BCA Arş. 030-10-252-698-11.
B. İngiltere Ulusal Arşivi
PRO, FO 371/22346.
PRO, FO 286/917.
PRO, FO 286/1051.
PRO, FO 286/1017
PRO, FO 371/23739.
PRO, FO 371/22347.
PRO, FO 371/22348.
2. BASILI RESMİ YAYINLAR
Düstur. Üçüncü Tertip, C. 7,8, 15.
3. BASILI ESERLER
Akşin, A. (1991). Atatürk’ün Dış Politika İlkeleri ve Diplomasisi Ankara: AKDTYK TTK Yayınları.
Alexandris,A. (1983). The Greek Minority of İstanbul and Greek Turkish Relations (1918-1974) Athens: Center for Asia Minor Studies.
Armaoğlu, F. (1989). 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980) Ankara: İş Bankası Kültür Yayınları.
Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri (1997). C. I, Ankara: AKDTYK ATAM Yayınları.
Bilge, S. (2000). Büyük Düş Türk Yunan Siyasi İlişkileri Ankara: 21. Yüzyıl Yayınları.
Cassels, A. (1970). Mussolini’s Early Diplomacy, New Jersey.
Castellan, G. (1980). I’Albanie, Paris.
Daver, B. (1969). Çağdaş Siyasal Doktrinler, Ankara.
Gönlübol, M.- Sar, C. (1990). Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1938),Ankara: AKDTYK ATAM Yayınları.
İsmail, S. (1989). Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945), C. I, Ankara: AKDTYK ATAM Yayınları.
Kitsikis, D. (1974). Yunan Propagandası, İstanbul.
Kocabaş, S. (1984). Tarihte ve Günümüzde Türk-Yunan Mücadelesi İstanbul: Bayrak Yayınları.
Ladas, P.S. (1932). The Exchange of Minorities Bulgaria, Greece and Turkey New York.
Psomiades, J.H. (1968). The Eastern Question The Last Phase, A Study in Grek-Turkısh Diplomacy, Thessaloniki.
Sander, O. (1969). Balkan Gelişmeleri ve Türkiye (1945-1965) Ankara: AÜ SBF Yayınları.
Stravrianos, L.S. (1963). The Balkans since 1453 New York.
Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşı’ndan Bugüne Olgular Belgeler Yorumlar (2002). Cilt 1:1919-1980, Editör: Baskın Oran, İstanbul: İletişim Yayınları.
Türkiye Dış Politikasında 50 Yıl Kurtuluş Savaşımız (1919-1922), (1973). Ankara: T.C. Dışişleri Bakanlığı Yayınları.
Türk-Yunan İlişkileri ve Megalo İdea (1975). Ankara: Genelkurmay ATASE Başkanlığı Yayınları.
Uçarol, R. (1985). Siyasi Tarih, İstanbul: Filiz Kitabevi.
4.SÜRELİ YAYINLAR A. Makale ve Bildiriler
Çay, A. (1992). “Şark Meselesi”, VI. Osmanlı Sempozyumu (Söğüt, Eylül 1991), Ankara.
Çaycı, A. (1987). “Yunanistan’ın Anadolu Macerası”, Hacettepe Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Dergisi, 1(1), 1-20.
Gürün, K. (1984). “Türk-Yunan İlişkileri ve Lozan Andlaşması”, Atatürk Türkiyesinde (1923-1983) Dış Politika Sempozyumu (24 Ekim 1983).
Hatipoğlu, M.M. (1988). “Yunanistan’daki Gelişmelerin Işığında Türk- Yunan İlişkilerinin 101 Yılı (1821-1922)”, Ankara:TKAE Yayınları.
Hayta, N. (2000). “Osmanlı Devleti’nden Türkiye Cumhuriyetine Geçerken Ege Adaları Meselesi ve Türk-Yunan İlişkilerine Etkileri”, Atatürk 4. Uluslar arası Kongresi (25-29 Ekim 1999 Türkistan- Kazakistan).
İnan, K. (1986). “Türk-Yunan İlişkilerinde Dinamikler”, Üçüncü Askeri Tarih Semineri Bildirileri, Ankara.
Kitsikis, D. (1991). “Les projets d’ententes Balkanigues”, Revue Historique, CCXLI, 119-125.
Kurat, Y.T. (1973). “Batılı Kaynakların Işığı Altında İzmir’in İşgali Sorunu”, VII. Türk Tarih Kongresi (5-29 Eylül 1970), Ankara.
Kütükoğlu, M.S. (1986). “Yunan İsyanı Sırasında Anadolu ve Adalar Rumlarının Tutumları ve Sonuçları”, Üçüncü Askeri Tarih Semineri Bildirileri, Ankara.
Sarınay, Y. (1987). “İki Savaş Arası Dönemde Türkiye’nin Balkan Ülkeleri İle Münasebetleri (1919–1939)”, Ondokuzmayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 2, 221-258.
Sarınay, Y. (2000). “Türk-Yunan İlişkilerinde Mübadele Sorunu”, Atatürk 4. Uluslararası Kongresi (25-29 Ekim 1999 Türkistan- Kazakistan).
Soysal, İ. (1987). “Balkan Paktı (1934–1941)”, Ord. Prof. Yusuf Hikmet Bayur’a Armağan. Ankara: AKDTYK TTK Basımevi. 125-225.
Tosun, R. (2002). “Atatürk Dönemi Türk-Yunan İlişkileri”, Atatürk Haftası Armağanı 29, 101-128.
Uçarol, R. (1986). “1878 Berlin Antlaşması’na Göre Yunanistan Sınırının Düzenlenmesi Sorunu ve Yunanistan’a Toprak Verilmesi 1878– 1881”, Üçüncü Askeri Tarih Semineri Bildirileri, Ankara.
B. Gazeteler Akşam Gazetesi: 19 Eylül 1933, 20 Eylül 1933, 1 Kasım 1933, 2 Kasım 1933, 7 Kasım 1933,20 Kasım 1933, 14 Teşrinisani 1938.
Anadolu Gazetesi: 8 Ekim 1933. Cumhuriyet Gazetesi: 5 Mart 1929, 6 Mart 1929, 8 Ekim 1930, 9 Ekim 1930, 11 Ekim 1930, 12 Ekim 1930, 19 Ekim 1930, 17 Ekim 1931, 21 Ekim 1931 23 Ekim 1931 02 Kanun-ı Evvel (Aralık) 1931, 03 Kanun-ı Evvel (Aralık) 1931, 08 Kanun-ı Evvel (Aralık) 1931, 15 Haziran 1932, 25 Ekim 1932, 28 Ekim 1932, 15 Haziran 1932, 21 Eylül 1933, 22 Eylül 1933, 5 Kasım 1933, 11 Kasım 1933, 10 Şubat 1934, 12 İkinci Teşrin 1938 , 14 İkinci Teşrin 1938 ,14 İkinci Teşrin 1939.
Hakimiyet-i Milliye Gazetesi: 19 Ekim 1930, 20 Ekim 1931,26 Ekim 1931, 28 Şubat 1934.
Milliyet Gazetesi: 13 Kasım 1928, 27 Ekim 1932, 21 Eylül 1933, 22 Eylül 1933.
Vakit Gazetesi: 28 Teşrin-i Evvel (Ekim) 1931, 15 Eylül 1933, 23 Eylül 1933, 4 Ekim 1933, 8 Ekim 1933, 2 Şubat 1934, 25 Şubat 1934.