Jön Türkler ve Türkiye'nin batılılaşması

Bu çalışma, Jön Türk kadrolarınca Batı uygarlığının nasıl algılandığı ve bu kadroların Türkiye’nin Batılılaşması doğrultusunda hangi yol ve yöntemlerin önerdikleri sorusu üzerinde odaklanmaktadır. Jön Türk düşüncesine bu açıdan yaklaşıldığında başlıca üç önerinin billurlaştığını görüyoruz. Muhafazakâr görüş, Batılılaşmayı, Batı bilim ve teknolojisini edinerek Batı’ya karşı koymak gibi savunmacı bir mantık içinde kavramıştır. Burada amaç, Osmanlı-İslam kimliğini kaybetmeksizin devlete geçmiş ihtişamını yeniden kazandırmaktır. Radikal Batıcı kanat ise, meseleyi, geleneksel Doğulu İslam uygarlığı yerine, ileri Batı uygarlığının tercih edilmesi olarak tanımlar. Pozitivist ve materyalist bir mantık üzerine temellenen bu önermede Batılılaşma için ön koşul, zihni sekülerizasyonun sağlanması ve akılcı insanın ortaya çıkarılmasıdır. Bu da ancak aydınlanmış seçkinlerin toplum yönetimini üstlenmeleri ve devlet eliyle halkı aydınlatmaları ile mümkün olacaktır. Kısaca bu kanat “Batılılaşma” ve “ilerleme” olgularına, ekonomik, sosyal ve politik ilerlemeden önce, kültürel bir değişim hareketi olarak bakmıştır. Başta Prens Sabahattin olmak üzere liberal kanatta yer alanlar için ise Osmanlı’nın Batı karşısındaki gerileyişinin başlıca nedeni bireyin yaratıcılığını bastıran kolektivist toplum yapısı ve merkeziyetçi siyasi-idari düzendir. Liberal kanada göre Osmanlı Türk toplumunun Batılılaşması, ancak sivil çevresel aktörlerin yönlendirmesinde, “toplumsal olan” ın kendi içinde dönüşümü ile gerçekleşebilecektir. Bu türden bir değişimin manivelası ise öncelikle ekonomidir.

Young Turks and the westernization of Turkey

The concern in this study is with how Young Turks perceived West and the ways and means this group proposed regarding Westernization of Turkey. When looked at Young Turks’ thought from this point of view, three proposals are crystallized. Conservative thought apprehended Westernization in a defensive logic to resist the West once Western scientific achievements and technology have been acquired. The aim was to re-entitle the State previous glory without relinquishing Ottoman-Islamic identity. Radical Westernist wing, however, define the issue as a preference for an advanced Western civilization instead of traditional Oriental Islamic civilization. Prerequisites for Westernization in this thesis which is based on a positivist and materialist rationale are to secure intellectual secularization and introduce logical human being. This is to be realized only when enlightened elite assume the management of society and to enlighten the people with the sponsorship of the State. Briefly, this wing regarded the concepts of “Westernization” and “progress” as a cultural metamorphosis movement rather than economic, social and political advancement. For liberal wing of which Prince Sabahattin is the leading figure, main reason for recession of Ottomans against the West were the collectivist community structure and centralist political-administrative system that restrained individual creativity. According to the liberal wing, only way of Westernization of Ottoman-Turkish society is the transformation of “society” itself with the guidance civil peripherial actors.

PDF

___

Ahmad, F. (2003). Turkey: The Quest for Identity, England: Oneworld Publication.
Akşin, S. (2009). Jön Türkler ve İttihat ve Terakki, 5.Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
Aydın, S. (2002). “İki İttihat-Terakki: İki Ayrı Zihniyet, İki Ayrı Siyaset”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt:1, Ed. Mehmet Ö. Alkan, 4.Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
Bayur, Y. H. (1983). Türk İnkılâbı Tarihi, Cilt:1, Kısım:1, 3. Baskı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
Berkes, N. (2004). Türkiye’de Çağdaşlaşma, Yay. Haz: Ahmet Kuyaş, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
Çetinsaya, G. (2002). “Kalemiye’den Mülkiye’ye Tanzimat Zihniyeti” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt:1, Ed., Mehmet Ö. Alkan , İstanbul: İletişim Yayınları.
Durukan, K. (2002). “Türk Liberalizminin Kökenleri”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt:1, Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi,4.Baskı, Ed. Mehmet Ö. Alkan, İstanbul: İletişim Yayınları.
Ebuzziya Tevfik. (2006). Yeni Osmanlılar, İstanbul: Pegasus Yayınları. Göçek, F. M. (1999). Burjuvazinin Yükselişi İmparatorluğun Çöküşü, Çev. İbrahim Yıldız, Ankara: Ayraç Yayınları.
Hanioğlu, Ş. (1981). Bir Siyasal Düşünür Olarak Doktor Abdullah Cevdet ve Dönemi, İstanbul: Üçdal Neşriyat.
Hanioğlu, M. Ş. (1989). Bir Siyasal Örgüt Olarak Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük, 2.Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
Hanioğlu, M. Ş. (1992). “Batılılaşma” , İslam Ansiklopedisi, Cilt 5, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
Hanioğlu, M. Ş. (1995). The Young Turks in Opposition, New York: Oxford University Press.
Işın, E. (1985). “Osmanlı Modernleşmesi ve Pozitivizm” Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklobedisi, Cilt:2, İstanbul: İletişim Yayınları.
İnalcık, H. (2006). “Tanzimat’ın Uygulanması ve sosyal Tepkiler” Tanzimat-Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu, Derl. Halil İnalcık-Mehmet Seyitdanlıoğlu, 2.Baskı, Ankara: Phoenix Yayınevi.
Kadıoğlu, A. (1999). Cumhuriyet İradesi Demokrasi Muhakemesi, İstanbul: Metis Yayınları.
Kadıoğlu, A. (2007). “An Oxymoron: The Origins of Civic-republican Liberalism in Turkey” Critique:Critical Middle Eastern Studies, Vol.16, No.2, 171-190.
Kansu, A. (2002). “Prens Sabahattin’in Düşünsel Kaynakları Ve Aşırı-Muhafazakâr Düşüncenin İthali ”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt:1, Ed. Mehmet Ö. Alkan, 2.Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
Kandemir, F. (1975). Jön Türklerin Zindan Hatıraları, İstanbul: Muhit Yayınları.
Karpat, K. H. (2006). Osmanlı’da Değişim, Modernleşme ve Uluslaşma, Çev. Dilek Özdemir, Ankara: İmge Yayınevi.
Karpat, K. H. (2007). Türkiye’de Siyasal Sistemin Evrimi, Çev. Esin Soğancılar, Ankara: İmge Kitabevi.
Korlaelçi, M. (1986). Pozitivizmin Türkiye’ye Girişi, İstanbul: İnsan Yayınları.
Kuran, A. B. (2000). Jön Türkler ve İnkılâp Tarihimiz, 2. Basım, İstanbul: Kaynak Yayınları.
Lewis, B. (2000). Modern Türkiye’nin Doğuşu, Çev., Metin Kıratlı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınevi.
Mardin, Ş. (1989). Jön Türklerin Siyasi Fikirleri, 3.Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (1992a). Türkiye’de Toplum ve Siyaset, 3.Baskı, Derl. Mümtaz’er Türköne-Tuncay Önder, İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (1992b). Türk Modernleşmesi, 2.Baskı, Derl: Mümtaz’er Türköne-Tuncay Önder, İstanbul: İletişim Yayınları.
Mardin, Ş. (1996). “Modern Türk Sosyal Bilimleri Üzerine Bazı Düşünceler”, Türkiye’de Modernleşme ve Ulusal Kimlik, 2.Baskı, Ed. Sibel Bozdoğan-Reşat Kasaba, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
Mardin, Ş. (1996). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, Çev., Mümtaz’er Türköne-Fahri Unan- İrfan Erdoğan, İstanbul: İletişim Yayınları.
Namık Kemal. (2005). Osmanlı Modernleşmesinin Meseleleri, Bütün Makaleleri 1, Haz: Nergiz Yılmaz Aydoğdu-İsmail Kara, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Okay, O. (2008). Beşir Fuad -İlk Türk Pozitivisti ve Natüralisti-, 2. Baskı, İstanbul: Dergâh Yayınları.
Ortaylı, İ. (2008). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, 28. Baskı, İstanbul: Timaş Yayınları.
Petrosyan, Y. A. (1974). Sovyet Gözüyle Jön Türkler, Çev. Mazlum Beyhan, Ankara: Bilgi Yayınevi.
Prens Sabahaddin (1999). Türkiye Nasıl Kurtarılabilir? Ve İzahlar, Çeviriyazı: Fahri Unan, Ankara: Ayraç Yayınları.
Ramsour, E. E. (2001). Genç Türkler ve İttihat Terakki, Çev. Hacasan Yüncü, İstanbul: Kayıhan Yayınları.
Shayegan, D. (2002). Yaralı Bilinç, Çev. Haldun Bayrı, 4.Baskı, İstanbul: Metis Yayınları.
Somel, S. A. (2002). “Osmanlı Reform Çağında Osmanlıcılık Düşüncesi” Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt:1 Tanzimat ve Meşrutiyet’in Birikimi, 4.Baskı, Ed. Mehmet Ö. Alkan, İstanbul: İletişim Yayınları.
Tunaya, T. Z. (2004a). Türkiye’nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Tunaya, T. Z. (2004b). Hürriyetin İlanı-İkinci Meşrutiyet’in Siyasi Hayatına Bakışlar, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Yavuz, H. (2002). “Modernleşme: Parça mı, Bütün mü? Batılılaşma: Simge mi, Kavram mı?”, Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt:3, Ed. Uygur Kocabaşoğlu, 2.Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.