Meryem ULUSKAN, Dilşad TOPUZ, Cansel ÇİMEN

AHP, BULANIK AHP, LBWA VE COPRAS YÖNTEMLERİ İLE TEDARİKÇİ DEĞERLENDİRME: DEMİRYOLU SEKTÖRÜNDE BİR UYGULAMA

Artan rekabet koşulları ile birlikte işletmelerin tedarikçilerine olan bağımlılığı her geçen gün artarak devam etmektedir. Tedarikçiler ile yapılan iş birliği sadece ürün bazında kalmamakla birlikte üretilen ürünlerin dağıtımı, pazarlanması, dış yaptırımı ya da hizmet alımı şeklinde de olabilir. Bu sebeple tedarikçi seçimi sadece özel sektörde faaliyet gösteren işletmeler için değil, kamu işletmeleri için de büyük önem arz etmeye başlamıştır. Bu çalışmada, demiryolu sektöründe faaliyet gösteren bir kamu kurumu için tedarikçiler Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri (ÇKKV) kullanılarak değerlendirilmiştir. Bu yöntemlerden Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP), Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (BAHP) ve Düzey Temelli Ağırlık Değerlendirmesi (LBWA) yöntemleri ile kriterler ağırlıklandırılmış ve Karmaşık Oransal Değerlendirme (COPRAS) yöntemi ile de alternatifler sıralanmıştır. Uygulamada 61 tedarikçi, 4 ana kriter ve 9 alt kriter üzerinden değerlendirilmiştir. AHP yöntemi, kriter ağırlıklandırmada etkin çözümler vermesi ve diğer yöntemler ile birlikte kullanılabilir olması sebebi ile tercih edilmiştir. Çalışmada öznel kriterlerin sayısının fazla olması sebebi ile BAHP yöntemi kullanılarak belirsizliklerin giderilmesi amaçlanmıştır. LBWA yöntemi, literatürde yeni kullanılmaya başlanmış bir yöntem olması ve geniş kullanım alanına sahip olmaması sebebi ile çalışmaya dahil edilmiştir. Bu şekilde üç farklı yöntem kullanılarak, farklı kriter ağırlıklandırma yöntemlerinin sıralama üzerindeki etkisi ve literatürde yeni bir yöntem olan LBWA yönteminin tedarikçi seçimi problemine uygulanabilirliği ve problem üzerindeki etkinliği araştırılmıştır. COPRAS yöntemi ile gerçekleştirilen sıralama sonucu en iyi yedi tedarikçi belirlenmiş ve bu tedarikçilerin her üç ağırlıklandırma yöntemi için de (AHP, BAHP ve LBWA) benzer şekilde sıralandığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler:

Tedarikçi değerlendirme, Düzey Temelli Ağırlık Değerlendirmesi (LBWA), Analitik Hiyerarşi Prosesi (AHP), Bulanık Analitik Hiyerarşi Prosesi (BAHP), Karmaşık Oransal Değerlendirme (COPRAS), Supplier evaluation, Level Based Weight Assessment (LBWA), Analytical Hierarchy Process (AHP)

SUPPLIER EVALUATION THROUGH AHP, FUZZY AHP, LBWA AND COPRAS METHODS: AN APPLICATION IN THE RAILWAY INDUSTRY

With the increasing competition in the market, the dependence on suppliers continues to increase. Cooperation with suppliers is not only on product basis, but also in the form of distribution, marketing or service procurement of the manufactured products. Therefore, supplier selection has started to gain significant importance not only for companies operating in the private sector, but also for public sector. In this study, suppliers of a public institution operating in the railway industry were evaluated using Multi-Criteria Decision Making Methods (MCDM). Among these methods, the criteria were weighted through Analytical Hierarchy Process (AHP), Fuzzy Analytical Hierarchy Process (FAHP) and Level Based Weight Assessment (LBWA) methods, whereas, the alternatives were ranked via Complex Proportional Evaluation (COPRAS) method. In the study, 61 suppliers were evaluated on 4 main criteria and 9 sub-criteria. The AHP method was utilized due to its effectiveness in criterion weighting and its usability with other methods. As there is a large number of subjective criteria in the study, the uncertainties were decided to be eliminated through FAHP method. Therefore, both the effectiveness and reliability are the main reasons for utilization of AHP and FAHP methods. In this way, the results attained through LBWA method could be observed more accurately. The LBWA method, on the other hand, was included in the study because it is a fairly new method in the literature and is not widely used in supplier evaluation studies. As a result, by comparing three different criteria weighting methods, the applicability of the LBWA method to the supplier selection problem was investigated. In addition, this study contributes to the literature regarding the criteria that can be used during the supplier selection processes in public institutions.

Keywords:

Supplier evaluation, Level Based Weight Assessment (LBWA), Analytical Hierarchy Process (AHP),

PDF

___

Akar, G.S., Çakır, E. (2016). Lojistik Sektöründe Bütünleştirilmiş Bulanık Ahp-Moora Yaklaşımı ile Personel Seçimi, Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi,14(2) https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/203632
Benyoucef, L., Ding, H., Xie, X. (2003). Supplier Selection Problem: Selection Criteria and Methods, Doctoral Dissertation, INRIA, Paris, pp.38. https://hal.inria.fr/inria-00071860
Biswas, S., Pamucar, D., (2020). Facility Location Selection for B-Schools in Indian Context: A Multi-Criteria Group Decision Based Analysis, Axioms, 9(3), 77. https://doi.org/10.3390/axioms9030077
Božanić, D., Jurišić, D., Erkić, D. (2020). LBWA–Z-MAIRCA Model Upporting Decision Making in The Army. Operational Research in Engineering Sciences: Theory and Applications, 3 (2), 87-110. https://doi.org/10.31181/oresta2003087b
Božanić, D., Ranđelović, A., Radovanović, M., Tešić, D., (2020). A Hybrıd LBWA- IR-MAIRCA Multı-Crıterıa Decısıon-Makıng Model For Determınatıon Of Constructıve Elements Of Weapons, Mechanical Engineering, 18(3),399–418. https://doi.org/10.22190/FUME200528033B
Cheng, C.H., Mon, D.L., (1994). Evaluating Weapon System by Analytical Hierarchy Process Based on Fuzzy Scales, Fuzzy Sets Syst., 63, 1-10. https://doi.org/10.1016/0165-0114(94)90140-6
Çinaroğlu, E. (2019). Fortune 500 Listesinde Yer Alan Otomotiv Sektörü Firmalarının SWARA Destekli COPRAS Yöntemi ile Değerlendirilmesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 593-611. https://doi.org/10.18074/ckuiibfd.548359
Dağdeviren, M., Eren, T., (2001). Tedarikçi firma seçiminde analitik hiyerarşi prosesi ve 0-1 hedef programlama yöntemlerinin kullanılması, Gazi Üniversitesi Mim.Müh.Fak.Dergisi, 16, 41-52. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/76413
Dickson, G.W., (1966). An Analysis of Vendor Selection Systems and Decisions, J. Purch., 2, 5-17. https://doi.org/10.1111/j.1745493X.1966.tb0081.x
Ertuğrul, İ., Karakaşoğlu, N. (2010). ELECTRE ve Bulanık AHP Yöntemleri ile Bir İşletme İçin Bilgisayar Seçimi. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(2), 23-45. http://hdl.handle.net/20.500.12397/1727
Güner, H. (2005). Bulanık AHP ve Bir İşletme İçin Tedarikçi Seçim Problemine Uygulanması, Pamukkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Endüstri Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Denizli. http://acikerisim.pau.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11499/1203/Hacer%20Güner.pdf
Kaklauskas, A., Zavadskas, E. K., Raslanas, S., Ginevicius, R., Komka, A., Malinauskas, P. (2006). Selection of Low-E Windows in Retrofit Of Public Buildings by Applying Multiple Criteria Method COPRAS: A Lithuanian case. Energy Build., 38 (5), 454-462. https://doi.org/10.1016/j.enbuild.2005.08.005
Kara, İ., Ecer, F. (2016). AHP-VIKOR Entegre Yöntemi ile Tedarikçi Seçimi: Tekstil Sektörü Uygulaması. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (2), 255-272. https://doi.org/10.16953/deusbed.78956
Ömürbek, N., Akçakaya, E. (2018). Forbes 2000 Listesinde Yeralan Havacılık Sektöründeki Şirketlerin ENTROPİ, MAUT, COPRAS ve SAW Yöntemleri ile Analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (1), 257-278. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduiibfd/issue/52998/703202
Özçelik, T.O., Eryılmaz, (2019). S.A. Traktör İmalatında Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri ile Tedarikçi Seçimi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 498-512. https://doi.org/10.31590/ejosat.590418
Pamućar, D., Behzad, M., Božanić, D., Behzad, M., (2020). Decision Making To Support Sustainable Energy Policies Corresponding To Agriculture Sector: Case Study İn Iran’s Caspian Sea Coastline, Journal of Cleaner Production. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2020.125302
Pamucar, D., Deveci, M., Canıtez, F., Lukovac, V., (2020). Selecting an Airport Ground Access Mode Using Novel Fuzzy LBWA-WASPAS-H Decision Making Model, Eng. Appl. Artif. Intell., 93. https://doi.org/10.1016/j.engappai.2020.103703
Pamućar, D., Žižović, M., Marinković, D., Doljanica, D., Jovanović, S.V., Brzaković, P., (2020). Development of a Multi-Criteria Model for Sustainable Reorganization of a Healthcare System in an Emergency Situation Caused by the COVID-19 Pandemic, Sustainability, 12(18), 7504 https://doi.org/10.3390/su12187504
Saaty, L. T. (1980). The Analytic Hierarchy Process. New York: McGraw-Hill. https://doi.org/10.1504/IJSSci.2008.01759
Saaty, T.L., Tran, L.T. (2007). On The invalidity of fuzzifying numerical judgments in the analytic hierarchy process, Math. Comput. Modell., 46 (7-8), 962- 975. https://doi.org/10.1016/j.mcm.2007.03.022
Sarıçalı, G., Kundakcı N. (2016). Ahp ve Copras Yöntemleri ile Otel Alternatiflerinin Değerlendirilmesi, İnternational review of economics and management, 4(1), 45-66 https://dergipark.org.tr/tr/pub/iremjournal/issue/15727/300319
Supçiller, A.A. ve Çapraz O. (2011). AHP-TOPSIS Yöntemine Dayalı Tedarikçi Seçimi Uygulaması, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 13, 1-22 https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuekois/issue/8980/112036
Ting, S.C., Cho, D. I. (2008). An İntegrated Approach For Supplier Selection and Purchasing Decisions. Supply Chain Management: An International Journal, 13 (2), 116-127. https://doi.org/10.1108/13598540810860958
Van Laarhoven, P. J., Pedrycz, W. (1983). A Fuzzy Extension Of Saaty's Priority Theory. Fuzzy Sets and Systems, 11(1-3), 229-241. https://doi.org/10.1016/S0165-0114(83)80082-7
Yıldırım, B.F., Timor, M., (2019). Bulanık ve Gri COPRAS Yöntemleri Kullanılarak Tedarikçi Seçim Modeli Geliştirilmesi, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 6 (2), 283-310. https://doi.org/10.17541/optimum.548505
Zavadskas, E.K., Kaklauskas, A., Sarka, V. (1994). The New Method of Multicriteria Complex Proportional Assessment of Projects. Technological And Economic Development of Economy, 1(3), 131-139. https://www.researchgate.net/publication/285902199
Žižović, M., Pamučar, D., (2019). New Model For Determınıng Crıterıa Weıghts: Level Based Weıght Assessment (Lbwa) Model, Decision Making: Applications in Management and Engineering, 2(2), 126-137. https://doi.org/10.31181/dmame1902102z