Ziyade Miktar Kavramı ve Birim Fiyatlı Mallarda Ziyade Miktarın Satım Akdine Etkisi

Satım akdinde satıma konu olan malın miktarı genelde akitte belirtilir. Ancak bazen malın miktarının akitten sonra akitte belirtilenden daha fazla olduğu gözlenebilir. Bu durumda ortaya çıkan ziyade miktarın fıkhî hükmünün bilinmesi gerekir. Aksi takdirde taraflar nizaya düşeceklerdir. Bu makalede birim fiyatlı mallarda akitten sonra ortaya çıkan ziyade miktarın fıkhî hükmü ve akde tesiri ele alınmaktadır. Bu vesile ile tarafların böyle bir durumda nizaya düşmemesi, satım akitlerinden sonra ortaya çıkabilecek maldaki ziyade miktarlarda müşteri ve satıcının daha dikkatli olması ve akit beyanına bununla ilgili açıklamaların eklenmesinin sağlanması hedeflenmektedir. Bu kazanımlar da sağlıklı akitlerin yapılmasına ve iktisadi istikrara gereken faydayı temin edecektir. Makalede öncelikle dokümantasyon yöntemi izlenerek kaynaklara ulaşılmış, bu kaynaklardaki görüşler ve delilleri tahlil edilip tüme varım ve tümdengelim yöntemleriyle fıkhî hükümler tespit edilmiştir. Satım akdinde ortaya çıkan ziyade miktarın hükmünün ve akde tesirinin ziyade miktarın asıl ve vasıf olmasına göre değiştiği, ziyade miktarın asıl olması durumunda malın türüne göre akdin sahih ve fasit olabildiği, ziyade miktarın vasıf olduğu durumlarda ise akdin sahih, lâzım ve gayri lâzım gibi hükümlere sahip olduğu sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler:

Fıkıh, Satım Akdi, Ziyade Miktar, Vasıf, Birim Fiyatlı Mal

The Concept of Extra Amount and the Effect of the Extra Amount on the Contract of Sale in the Context of Unit Priced Goods

The amount of the goods for sale is generally specified in the contract. It can be sometimes seen that the amount of the goods after the contract is more than what is specified in the contract. In this case, it is necessary to know the fiqh injunction (hukm) of this extra amount. In this article, the fiqh injunction and contractual effect of the extra amount that occurs after the contract in unit priced goods is discussed. Hereby, it is aimed to ensure that the parties do not get into a discussion in such a case, that the customer and the seller are more careful about the extra amount that may arise in the goods after the sale contracts, and hat the relevant explanations are added to the contract declaration. These obtainments will provide the necessary benefit to the construction of healthy contracts and economic stability. In the article, first of all, the sources were reached by following the documentation method, the opinions and their evidence in these sources were analyzed and the fiqh injunction were determined by inductive and deductive methods. As a result, the injunction of the extra amount that occurs in the sale contract and the effect on the contract vary according to the fact that the amount is the original and the quality. In the case of the original, depending on the type of property, the contract may be invalid or valid. In cases of the extra amount, the sale contract has different injunctions such as void, valid, binding and revocable.

Keywords:

Fiqh, Sale Contract, Extra Amount, Qualification, Unit Priced Goods,

PDF

___

Bedruddîn el-ʿAynî, Ebû Muḥammed Maḥmûd b. Aḥmed. el-Binâye şerḥu’l-Hidâye. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1420/2000.
Ceṣṣâṣ, Ebû Bekir Aḥmed b. ʿAlî er-Râzî el-. Şerḥu Muḫtaṣari’ṭ-Ṭaḥâvî. thk. ʿİṣmetullâh ʿİnâyetullah Muḥammed vd. 8 Cilt. Beyrut; Medine: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye; Dâru’s-Sirâc, 1431/2010.
Cevdet Paşa, Ahmed vd. Mecelle-i aḥkâm-ı ʿadliyye. İstanbul: b.y., 1300.
Ḥaddâdî, Ebûbekir b. ʿAlî b. Muḥammed el-Yemenî el-Ḥanefî el-. el-Cevheretu’n-neyyira ʿalâ Muḫtaṣari’l-Ḳudûrî. 2 Cilt. b.y.: el-Maṭbaʿatu’l-Ḫayriyye, 1322.
Ḥasen el-ʿAṭṭâr, Ḥasen b. Muḥammed b. Maḥmûd el-ʿAṭṭâr eş-Şâfiʿî. Hâşiyetu’l-ʿAṭṭâr ʿalâ Şerḥi’l-Celâl el-Maḥallî ʿalâ Cemʿi’l-Cevâmiʿ. 2 Cilt. b.y.: y.y., ts.
Haydar, Ali. Dureru’l-ḥukkâm şerḥu Mecelleti’l-aḥkâm. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2. Basım, 2017.
İbn Ebî Zeyd, Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. Ebî Zeyd el-Ḳayravânî. en-Nevâdir ve’z-ziyâdât ʿalâ mâ fi’l-Mudevveneti min ğayrihâ mine’l-ummehât. thk. Heyet. 15 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1999.
İbn ʿArefe, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Muḥammed b. ʿArefe el-Verğumî et-Tûnusî. el-Muḫtaṣaru’l-fıḳhî. thk. Ḥâfıẓ ʿAbdurraḥmân Muḥammed Ḫayr. 10 Cilt. b.y.: y.y., 1435/2014.
İbnu’l-Berâẕıʿî, Ebû Saʿîd Ḫalef b. Ebi’l-Ḳâsım Muḥammed el-Ezdî. et-Tehẕîb fî'ḫtiṣâri’l-Mudevvene. thk. Muḥammed Emîn. 4 Cilt. b.y.: Dâru’l-Buḥûs̱, 1423/2002.
İbnu’l-Humâm, Kemâluddîn Muḥammed b. ʿAbdulvaḥid b. ʿAbdilḥamîd b. es-Sîvâsî. Fetḥu’l-ḳadîr. 10 Cilt. Lübnan: Dâru’l-Fikr, 1389/1970.
Ḳarâfî, Ebu’l-ʿAbbâs Aḥmed b. İdrîs el-. ez-Ẕaḫîre. thk. Muḥammed Ḥaccî. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1994.
Kâsânî, ʿAlâʾuddîn Ebûbekir b. Mesʿûd b. Aḥmed el-Ḥanefî el-. Bedâʾiʿu’s-ṣanâʾiʿ fî tertîbi’ş-şerâʾiʿ. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2. Basım, 1406/1986.
Mâverdî, Ebû’l-Ḥasen ʿAlî b. Muḥammed el-Baṣrî el-. el-Ḥâvî’l-kebîr fî fıḳhi meẕhebi’l-İmâmi’ş-Şâfiʿî ve huve şerḥu Muḫtaṣari’l-Muznî. thk. eş-Şeyḫ ʿAlî Muḥammed Meʿûḍ - eş-Şeyḫ ʿÂdil Aḥmed ʿAbdulmevcûd. 19 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1419-1999.
Mollâ Ḫusrev, Muḥammed b. Ferâmerz b. ʿAlî. Dureru’l-ḥukkâm şerḥu Ğureri’l-ʾaḥkâm. 2 Cilt. b.y.: Dâru ʾİḥyâʾi’l-Kutubi’l-ʿArabiyye, ts.
Muslim, Ebû’l-Ḥasen Muslim b. el-Ḥaccâc el-Ḳuşeyrî en-Nîsâbûrî. Ṣaḥîhu Muslim. thk. Muḥammed Fuâd ʿAbdulbâḳî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, 1374/1955.
Mustafa, İbrahim vd. el-Muʿcemu’l-vasîṭ. b.y.: Daru’d-Daʿve, ts.
Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muḥyiddîn Yaḥyâ b. Şeref en-. el-Mecmuʿ Şerḥu’l-Muheẕẕeb. b.y.: y.y., ts.
Seraḫsî, Muḥammed b. Aḥmed b. Ebî Sehl Şemsü’l-ʾEimme es-. el-Mebsûṭ. thk. Ḫalîl Muḥyiddîn el-Meyyis. 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr li’t-Ṭabâʿati ve’n-Neşri ve’t-Tevzîʿi, 1421/2000.
Sirâcuddîn İbn Nuceym, Sirâcuddîn ʿOmer b. İbrâhîm b. Muḥammed el-Mıṣrî. en-Nehru’l-fâʾiḳ şerḥu Kenzi’d-deḳâʾiḳ. thk. Aḥmed ʿAzv ʿİnâye. 3 Cilt. b.y.: y.y., 1422/2002.
Şeybânî, Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. el-Ḥasen eş-. el-Aṣl. thk. Muḥammed Boynukalın. 12 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Ḥazm, 2012.
Zeylaʿî, ʿOs̱mân b. ʿAlî b. Meḥcen el-Bâriʿî Faḫruddîn el-Ḥanefî ez-. Tebyînu’l-ḥaḳâîḳ şerḥu Kenzi’d-daḳâiḳ ve Ḥâşiyeti’ş-Şelebî. Bulak; Kahire: el-Maṭbaʿatu’l-Kubrâ’l-Emîrîyye, 1313.
Zeyleʿî ، Cemâl ed-Dîn, Ebû Muḥammed Cemâl ed-Dîn ʿAbdullâh b. Yûsuf b. Muḥammed ez-Zeyleʿî ez-. Naṣbu’r-râye li’eḥâdîs̱i’l-Hidâyeti meʿa Ḥâşiyetihî Buğyeti’l-elmeʿî fî Taḫrîci’z-Zeyleʿî. thk. Muḥammed ʿAvvâme. 4 Cilt. Beyrut; Cidde: Muessesetu’r-Reyyân li’t-Ṭabâʿati ve’n-Neşri; Dâru’l-Ḳible li’s̱-S̱eḳâfeti’l-İslâmiyyeti, 1418/1997.
ʿAbdurraḥmân Şeyḫîzâde, ʿAbdurraḥmân b. Muḥammed b. Suleymân Dâmâd Efendî. Mecmaʿu’l-ʾenhur fî şerḥi Multeḳa’l-ʾebḥur. 2 Cilt. b.y.: Dâru İḥyâi’t-Turâs̱i’l-ʿArabî, ts.